Asqar Sulaymenov

right|thumb|267x267px Asqar Sulaymenov (29.12.1938,Turkiston viloyati Turkiston tumani,Shoʻrnak qishlogʻi — 1992.05.05 , Olmaota ) — yozuvchi, adabiyotshunos, dramaturg . Qozog'iston Respublikasi Davlat mukofoti laureati (vafotidan keyin, 1996).

Biografiyasi

• 1959-yilda KazPI (hozirgi Abay nomidagi Qozoq milliy pedagogika universiteti )ning adabiyot va tarix fakultetini tamomlagan.
• 1962 yilda KazPI (hozirgi Abay nomidagi Qozoq milliy pedagogika universiteti) aspiranturasini tamomlagan.
• 1961-yilda “ Leninshil Jas” (hozirgi “Jas Alash”) gazetasida “Jol basi” nomli birinchi tanqidiy maqola bosildi.

Ishlari

• "Besh" (1970)
• "Ahmoq" (1988)
• «Besatar» (1996) nasriy asarlari
• "Kek" drama to'plami (2001).
• "Mavjudlik bilan yuzma-yuz" (2001) tanqidiy-estetik, san'at tarixi to'plami
• To'rt jildlik asarlar to'plami (2007-2009)
• "Odamlar va odamlar" hujjatli filmidan (1977),
• "As" ("Tinglovchi") badiiy filmining ssenariy muallifi (1976).
• «Bayanel» («Qo‘zi Ko‘rpesh-Bayan sulo») stsenariysini yozgan.
• “Qasos” dramasi Chimkent (hozirgi OKO) viloyat drama teatrida (1980, rej. K. Jetpisboev)
• “To‘rt tarelka-Jajnamoz” (1989), “Yettinchi palata” (1993), “Beva qiz – davlat qisqarishi” (1994) drama-dialoglari.

Qozoq davlati M.Auezov nomidagi akademik drama teatrida namoyish etildi. Direktor A.Rahimov.

Sulaymenov yangi g‘oyalar yaratishga,jamiyatga,millatga xizmat qilishga,mafkuradan xoli yangi adabiyot yaratishga intildi, o‘z ideali uchun kurashdi. Sulaymenov asarlarini shartli ravishda uch davrga bo'lish mumkin:

1. Kritik davr. Birinchi bosqichda u san’atshunoslik janriga individual xususiyat berishga harakat qildi, badiiy asarni badiiy matn tamoyilidan tashqarida tahlil qildi. «Tip haqida bir necha so‘z» («Juldiz» jurnali, 1963) maqolasi bilan adabiy doirada katta bahs -munozara yaratgan Sulaymenovning badiiy-estetik pozitsiyalari asosan shu davrda shakllangan va belgilab berilgan. “San’atning hayotdan farqi shundaki, san’at hayotdan saboq olmaydi. San'atning o'z o'tmishi, buguni, o'z mantig'i va dinamikasi bor. . . . San’at tubi osh yuzida moydek suzib yuradigan tiniq g‘oya ekanligini rassom angladi. U serhosil aql va o'ziga xos badiiy tuzilishga ega.
2. Proza davri. Nasr davrida 20-asr nasrining tamoyillari Sulaymenov asarlarida deyarli toʻliq aks etgan, u modernist yozuvchi hisoblangan. Qozoq adabiyotida hodisa sifatida baholanadigan “Besatar” qissasi 1916 yil milliy ozodlik harakati va So‘zak qo‘zg‘oloni nuqtai nazaridan o‘rganiladi.
3. Dramatik davr. Rassomning dramatik davrdagi ijodi yangi san’at falsafasi doirasida tahlil qilishni taqozo etadi. U S. Ahmadning “Kelinlar isyoni”, M. Bulgakovning " Erkaklar", B. Brext tomonidan " Sichuanning rahm-shafqati", E. Xemingueyning " Beshinchi ustun", jild. Uilyamsning "Glass Menagerie", jild. b. pyesalarini qozoq tiliga tarjima qilgan.

Mukofotlar

• Suleymenov uchta «Vaziyat» («Yettinchi palata», «Beva qiz — xodimlarning qisqarishi», «Turt platna zaynamaz» drama-dialoglari) uchun Qozog‘iston Respublikasi Davlat mukofotiga sazovor bo‘lgan (1996).

Asqar Sulaymenov sharafiga

• Sulaymenov nomi bilan Sozoq tumanidagi maktab (1994)
• Sariogʻashdagi Ilich nomidagi sobiq maktabga berilgan (1999).
• Adib tug‘ilib o‘sgan Janubiy Qozog‘iston viloyati So‘zoq tumani Sho‘loqqo‘rg‘on qishlog‘ida 2011-yil 21-dekabr kuni uning nomidagi maktab oldida Asqar Sulaymenovga bag‘ishlangan haykal o‘rnatildi. Memorial yozuvchining yaqin do'sti O. Isaevning oʻgʻli, taniqli tadbirkor K. Isaev homiyligida tashkil etilgan. Yodgorlikning ochilishida A. Sulaymonovning oila a’zolari, qarindoshlari, do‘stlari, hamfikrlari, tuman ziyolilari yig‘ildi. Aytish joizki, adib nomi tug‘ilib o‘sgan qishlog‘ida juda hurmat bilan tilga olinadi.

A. Suleymenov haqida kitoblar

• O. Qirg‘izboyev. “Asqar uyadan uchdi”.Hujjatli hikoya.(1997)
• "Aql shohi". A.Sulaymenov haqidagi xotiralar kitobi (1998)
• D. Turantegi. “Asqar olami”. (2004)
• A. Qalshabek. “A. Sulaymenov ijodidagi ma’naviy-badiiy izlanishlar”. Tadqiqot (2006).
• A. Rahimov. "O'yindan o'yinga". (2011)
• T. Asemqulov. "Temirchi hayotidan qisqacha sir". Insholar. (2012)
• Ijodkor olimlar R. Syzdikova, B. Kundakboev, M. Qoʻygeldiev, G. Piralieva, J. Jarilgapov, v. b.
• tanqidchilar T. Toqbergenov, Z. Serikqaliuli, S. Jumabek, B. Sarbalayev, A. Bopejanova, T. b. ishiga bog'liq edi.

O‘tgan asrning 60-70-yillaridan boshlab Asqar Sulaymenov o‘z ijodi bilan zamondoshlariga katta ta’sir ko‘rsatdi.Uning adabiyoti ozodlikka,tarixiy ildizlarni,milliy o‘zlikni saqlashga chaqirdi. A.Sulaymenovning adabiy merosi ko‘plab badiiy tarjimalarni o‘z ichiga oladi. Uning tarjimalari orqali kitobxonlar T.Karlayl, Molyer, E.Xeminguey, M.Bulgakov, B. Brext, T. Uilyams uning asarlari bilan tanishishga muvaffaq bo'ldi.