1926-yilgi Berlin shartnomasi
1926-yilgi Berlin shartnomasi — 1926 yil 24-aprelda Berlinda Veymar Respublikasi va SSSR oʻrtasida tuzilgan hujum qilmaslik va betaraflik toʻgʻrisidagi shartnomadir. 1926-yil 10-iyunda Reyxstag tomonidan tasdiqlangan. 1925-yilda Germaniya tomonidan Gʻarb davlatlari bilan imzolangan Lokarno kelishuvlaridan soʻng, Berlin shartnomasi 1922-yilgi Rapallo shartnomasi qoidalarining daxlsizligini tasdiqlash uchun moʻljallangan edi.
Shartnoma ikki davlat oʻrtasidagi savdo va mavjud harbiy munosabatlarni tartibga soldi. Germaniya, shuningdek, urushdan oldingi chegaralar doirasida oʻzining sharqiy chegaralarini reja asosida tiklash uchun Polshaning pozitsiyasini zaiflashtirishdan manfaatdor edi. U SSSR va uchinchi davlat oʻrtasida harbiy mojaro yuzaga kelgan taqdirda SSSRga nisbatan betaraflikni saqlash majburiyatini oldi, bu yerda uchinchi davlat deganda birinchi navbatda Birinchi jahon urushidan keyin Germaniya va Rossiya tarkibiga kirgan hududlarda tuzilgan Polshani nazarda tutgan. Sovet-Polsha urushi sodir boʻlgan taqdirda, Germaniyaning betarafligi Fransiyaning mojaroga bevosita aralashishini qiyinlashtirdi.
Berlin shartnomasi bilan Germaniya tashqi ishlar vaziri Gustav Shtrezeman Germaniya siyosatini „Gʻarbiy yoʻnalish“ga qayta yoʻnaltirish shubhalarini oldini olish hamda SSSR va Gʻarb oʻrtasidagi munosabatlarda vositachilik qilish orqali Sovet Ittifoqi bilan munosabatlarni „yumshatish“ga harakat qildi,
1931-yildagi 5 yillik shartnomaning dastlabki muddati qoʻshimcha ravishda istalgan vaqtda, lekin 1933-yil 30-iyundan oldin emas, denonsatsiya qilish huquqi bilan cheksiz muddatga uzaytirildi[1]. Shartnoma denonsatsiya qilinmadi va 1939-yil 23-avgustda Germaniya va Sovet Ittifoqi oʻrtasida hujum qilmaslik toʻgʻrisidagi bitim sifatida qayta koʻrib chiqilgunga qadar amalda qoldi.
Manbalar tahrir
- ↑ Документы внешней политики СССР, 10 500 экз экз, M.: «Политиздат», 1968 — 876 bet.
Adabiyotlar tahrir
- Crozier, Andrew J. „The Failed Peace“,. The causes of the Second World War. Blackwell Publishers, 1997 — 67 bet. ISBN 978-0-631-18601-4.
- Tucker, Robert C. „The Diplomacy Of Rapprochement With Germany“,. Stalin in power: the revolution from above, 1928-1941, reprint, W. W. Norton & Company, 1992 — 227 bet. ISBN 978-0-393-30869-3.
- Moss, Walter „Soviet Foreign Policy, 1917–1941“,. A history of Russia, 2nd, Anthem Press, 2005 — 284 bet. ISBN 978-1-84331-034-1.