Zilzila magnitudasi

Zilzilalar magnitudasi (lotincha: magnitudo "ahamiyati, ahamiyati, kattaligi, buyukligi") - zilzila paytida seysmik to'lqinlar ko'rinishidagi energiyani tavsiflab beruvchi miqdor. Asl kattalig shkalasi 1935-yilda amerikalik seysmolog Charlz Rixter tomonidan taklif qilingan, shuningdek umumiy tilda kattalik qiymati Rixter shkalasi bo'yicha tavsiflanadi.

Zilzila magnitudasi va zilzila intensivligini baholash shkalasi bo'yicha tahrir

Rixter shkalasi an'anaviy birliklarni (1 dan 9,5 gacha) o'z ichiga olgan hisoblanib - seysmograf tomonidan qayd etiladi. U umumiy holda tebranishlardan hisoblangan kattaliklar majmuyi hisoblanadi. Bu shkalalarda ko'pincha zilzilalarning tashqi ko'rinishlariga asosan (odamlarga, ob'ektlarga, binolarga, tabiiy ob'ektlarga ta'sir qilishi) bilan asoslangan holda ballardagi zilzila intensivligi shkalasi (7 yoki 12 ball tizimi bo'yicha) aralashtiriladi. Zilzila sodir bo'lganda, uning intensivligigina emas, balki seysmogramma orqali aniq hisoblanadigan tizim, birinchi navbatda uning magnitudasi ma'lum bo'ladi va bu ma'lum vaqtdan keyin, oqibatlar haqida ma'lumot olingandan keyingina aniq bo'ladi.

To'g'ri tarkib : " 6,0 magnitudali zilzila ".

Sobiq tarkib ma'lumoti : " Rixter shkalasi bo'yicha 6 balli zilzila ." tizimi demakdir.

Noto'g'ri tarkib : " 6 magnitudali zilzila ", " Rixter shkalasi bo'yicha 6 magnitudali zilzila " hisoblanadi^[1] .

Rixter shkalasi tahrir

Rixter zilzila kuchini epitsentr orqali baholash uchun joy almashishning o'nlik logarifmini ishlab chiqadi.Zilzilaning o'chog'idan 600 km dan ko'p bo'lmagan masofada joylashgan Vud-Anderson standart seysmografining (mikrometrda): $M_{L}=\lg A+f,$ Qayerda $f$ - epitsentrgacha bo'lgan masofaga qarab jadvaldan hisoblangan tuzatish funktsiyasiga asoslanadi. Zilzilaning energiyasi taxminan olib aytganda proportsionaldir $A^{3/2},$ ya'ni kattalikning 1,0 ga ortishi tebranishlar amplitudasining 10 marta va energiyani taxminan 32 marotaba oshishiga to'g'ri keladi deyish mumkin.

Bu o'lchovlar bir nechta muhim kamchiliklarga ega edi:

Rixter o'z masshtabini shifralash uchun Kaliforniyaning janubidagi kichik va o'rta kattalikdagi zilzilalardan foydalangan, holda sayoz fokus chuqurligi bilan ajralib turadi.
Amalda mavjud bo'lgan asboblarning cheklovlari tufayli Rixter shkalasi 6,8 atrofida cheklangan edi.
Taklif etilgan barcha o'lchash usuli faqat sirt to'lqinlarinigina hisobga oldi, chuqur zilzilalar paytida energiyaning muhim qismi tana to'lqinlari shaklida chiqaradi.

So'nggi bir necha o'n yilliklarda Rixter shkalasi takomillashtirildi va yangi kuzatuvlarga moslashtirila boshladi. Keyin bir nechta olingan shkalalar mavjud, ulardan eng muhimlari:

Tana to'lqinining kattaliglariga,

m_{b}=\lg(A/T)+Q(D,h),

$A$ qaysi joyda - $T$ yer tebranishlarining amplitudasi (mikrometrda), - $Q$ to'lqin davri (sekundlarda) va , $D$ epitsentrgacha bo'lgan masofaga qarab tuzatishlar va $h$ zilzila manbasining chuqurligi .

Магнитуда поверхностных волн^[en]

M_{s}=\lg(A/T)+1{,}66\lg D+3{,}30.

Ushbu tarozilar eng katta zilzilalar uchun yaxshi ishlamaydi - qachonki $M$ ~ 8 to'yinganlik hodisasi sodir bo'ladi.

Seysmik moment va Kanamori shkalasi tahrir

1977 yilda ^[2] Kaliforniya texnologiya institutidan seysmolog Xiro Kanamori seysmik moment tushunchasiga asoslanib, zilzila intensivligini mutlaq boshqacha baholashni taklif qiladi.

