Vikipediya

Abu Hanifa Masjidi

Abu Hanifa masjidi (arabcha: مسجد أبي حنيفة romiylashtirilgan ) nomi bilan ham tanilgan (arabcha: جامع الإمام الأعظم ) Iroqning Bag'doddagi eng mashhur sunniy masjidlaridan biridir.

U Hanafiy mazhabi yoki islom dini fiqhi maktabining asoschisi Abu Hanifa an-Nu'mon qabri atrofida qurilgan bo'lib ,u Bag'dod shimolidagi al-Adhamiya tumanida joylashgan bo'lib, u Abu Hanifaning Al-imom al-a'am ("Buyuk Rahbar") sharafli epiteti sharafiga nomlangan.

Amerika qo'shinlari uni 2003- yil 11- aprelda vayron qilishdi.Uning soat minorasi raketa bilan urilgan.

Fon tahrir

 
2015-yilda Abu Hanifa masjidi, minorasi va oltin qaymoqli gumbazi koʻrinadi.

Xalifa Abu Ja'far al-Mansur Abu Hanifaga Qozi al-qudotni bosh qozi bo'lishni taklif qildi, lekin u rad etdi, bu esa uni qiynoqqa solishga va qamoqqa tashlashga sabab bo'ldi. U rozi bo'lgunga qadar unga 110 darra urilgan edi. Al-Mansur Abu Hanifaga xalifaning hokimiyatini kengaytiruvchi fatvolar berishni buyurgan, Abu Hanifa bunga rozi bo'lmaganligi sababli va uni yana qamoqqa olib ketgan.[1]

Abu Hanifa hijriy 150 / milodiy 767 yilda Bagʻdodda zindonda boʻlganida zaharlanib yoki qarilikdan vafot etdi.[2] U Abu Hanifadan 23 yil oʻtib, Xayzuron binti Atta nomidagi al-Xayzuron qabristoniga dafn etilgan.[3] Uning dafn marosimida 50 ming kishi ishtirok etgani, al-Mansurning oʻzi ham ishtirok etganligi ham aytilgan.[4]

Tarix tahrir

Buvayhidlar tahrir

Abbosiylar xalifaligining Buvayhiylar hukmronligi davrida, hijriy 375 / 985–986-yillarda Samsam ad-Davlaning buyrug'i bilan Abu Hanifa qabri yonida o'rta masjid qurilgan.[5] Abu Jafar az-Zammom hijriy 379-yilda masjidning ichida zal qurdirganligi aytiladi.[6]

Saljuqiylar tahrir

Keyinchalik, hijriy 459 / milodiy 1066-yilda Saljuqiylar imperatori Alp Arslonning bosh vaziri Abu Saad al-Xorazmiy yoki al-Mustavfiy masjidda Abu Hanifa uchun oq gumbaz bilan birgalikda ziyoratgoh qurdirdi.[7] Al-Xorazmiy, shuningdek, masjid yonida hanafiy mazhabini o'rgatish uchun Buyuk Imom maktabi nomini olgan maktab qurdirgan. Ibn Xallikonning yozishicha, maktab 1067-yil 22-sentyabrda ochilgan, shuning uchun Imom A’zam maktabi Bagʻdoddagi birinchi maktabdir.[8] Maktabni qurish uchun toʻrt yarim oy vaqt ketgan (1067- yil 8- yanvardan 1067 -yil 15- maygacha).

“ The Amir [Abu Saad al-Khwarizmi] wanted to go back to the palace of the sultan, Alp Arslan. He went on Jamadi al-Akhira 27, 459 AH (May 15, 1067 CE). During his time in Baghdad, he built a great high dome on Abu Hanifa's tomb, and spent a lot of money on it. He built a malban and made it high, just like the shrines of the family of Ali ibn Abu Talib. He built a hallway for it and a nave, making it a big mosque. He built a school for the followers of Abu Hanifa and brought teachers for them and gave them much money to spend. He did a good job in that matter.[9] ”

