Al-Abbos ibn Musa ibn Isa al-Hoshimiy

Al-Abbos ibn Musa ibn Isa (arabcha: العباس بن موسى بن عيسى‎) (815-yilda vafot etgan) Abbosiylar sulolasining kichik aʼzosi. Al-Abbos 8-asr oxiri — 9-asr boshlarida turli lavozimlarda ishlagan. Toʻrtinchi fitna voqealarida esa qoʻllovchi rolida boʻlgan.

Al-Abbos ibn Musa ibn Isa al-Hoshimiy
العباس بن موسى بن عيسى
Kufa noibi
Mansab davri
786 – 814
(bir yildan kamroq)
Monarx Horun ar-Rashid
Makka noibi
Monarx Horun ar-Rashid
Amir al-haj
Misr noibi
Mansab davri
814
Shaxsiy maʼlumotlari
Vafoti 815
Bilbeis, Abbosiylar xalifaligi (hozirgi Misr)
Munosabatlari Abbosiylar sulolasi
Bolalari Abdulloh
Otasi Musa ibn Isa

Faoliyati

tahrir

Al-Abbos dastlabki ikki Abbosiy xalifa as-Saffoh va al-Mansurning jiyani hamda al-Mansurning dastlabki taxt vorisi Isa ibn Musaning nabirasi edi. Horun ar-Rashid taxtga oʻtirgan 786-yilda al-Abbos Kufa noibi boʻlgan otasi Musaga oʻrinbosar boʻlgani, keyinchalik esa Kufa noibi boʻlgani haqida maʼlumotlar mavjud[1]. 805-yilda yillik haj ziyorati safariga boshchilik qilgani[2], hozirda maʼlum boʻlmagan vaqtda esa Makka noibi etib tayinlangani ham maʼlum[3].

809-yilda Horun vafot etgandan so‘ng, al-Amin dastlab al-Abbosni Xurosondagi al-Ma’munga elchi qilib yubordi. Biroq, ikki aka-uka o‘rtasidagi ziddiyat kuchayib borayotgan bir paytda, al-Abbos tez orada fikrini o‘zgartirib, al-Ma’munga sodiqligini bildirishga ko‘ndirildi[4]. 812-yil martida al-Husayn ibn Ali ibn Isaning muvaffaqiyatsiz davlat to‘ntarishida qatnashdi. Bu voqeada shaxsan al-Amin va uning onasi Zubayda bintu Ja’farni qo‘lga olish vazifasini bajargan[5]. Shundan so‘ng, 812, 813 va 814-yillarda al-Ma’mun nomidan amalga oshirilgan dastlabki haj ziyoratlariga rahbarlik qilish uchun tayinlandi[6].

814-yil iyun oyida al-Ma’mun al-Abbosni Misr noibi etib tayinlagach, u o‘g‘li Abdullohga o‘z nomidan viloyatni nazorat qilishni topshirdi. Biroq, Abdulloh mahalliy jund bilan yomon munosabatda bo‘ldi. Uch oydan kamroq vaqt o‘tgach, qo‘shin qo‘zg‘oloni natijasida ag‘darildi, sobiq noib al-Muttalib ibn Abdulloh al-Xuzay esa qamoqdan ozod qilinib, uning o‘rniga hokimiyatga tiklandi[7]. Keyin al-Abbos vaziyatga aralashish uchun Misrga yo‘l oldi, ammo 815-yil fevral oyida Bilbeisda goʻyoki zaharlanish natijasida to‘satdan vafot etdi[8].

Manbalar

tahrir
  1. Yarshater 1985–2007, v. 30: pp. 101, 213, 304; Khalifah ibn Khayyat 1985, s. 462.
  2. Yarshater 1985–2007, v. 30: p. 258; Gordon et al. 2018, v. 3: p. 1183; Khalifah ibn Khayyat 1985, s. 458; Al-Mas'udi 1877, s. 68 (in corrupted form).
  3. Yarshater 1985–2007, v. 30: p. 304; Khalifah ibn Khayyat 1985, s. 461; Wüstenfeld 1861, s. 179. According to Khalifah ibn Khayyat, he appointed Talhah ibn Bilal to act as his deputy.
  4. Yarshater 1985–2007, v. 31: pp. 25-27, 67-68, 73; Gordon et al. 2018, v. 1: p. 142.
  5. Yarshater 1985–2007, v. 31: p. 110.
  6. Yarshater 1985–2007, v. 31: pp. 128-29, 133, 172; v. 32: p. 11; Gordon et al. 2018, v. 3: p. 1203 (for 812 and 813 only); Khalifah ibn Khayyat 1985, ss. 467, 468; Al-Mas'udi 1877, s. 69 (in corrupted form).
  7. Brockopp 2000, s. 41; Al-Kindi 1912, ss. 153–54; Ibn Taghribirdi 1930, ss. 161–62; Gordon et al. 2018, v. 3: p. 1206. The last adds that the mutiny was led by al-Sari ibn al-Hakam.
  8. Al-Kindi 1912, s. 155; Ibn Taghribirdi 1930, s. 162; Gordon et al. 2018, v. 3: p. 1206.

Adabiyotlar

tahrir
Oʻtmishdoshi:
Al-Muttalib ibn Abdulloh al-Xuzay
Misr noibi
814
Vorisi:
Al-Muttalib ibn Abdulloh al-Xuzay