Zilzilaning seysmik momenti kuchi quyidagicha aniqlanadi

M_{0}=\mu Su,

Shuningdek:

μ

— модуль сдвига горных пород, порядка 30 ГПа,

S

— площадь, на которой замечены геологические разломы,

u

— среднее смещение вдоль разломов.

Shunday qilib, SI birliklarida seysmik moment Pa⋅m ² ⋅m = N⋅m o'lchamiga egaekanligi asoslanadi.

Kanamori bo'yicha kattalik quyidagi kabi aniqlanadi :

M_{W}={\frac {2}{3}}(\lg M_{0}-9{,}1),

Qayerda $M$ ₀ - seysmik moment, N⋅m bilan ifodalangan.

Kanamori shkalasi avvalgi shkalalar bilan yaxshi mos keladi $3<M<7$ va katta zilzilalarni baholash uchun ko'proq mos keladi.

Zilzila energiyasi tahrir

Qaysidir ma'noda, zilzilalar magnitudasi o'lchashning turli usullari "ideal" energiya shkalasiga yaqinlashadi:

M={\frac {2}{3}}(\lg E-4{,}8),

Qayerda $E$ - jouldagi zilzila energiyasi.

1 megatonn (4,184·10 ¹⁵ J) quvvatga ega er osti yadro portlashi vaqtida ajralib chiqqan seysmik energiya taxminan 6 magnitudali zilzilaga teng ^[3] . Shunisi e'tiborga loyiqki, hatto eng katta seysmik ta'sirga ega er osti yadro portlashi bilan ham, yadroviy zaryad qattiq jinslarning katta chuqurlikdagi ( kamuflyaj portlashi) juda ixcham shaxta teshigiga joylashtirilganida, umumiy energiyaning faqat kichik bir qismi. portlash (foiz darajasida) qayd etilgan seysmik tebranishlarga aylanadi. Bu nisbat quruqlikdagi va ayniqsa havodagi yadroviy portlashda ham kichikroq. Yadro portlashi paytida ajralib chiqadigan energiyaning 1000 marta o'zgarishi, qolgan barcha narsalar teng bo'lsa, kattalikni ikki birlikka o'zgartiradi; masalan, 1 kt energiya chiqishi bilan yer osti portlashi taxminan 4 magnitudali zilzilaga teng ^[3] ^[4] .

Har xil magnitudali zilzilalar chastotasi tahrir

Yerda bir yilda taxminan:

8,0 va undan yuqori magnitudali 1 ta zilzila;
10 - 7,0-7,9 magnitudali;
100 - 6,0-6,9 magnitudali;
1000 - 5,0-5,9 magnitudali.

Zamonaviy kuzatuvlar natijasiga ko'ra eng kuchli zilzila 1960-yilda Chilida sodir bo'lgan, uning magnitudasi Kanamori shkalasi bo'yicha 9,5 mni tashkil etgan.

Shuningdek tahrir

12 balli seysmik shkala
Yaponiya meteorologiya agentligi shkalasi
Rossi-Forel shkalasi
Fujita shkalasi
Mercalli shkalasi

Eslatmalar tahrir

↑ „Землетрясения“. 2011-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-mart.
↑ Hiroo Kanamori. The Energy Release in Great Earthquakes^(ingl.) // J. of Geophysical Research. — 10 July 1977. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. Архивировано 23 iyul 2010 года.
↑ ^3,0 ^3,1 Nevada Seismological Lab. What is Richter Magnitude?
↑ Nuclear testing and nonproliferation: The role of seismology in deterring the development of nuclear weapons. Arlington, Virginia: The IRIS Consortium, 1994. (Wayback Machine saytida 2017-02-13 sanasida arxivlangan)

Havolalar tahrir

[geology.about.com/cs/quakemags/a/aa060798.htm Zilzila magnitudalarini o'lchash]
USGS: Zilzilalarni o'lchash

[1] „Землетрясения“. 2011-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-mart.

[2] Hiroo Kanamori. The Energy Release in Great Earthquakes^(ingl.) // J. of Geophysical Research. — 10 July 1977. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. Архивировано 23 iyul 2010 года.

[nevada-3] 3,0 ^3,1 Nevada Seismological Lab. What is Richter Magnitude?

[4] Nuclear testing and nonproliferation: The role of seismology in deterring the development of nuclear weapons. Arlington, Virginia: The IRIS Consortium, 1994. (Wayback Machine saytida 2017-02-13 sanasida arxivlangan)

[1]

[2]

[3]

[4]