—Sibt ibn al-Jawzi, Mir'at al-zaman

“ Sulton Alp Arslonning singlisi Xadicha Arslon -Xatun hijriy 459-yilda Jamadi al-Oulada Bogʻdodga tashrib buyurganida Abu Said al-Mustavfiy uni kutib olish uchun u yerga bordi .Bogʻdodda bolgan kunlarida Imom Abu Hanifa ziyoratgohi qurdirdi , gumbaz qurdirdi ,Abu Hanifa ma'ruzalarini oʻrgatish uchun maktab yarati va ulamolarni olib keldi..[10] ”

—Abu'l-Faraj ibn al-Jawzi, Al-Muntazam fi Tarikh al-Milouk w al-Umam

Usmonli davri tahrir

 
1950-yillarda Abu Hanifa masjidi

1508-yilda Safaviylar sulolasi Bagʻdodni bosib olgandan soʻng, Abu Hanifa masjidi va maktabi Safaviylar oʻrtasida yuzaga kelgan mazhablararo nizolar tufayli vayron qilingan va tugatilgan.[11] Usmonlilar 1534- yilda Bagʻdodga bostirib kirib, shia safaviylari oʻrniga sunniy Usmonli hukmronligini oʻrnatdilar. Sulton Sulaymon Iroq, Najaf va Karbaloga bostirib kirgandan keyin birinchi bor tashrif buyurdi. Keyin bekor qilingan Abu Hanifa masjidini ziyorat qilib, uni qayta qurishni va barcha zararlarni qoplashni buyurdi.[12] Masjidni qayta tiklash bilan birga, unga minora, zal, hammom kabi yangi xususiyatlar ham qo'shildi, 50 dan 140 tagacha do'konlar va ular qayta qurgan gumbaz ilgari hech qachon ko'rilmagan gumbaz edi. Masjid atrofida toʻrtburchak qal’a va qorovul minorasini ham qurdilar. Qal'a 150 nafar askar bilan turli harbiy texnika bilan qurollangan edi.[11]

Oltin asr tahrir

 
Asosiy zalning ko'rinishi 2012-yil

1623- yilda Safaviylar tomonidan bosib olingandan so'ng, 1638- yilda Usmonlilar Bag'dodga qayta bostirib kirishdi. Sulton Murod IV Adhamiyaga, xususan, Abu Hanifa masjidiga yuzlandi, chunki bu masjid sulton mazhabining imomi ziyoratgohi edi. Masjid ustiga hashamatli gumbaz qurilgan. Shuningdek, u masjidni himoya qilish uchun al-Ubayd qabilasining bir qismini masjid atrofidagi uylarda yashashga olib keldi.[12] Sulton maktabni yangilashni buyurdi va maktabda bayram va bayramlar o'tkazishga ruxsat berish bilan birga maktabni boshqarish uchun xodimlarni tayinladi.[13] Sulton Shayxul- Islom Yahiya ma’muriyati bilan masjid atrofidagi binolarni qayta qurish va uni tilla va kumush chiziqlar bilan bezashni, masjidni yashil jun pardalar bilan bezashni, yuqori va pastki darvozalarini kengaytirishni buyurdi. Masjid Sulton Murod IV davrida eng yuqori cho'qqisiga chiqdi.[13]

Hijriy 1080 / milodiy 1669-yilda vazirning ukasi Muhammad Bek Daftiy masjidning eski qismlarini rekonstruksiya qilib, unga dahliz qurdirdi.[14] Hijriy 1090 / milodiy 1689-yilda Umar Posho masjidni qayta qurdi va uning bog'ini Bag'doddagi eng ajoyib bog'lardan biriga aylantirdi.[15]

Qayta qurish va kengaytirish tahrir

 
1960-yillarda Abu Hanifa masjidi.

