Хutsin

Xutsin — Xitoyning kamonli cholgʻu asbobi^[1]^[2].

Erhu — xutsinning eng keng tarqalgan turlaridan biri.

Tarixi tahrir

Taxminlarga koʻra kamonli torli cholgʻu asboblari Xitoyda VIII asrning oʻrtalaridan boshlab mashhurlikka erisha boshladi. Xutsinning birinchi navlaridan biri oʻsha davrda Si сицинь^(ingl.)oʻzb. xalqi orasida keng tarqalgan boʻlsa kerak, asta-sekin xanlar orasida ham mashhurlikka erishdi^[2]. „Xutsin“ nomining birinchi eslatilishi Song imperiyasi davriga (miloddan avvalgi X-XIII asrlarga) tegishli^[1]. Shunday qilib XI asrda sayohatchi Shen Ko oʻz sheʼrlaridan birida Oʻrta Osiyodan kelgan xitoylik harbiy asirlar tomonidan otning dumidagi sochdan yasalgan kamon bilan oʻynaladigan xutsinning gʻamgin tovushlarini tasvirlaydi^[2].

Bugungi kunga kelib, xutsinlar oilasining eng mashhur asboblari erhu, jinxu, сыху^(xit.)oʻzb. )^[1], gaohu va banhu, Xitoyda esa bu asbobning bir necha oʻnlab turlari mavjud^[2].

XVII asrda тицинь^(xit.)oʻzb. kabi turli xil xutsinlar Kunshan operasiga hamrohlik qilish uchun mashhur boʻldi^[2].

Tavsifi tahrir

Odatda xutsin dumaloq, olti burchakli yoki sakkiz burchakli korpusdan va unga biriktirilgan barmoq panelidan iborat. Xutsinning koʻp navlari ikkita torli (baʼzan uch yoki toʻrtta boʻlsa ham) va ikkita sozlash qoziqqa ega boʻlib, ovoz paneli ilon terisidan yoki yupqa yogʻochdan qilingan. Yoy uchun odatda otning dumidagi ot juni ishlatiladi^[1]^[2].

Dizayni oʻxshash asboblar Xitoyning qoʻshni mamlakatlarida ham qoʻllaniladi: Moʻgʻuliston, Koreya, Yaponiya, Vyetnam, Tailand, Laos va Kambodja.

XX asrda anʼanaviy ipak torlar ham neylon bilan oʻralgan poʻlat torlar bilan almashtirila boshlandi, bu esa asboblarning ovozini oʻzgartirdi^[2].

Manbalar tahrir

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Huqin“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 29-may.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher and Jonathan P.J. Stock. „Huqin“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 29-may.

Adabiyotlar tahrir

„Хуцинь“,Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1990 — 609 bet.

[britannica-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Huqin“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 29-may.

[GMO-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher and Jonathan P.J. Stock. „Huqin“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 29-may.

[1]

[2]