Vikipediya

Artsvashen

Boshqa nomlar uchun qarang: the village in the Tartar District Seysulan.

Artsvashen (armancha: Արծվաշեն, Andoza:Lit; ozarbayjoncha: Başkənd) — Armaniston ning Gegarkunik viloyatidagi de jure arman qishlog'i. Bu Armanistonning 40 kvadrat kilometr eksklav[1] va u Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushidan beri de-fakto nazoratida boʻlgan Ozarbayjon hududi bilan oʻralgan.

Artsvashen
Արծվաշեն
Lake near Artsvashen
Lake near Artsvashen
Lua xatosi in Modul:Location_map at line 522: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Armenia" does not exist.
Joylashuv: 40°38′46″N 45°30′56″E / 40.64611°N 45.51556°E / 40.64611; 45.51556 G OKoordinatalari: 40°38′46″N 45°30′56″E / 40.64611°N 45.51556°E / 40.64611; 45.51556 G O
Mamlakat Armenia (de jure)
Azerbaijan (de facto)
Viloyat Gegharkunik (de jure)
[[Armanistonning ma'muriy bo'linmalari|Munitsipalitet]]
Tuman		 Chambarak (de jure)
Gadabay (de facto)
Tashkil etilgan 1845
Artsvashen GEOnet nomlar serverida

Tarix tahrir

Hozirgi qishloq 1854 yoki 1859-yilda tashkil etilgan[2] Shamshadinda armanlar dan Choratan tomonidan Bashkend (armancha: Բաշքենդ) nomi bilan atalgan, garchi bu yerda avvalroq armanlar borligi 1607 yilga oid yozuv bilan tasdiqlangan. Shahardagi Surb Hovhannes cherkovi. Keyinchalik u Hin Boshkend (armancha: Հին Բաշքենդ) ga oʻzgartirildi, ya'ni uni Yangi yoki Nor Boshkenddan farqlash uchun Eski Boshkend, muhojirlar va asl aholi punkti tomonidan asos solingan. Qishloq aholisining ota-bobolari dastlab Artsax viloyatidan boʻlib, Tovushga koʻchib kelgan.[2] 1920 yilda qishloq "Bashgyug" deb atalgan.[3]

1923–1929 yillarda Artsvashen boʻyicha hududiy nizo “Zaqafqaziya markaziy ijroiya qoʻmitasi” komissiyasi tomonidan Armaniston foydasiga hal qilindi, ammo 1927 yil yanvar oyida 12,000 gektar (120 square kilometre; 46 kvadrat mil) Artsvashen atrofidagi yerlar Ozarbayjonga "hadya qilingan". "Kompensatsiya" sifatida 1929-yil fevral oyida Armanistonga qishloq bilan quruqlik aloqasi sifatida xizmat qilish uchun tor er uchastkasi berildi, ammo 1930-yillarda bu qaror bekor qilindi va Artsvashen yana anklavga aylandi[3].

1991-yil may oyida, Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi paytida, Armaniston Ichki ishlar vazirligi Artsvashen aholisi qurollarini topshirib, armiya bosqinining oldi olingani haqida xabar berdi.[4] Ozarbayjon nuqtai nazaridan qaraganda, shahar katta bosh og'rig'iga aylanib, Shinixga kirishni to'sib qo'ydi va Ozarbayjonning Gadabey viloyatiga qarshi harbiy hujumlar uchun boshlanish nuqtasi bo'ldi.

Gʻarbdagi Shinix hududidagi Mutudere va Qasimağaliga armanlarning hujumlaridan soʻng, ozarbayjonlar mahalliy mashhur qoʻmondon Cahangir Rüstəmov qoʻl ostida qarshi hujumga oʻtdilar, uning polki Artsvashenni blokada qildi. 1992-yil 8-avgustda arman himoyachilari taslim bo'lishga qaror qilishdi.[5] Artsvashen qishlog'i aholisi asosan Chambarak shahrida muqobil boshpana bilan ta'minlangan, uning sobiq molokan-rus aholisi asosan Rossiyaga ketgan. The New York Times xabariga ko'ra, 1992-yil 9- avgustda Ozarbayjon tomoni qurolli kuchlar shaharni "ozod qilgani", dushman tanklari va qurol-yarog'larini yo'q qilgani va 300 nafar arman "bosqinchisi" yo'q qilingani haqida e'lon qilgan bo'lsa, arman xabarlarida esa "yo'q" deyilgan. o'lgan, ammo 29 kishi "izsiz bedarak yo'qolgan"ligini aytdi[6].

Armaniston Prezidenti Levon Ter-Petrosyan Ozarbayjonni “eʼlon qilinmagan urush”da ayblab, [[Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi] rahbarlariga telegramma yoʻllab, “Aʼzo boʻlgan davlatga qarshi tajovuz sodir etilgan”ni aytdi. C.I.S. va jamoa tizimi"[6].

Qishloq tezda o'zining ko'chmanchi nomi "'Bashkend"'ga o'zgartirildi.[7] Bugungi kunda Ozarbayjon armiyasi hududni egallab olgandan keyin arman aholisini quvib chiqarganligi sababli qishloq asosan tashlab ketilgan,[8] va hozirda Ozarbayjon tomonidan Gadabay tumanining bir qismi sifatida boshqariladi.