In 1757, during the rule of the Mamluk dynasty in Iraq, the Vali of Baghdad, Suleiman Pasha, renewed the shrine and built a dome and a minaret.[12] In 1217 AH / 1802 CE, some of the mosque's constructions almost fell down, causing the destruction of some parts of the mosque, but Suleiman Pasha, rectified the matter and reconstructed the old buildings and painted the top of the minaret with gold.[16] In 1255 AH / 1839 CE, Sultan Abdülmecid I ordered to reconstruct the old damaged parts of the mosque[16] and decorate it with a tunic from Al-Masjid an-Nabawi, which was welcomed with superior greetings by the residents of Baghdad because of its holiness.[17]

Hijriy 1288 / milodiy 1871- yilda Abdulazizning onasi Pertevniyal Sulton kasal bo'lganida, agar tuzalib ketsa, o'z puli bilan masjidni tiklayman, deb qasam ichgan.[6] Sulton Abdulaziz masjiddagi uch xodim va Adhamiya hokimidan iborat qoʻmita tuzishni buyurdi. Masjidni rekonstruksiya qilish xarajati 80 ming lira edi .[18] Qo'mita qurilish xaritasini tuzdi va uni Bag'doddagi eng mashhur muhandis Osit Karzga berdi, xaritada ikkita koridor, janubdan, sharqdan va shimoldan bir necha xona, bog', cherkov, katta hovli va o'quv maktabi bor edi. Qur'on . Qayta qurish besh yil davom etdi.[19]

Yigirmanchi asr tahrir

 
Abu Hanifa masjidi 1919-yil

1910-yilda Sulton Abdulhamid II masjidni rekonstruksiya qilish, devorini yangilash, talabalar va kambagʻallar uchun koʻproq xonalar qurishni buyurdi. Ushbu ta'mirlash ishlari 2300 liraga tushdi .[16] Yillar davomida yana bir qancha rekonstruksiya ishlari amalga oshirildi. Eng muhimlari 1918 va 1935- yillarda bo'lib, eski xonalar kattaroq yangi xonalar bilan almashtirildi[20] va 1948-yilda ular polni yangiladilar va koridorlarning devorlariga Al-Fath oyatlari yozilgan.

1959- yilda, 1958 -yil inqilobidan keyin masjidda ko'plab yangilanishlar amalga oshirildi. Hukumat qurilish pullarini muhandis Najmuddin Abdulloh al-Jumayliga berdi. U hijriy 1379-yil ramazon oyida / milodiy 1960- yil fevral oyida ish boshlagan va qurilish besh yil davom etgan. Bu yangilanishlarga quyidagilar kiradi:[20]

  • Devorlari masjidning har tomondan bir metr yerdan koʻtarilib, ustiga namlantiruvchi vositalar qoʻyildi.
  • Asosiy zal va koridorlar devorlarining uch metrini Iordaniya alabaster bilan qoplash.
  • Marokash qo'llari bilan masjidga Andalusiya bezaklarini qo'shish.
  • Gumbazga bezak qo'shish va uning devorlari va zaminini alabaster bilan qoplash.
  • Yangi hashamatli platforma va yangi joy qurish.
  • Shimoli-g'arbiy tomondan yarim koridorni qurish.
  • Asosiy zalni va koridorlarni zamonaviy chiroqlar bilan bezash.
  • Shimoli-g'arbiy tomondan eski xonalarning tepasida yangi xonalarni qurish.
  • Zaminni mozaik zamin bilan qoplash.
  • Masjidning butun tashqi devori va asosiy eshiklarini qayta qurish.
  • 1961-yilda ko'k va oq mozaika bilan qoplangan minora qurish va unga katta soat o'rnatish.[12]
  • Hammom, tahorat joylari va yozgi ibodatxona qurish.

