Amerika orzusi

Amerika orzusi (inglizcha: American Dream) — bu koʻpincha Qoʻshma Shtatlar xalqining moddiy va maʼnaviy maʼnodagi hayotiy ideallariga ishora qilish uchun ishlatiladigan ibora. Safireʼs New Political Dictionary, Random House, Nyu-York, 1993-yilda shunday deyilgan:

19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Nyu-Yorkka dengiz orqali kelgan koʻplab muhojirlar uchun Ozodlik haykali AQShda koʻrgan birinchi narsa boʻlib, Amerika qadriyatlarini ramziy qildi.

Amerika orzusi — bu „asoschi otalar“ tomonidan ifodalangan erkinlik yoki imkoniyatlar ideali; millatning maʼnaviy kuchi. Agar Amerika tizimi Amerika siyosatining skeleti boʻlsa, Amerika orzusi uning ruhidir.

Terminning kelib chiqishi

"Amerika orzusi" iborasining kelib chiqishi Jeyms Adamsning Buyuk Depressiya davrida yozilgan „Amerika dostoni“ (1931) nomli tarixiy risolasidir:

… har bir insonning hayoti yaxshiroq, boyroq va toʻliqroq boʻlgan, har kim oʻzi munosib boʻlgan narsani olish imkoniyatiga ega boʻlgan mamlakat haqidagi Amerika orzusi.

Jeyms Adams oʻz vatandoshlarini ragʻbatlantirishni, Amerikaning maqsadi va yutuqlarini eslatmoqchi edi. Bu ibora qotib qoldi va keyin Edvard Albi (1961) pyesasi va Norman Meyler (1965) romanining nomiga aylandi, ammo bu asarlarda u istehzo bilan qayta koʻrib chiqildi.

Maʼnosi

"Amerika orzusi" atamasining maʼnosi juda noaniq. Masalan, tarixchi F. Carpenter shunday deb yozgan edi: "Amerika orzusi hech qachon aniq belgilanmagan va boʻlmaydi ham. Bu juda xilma-xil va juda noaniq: turli odamlar bu tushunchaga turli xil maʼnolarni qoʻyadilar. Biroq, deyarli barcha AQSh prezidentlari lavozimga kirishish va mas’uliyatli qarorlar qabul qilish chogʻida oʻz saylovchilariga ularning siyosati bu orzuning amalga oshishiga yordam berishini vaʼda qilishlari kerak.

„Amerika orzusi“ tushunchasi koʻpincha AQShga yaxshiroq hayot izlab kelgan muhojirlar bilan bogʻliq. Ular Qoʻshma Shtatlardan farqli oʻlaroq, ijtimoiy harakatchanlikni cheklab qoʻygan juda qattiq mulk tizimi mavjud boʻlgan mamlakatlarni tark etganligi ularning shaxsiy erkinlik va erkin tadbirkorlik falsafasiga sodiqligini belgilab berdi. Amerika orzusi kontseptsiyasi „oʻzini oʻzi yaratgan odam“ tushunchasi bilan chambarchas bogʻliq, yaʼni mashaqqatli mehnat orqali hayotda muvaffaqiyatga erishgan shaxs.

„Amerika orzusi“ning tarkibiy qismlari, shuningdek, etnik kelib chiqishi va ijtimoiy mavqeidan qatʼi nazar, barchaning qonun oldida tengligi, shuningdek, barcha amerikaliklar uchun umumiy boʻlgan ramzlar, modellar va qahramonlarni ulugʻlash idealidir.

„Amerika orzusi“ ning timsollaridan biri xususiy uyga egalik qilishdir.

Hunter Tompson asarlarida „Amerika orzusi“ ni qidirish mavzusiga toʻxtalib oʻtgan.

Misollar

Amerikalik iqtisodchi, Nobel mukofoti sovrindori Jozef Stiglitzning fikriga koʻra, „Amerika ruhi ideallari“ning eng yaxshi namunasi Bill Geytsdir: u 135 milliard dollarga baholangan boylikni toʻplab, butun dunyo boʻylab kasalliklarga qarshi kurashish uchun katta miqdorda xayriya qila boshladi va Qoʻshma Shtatlarda taʼlimni yaxshilashda ham hissasini qoshgan.