Adara (arabcha: العذاري ‎ ʽaðārā] — „bokira qizlar“) — yorqin oq-koʻk gigant. Yulduz kattaligi +1,5m. Bu yulduz turkumidagi ikkinchi eng yorqin (Siriusdan keyin) boʻlsa-da, Bayer yozuvida u yunon alifbosining beshinchi harfi e bilan belgilanadi[1].

Asosiy xususiyatlar tahrir

Yulduzgacha boʻlgan masofa 430 yorugʻlik yili deb baholanadi. Uning 8-kattalik yulduzi bor. Asosiy komponent, Adara A, koʻrinadigan yorqinligi + 1,51 m va B1,5II spektral turiga ega. Yulduzning sirt harorati 25 000 °C, yorqinligi quyoshdan 20 000 marta oshadi[2]. 10 dona masofadan turib Adara Venera kabi yorqin yulduz. Adara osmondagi ultrabinafsha nurlanishning eng kuchli manbalaridan biridir. Adara sunʼiy yoʻldoshi B koʻrinadigan yorqinligiga ega +7,5m, komponentlar orasidagi burchak masofasi 7,5 yoy soniya. Yulduzlar orasidagi burchak masofasi ancha katta boʻlsa-da, tizimni faqat katta teleskoplarda hal qilish mumkin, chunki Adara A, Adara B dan 250 marta yorqinroq. Shuningdek, massa zarbalar Quyoshning 10 massasiga teng va uning xususiyatlariga koʻra Adara yorqin koʻk gigantlar sinfiga kiradi.

Taxminan 4,7 million yil oldin Canis Majordan Quyosh tizimigacha boʻlgan masofa 34 yorugʻlik yili edi va yulduz Yer osmonidagi eng yorqini edi — Adaraning yorqinligi oʻsha paytda −4,0m edi[3]. Endi hech qanday yulduz yoʻq (va keyingi 5 million yil ichida boʻlmaydi) qiyoslanadigan yorqin yorqinlikka ega. Faqat Venera sayyorasi, baʼzida, eng yaxshi koʻrinish davrida, taqqoslanadigan yorqinlikka ega[4].

Kuzatish shartlari tahrir

Adara yulduzi janubiy egilishi −29 °C ga ega va shuning uchun faqat Rossiyaning markaziy yoki janubiy viloyatlarining janubida kuzatilishi mumkin, Belorussiya hududidan va Markaziy Federal okrugning koʻp qismi faqat istisno hollarda kuzatilishi mumkin. Yulduz qishda, kech kuzda ertalab quyosh botganidan keyin erta bahorda koʻrinadi[5]. Bir necha ming yil oʻtgach, Adara, butun Canis Major yulduz turkumi singari, Rossiya va Belorussiya hududidan presessiya tufayli kuzatuv uchun imkonsiz boʻlib qoladi[6].

Adara 2-kattalikdagi eng yorqin yulduzdir, chunki uning yorqinligi +1,51m ni tashkil qiladi[7]. Osmondagi keyingi eng yorqin yulduz — Regulus allaqachon birinchi kattalikdagi yulduzdir. Hammasi boʻlib Adara yorqinligi boʻyicha 22-oʻrinni egallaydi[8].

Yana qarang tahrir

  • Eng yorqin yulduzlar roʻyxati

Manbalar tahrir