Adhamiya jangi tahrir

2003-yil 10-aprelda Bagʻdod jangi paytida (2003) Amerika qoʻshinlari va masjid ichida joylashgan Iroq kuchlari oʻrtasida toʻrt soatlik jang boʻlib oʻtdi. Gumbazlarning bir qismi, soat minorasi va zallar vayron qilingan. Masjid yaqinida yashovchi odamlar masjidni shisha parchalari va jangovar ta'sirlardan tozaladilar, shuningdek, masjidni Bag'dodning katta qismini o'g'irlaganlardan himoya qildilar.[21] Sunniy vaqf bir qancha shirkatlar va oilalar korporatsiyasi bilan masjidning vayron boʻlgan qismlarini 2004-yilda toʻliq tiklanguniga qadar qayta qurdi[21]</br> Keyinchalik, 2006- yilda raketalar Katyusha raketasidan otilgan va masjidga hech qanday zarar yetkazmagan holda masjid hovlisiga tushib ketgan.[21]

Tavsif tahrir

Masjidning umumiy maydoni 10,000 square metre (110,000 kv. ft) va u 5000 namozxonni sig'dira oladi. Juma namozida muntazam namozxonlar soni 1000 kishini tashkil etsa, kundalik namozda 200-250 nafar namozxon masjidga keladi.[21]

Asosiy zal tahrir

 
Masjidning asosiy zali 2014-yil

Asosiy zal katta to'rtburchaklar zal bo'lib, maydoni 578 square metre (6,220 kv. ft) . U sakkizta marmar ustundan, tepasida katta gumbazli, qandillarni ushlab turish uchun temir zanjirlar osilgan[22], uning atrofida tosh va gipsdan yasalgan uchta toʻrtburchak ustun ustiga qurilgan yana uchta gumbazdan iborat. Asosiy zalning gumbazi xuddi eshik va ustunlar kabi kichik aniq bezaklar bilan bezatilgan.[22] Devorlari ham yerdan uch metr balandlikda Iordaniya marmar bilan qoplangan. Asosiy zalda geometrik naqshlar bilan qoplangan ikkita bo'shliq mavjud bo'lib, ular atrofida to'rtta ustun o'rnatilgan, ajoyib bezaklar va Al-Baqara yozuvlari bilan bezatilgan.[23]

Koridorlar tahrir

Masjidning asosiy zalni biri sharqdan, ikkinchisi shimoldan oʻrab turgan ikkita koridor boʻlib, maydoni 800 square metre (8,600 kv. ft) boʻlgan. har biri.[24] Yoʻlaklarning tepasida 12 ta ustunga asoslangan 26ta gumbaz qurilgan. Ularning har biri o'rtasida 4.5 metr (15 ft) .[24] Yoʻlaklar uchun uchta eshik bor, bittasi turar joy hududidan, ikkitasi bozorlar tomonidan.[25]

Soat minorasi tahrir

1919-yilda katta ikki yuzli soat Abdulqodir Gʻiloniy masjidi tomonidan Abu Hanifa masjidiga ta’mirlash va masjidga joylashtirish uchun berilgan, biroq u eski va koʻp qismi buzilgan.[26] Abu Hanifa masjidi 1921-yil 17-fevralda gazetalarda soatni tuzatishga yordam berish uchun mutaxassis kerakligi haqida e'lon qilingan, ammo hech kim javob bermagan.[27] 1921-yilning 17-martida Abdul Razzoq Mahsub buni tekshirib koʻrishga, iloji boʻlsa, tuzatishga va’da berdi. Uni tekshirgandan so'ng, u juda shikastlangan va ishlashga qodir emasligini aniqladi va Diniy vaqflar boshqarmasidan eskisiga o'xshash boshqa soat yasashni so'radi. Ular 24-mart kuni soʻrovni qabul qildilar[27] 1925- yil 25 martda Mahsubning uyida soat ustida ish boshlandi, u o'g'illari Muhammad Rashid va Abdul Hodiy yordamida to'rt yuzli soat yasadi.[26] 1929-yil 28-dekabrda qurib bitkazildi, Mahsub uni Diniy vaqflar boshqarmasiga topshirdi, lekin ular bunga ishonchlari komil boʻlmagani uchun olishmadi.[28] Uni 1932-yil 10-oktyabrgacha uyda baland devorga osib qoʻydi, u yerda koʻrgazma ochildi, Mahsub soatni koʻrsatib, birinchi oʻrinni egalladi.[28] U 1933- yil fevraligacha ko'rgazma bog'larida bo'lib, u erda direksiya soatni qabul qildi, lekin minora yo'qligi sababli uni osmadi. U 26 yil davomida direksiyaning zaxirasida 1961- yilgacha bo'lgan, u erda minora qurilgan va soat osilgan.[27] 1973-yilda soat minorasi oltin alyuminiy plitalar bilan qoplangan.[28]