Kompensatsiya talablari tahrir

2009-yilda Artsvashen qishlog‘ining sobiq aholisi, qariyb 20 yil o‘tgandan keyin ham Chambarakda istiqomat qiluvchilarga yo‘qolgan mol-mulki uchun Armaniston hukumati tomonidan olti milliard dram tovon puli va’da qilingan edi. O'shanda 50 million dramlik ikkita to'lov, 2011-yilda, 2011-yilda 708 million dramdan kattaroq to'lov berildi, 2000 ga yaqin odamning har biri 360 ming dramdan olgan. Biroq keyingi toʻlovlar toʻxtab qoldi, 2018-yil sentabr va 2019-yil dekabr oylarida Chambarakdagi eskirgan uy-joy fondini taʼmirlash uchun qoʻshimcha mablagʻ ajratish talabi bilan norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi. Armaniston bosh vaziri Pashinyan davlat qochqinlar oldidagi barcha majburiyatlarini allaqachon ajratilgan pul va 112 ga yaqin oilaga uy-joy guvohnomalari bilan taʼminlaganini taʼkidladi[9].

Artsvashen gilamlari tahrir

Sovet davrida Artsvashenda "Haygorg" ("Arman gilami" davlat kompaniyasi) filiali mavjud edi.[10]Artsvashen ozarbayjon qoʻshinlari tomonidan qoʻlga kiritilgandan soʻng Artsvashen aholisi Shorja, Vardenis, Abovyan va Chambarakga koʻchib oʻtgan va u yerda bu anʼanalarni davom ettirgan. san'at:

“Artsvashenlik ayollar gilam toʻqishni onalari va buvilaridan oʻrgangan. Ularning koʻpchiligi Haygorgda oʻnlab yillar davomida ishlagan. “Artsvashenlik qiz yoki ayolning gilam to‘qimagani uyat edi. Agar ular Haygorgda ishlamasalar ham, uyda to‘quvchilik stendlari bo‘lib, gilam to‘qishardi”

- dedi Artsvashen shahrida yashovchi sobiq gilamchi Irina Galechyan.[10]

Demografiya tahrir

1831 yildan beri Artsvashenning aholi soni quyidagicha:[2]

Year Population Note
1873 1,015
1897 1,847 100% Armenian Apostolic[11]
1908[12] 2,687 Mainly Armenian
1911[13]
1914[14] 3,079 Mainly Tatar[lower-alpha 1]
1915[15]
1926 2,909
1939 4,280
1959 4,112
1970 3,368
1979 2,771
2009 127

Galereya tahrir

  •  
    Scenery around Artsvashen
  •  
    Map of Artsvashen

Taniqli odamlar tahrir

Yana qarang tahrir

Eslatmalar tahrir

  1. ↑ Later sifatida tanilgan Azerbaijani. Based on previous years' statistics, "Tatar" is likely to be a printing error in the Caucasian Calendar.

Manbalar tahrir

  1. ↑ Azerbaijan, by Human Rights Watch/Helsinki Org., 1994
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (Armenian). Yerevan: Cadastre Committee of the Republic of Armenia, 2008 — 35 bet.  (Wayback Machine saytida 2014-09-12 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ 3,0 3,1 Hovhannisyan, Samson „Armenian-Azeri enclave war: Formula of Armenian land division“. PanARMENIAN.Net (2016-yil 20-aprel). Qaraldi: 2022-yil 28-oktyabr.
  4. ↑ Soviet Army Is Reported to Attack And Occupy 2 Armenian Villages, The New York Times, May 10, 1991
  5. ↑ ArmInfo report 2019
  6. ↑ 6,0 6,1 Armenia Seeks Help in Fighting Azerbaijan, The New York Times, August 10, 1992
  7. ↑ [1]Andoza:Dubious
  8. ↑ Ozarbayjon Togʻli Qorabogʻda yetti yillik mojaro, Kristofer Panico, Human Rights Watch, Jemera Rone (1994), p.92
  9. ↑ Naira Badalian's 2019 article on protests
  10. ↑ 10,0 10,1 Carpet Weaving in Armenia, Lena Nazaryan, Hetq Online, 17/9/2007 (Wayback Machine saytida July 11, 2011, sanasida arxivlangan)
  11. ↑ „Religious composition of Russian empire 1897“. pop-stat.mashke.org. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  12. ↑ Кавказский календарь на 1910 год, 65th (Russian), Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom, 1910 — 200 bet. 
  13. ↑ Кавказский календарь на 1912 год, 67th (Russian), Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom, 1912 — 132 bet. 
  14. ↑ Кавказский календарь на 1915 год, 70th (Russian), Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom, 1915 — 97 bet. 
  15. ↑ Кавказский календарь на 1916 год, 71st (Russian), Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom, 1916 — 16 bet. 
  16. ↑ „Арамаис Саакян поэт, член СПА с 1958 г. [Aramais Sahakyan poet, member of the SPA since 1958“] (ru). Writers' Union of Armenia. 2011-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 30-sentyabr.

Havolalar tahrir

  • Andoza:ArmenianCensus
  • Kiesling, Brady (2005), Rediscovering Armenia: Guide, Yerevan, Armenia: Matit Graphic Design Studio
  • Andoza:RediscoveringArmenia
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Artsvashen&oldid=4199289" dan olindi