Qabr xonasi tahrir

Asosiy gumbaz ostida joylashgan qabr xonasi keng xonadir. Abu Hanifa xonaning oʻrtasiga dafn etilgan, qabri temir panjarali yogʻoch Zarih bilan qoplangan.

Yana qarang tahrir

 

  • Abu Hanifa
  • Al-Aimma ko'prigi
  • Iroqdagi islom
  • Iroqdagi masjidlar ro'yxati

Manbalar tahrir

  1. ↑ Ibn al-Bazzaz, Mohammed M.. Virtues of Imam Abu Hanifa. Riyadh: National King Fahd Library, 1904. 
  2. ↑ Najeebabadi, Akbar S.. The History of Islam, 2, Darussalam Press, 2001. ISBN 9960892883. 
  3. ↑ al-Aadhamy, Waleed. Elders of Time and Neighbors of Nu'man. Baghdad: al-Raqeem Library, 2001. 
  4. ↑ Abu Zahra, Mohammed. Abu Hanifa: Life and Era - Opinions and Fiqh, 2, Cairo: Dar al-Fikr al-Arabi, 1947. ISBN 9771024361. 
  5. ↑ Nasir, Turki M. (2011). „Minarets: Great Imam Mosque (Abu Hanifa An-Nu'man)“. al-Wa'i al-Islami. № 555. 2016-03-04da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2015-06-09.
  6. ↑ 6,0 6,1 al-Maqdisi, al-Bushari. Best partitions in the knowledge of the region, 3, Madbouli Library, 1991. 
  7. ↑ al-Aadhamy, Hashim. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques. Baghdad: al-Ani Press, 1964 — 28 bet. 
  8. ↑ Jawad, Mustafa (1940). „The First School in Iraq“. al-Mu'allim al-Jadeed. № 1.
  9. ↑ Ibn al-Jouzi, Abu Muzaffar. Mir'at Az-zaman. 
  10. ↑ Ibn al-Jawzi, Abu'l-Faraj. Al-Muntazam fi Tarikh al-Milouk w al-Umam. Beirut: Scientific Books Press — 100 bet. 
  11. ↑ 11,0 11,1 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 29 bet. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Al Shakir. „History of the Mosque of Abu Hanifa and its school“. Abu Hanifa An-Nu'man Mosque (2013-yil 30-oktyabr).
  13. ↑ 13,0 13,1 al-Alousi, Mahmoud S.. History of Baghdad's mosque and its monuments, 1924. 2015-yil 9-iyunda qaraldi. 
  14. ↑ al-Azzawi, Abbas. History of Baghdad between the two invasions, 5, 1935 — 101 bet. 
  15. ↑ al-Azzawi. History of Baghdad between the two invasions, 5 — 115 bet. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 54 bet. 
  17. ↑ al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 77 bet. 
  18. ↑ al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 31 bet. 
  19. ↑ al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 32 bet. 
  20. ↑ 20,0 20,1 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 36 bet. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 „Abu Hanifa Mosque“. Masajid al-Iraq. 2016-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 9-iyun.
  22. ↑ 22,0 22,1 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 37 bet. 
  23. ↑ al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 40 bet. 
  24. ↑ 24,0 24,1 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 42 bet. 
  25. ↑ al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 43 bet. 
  26. ↑ 26,0 26,1 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 48 bet. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 „Story of Abu Hanifa Moaque“. Radio Dijla. [sayt ishlamaydi]
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 al-Aadhamy. History of the Great Imam mosque and al-Adhamiyah mosques 1 — 49 bet.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abu_Hanifa_Masjidi&oldid=3804548" dan olindi