Avliyo bokira Maryam rotondasi (Wawel)

Avliyo bokira Maryam Rotondasi, XIV-asrdan — Avliyo Feliks va Adavkt Rotondasi (polyakcha: Rotunda Najświętszej Marii Panny, Rotunda św. Feliksa i Adaukta) Krakovdagi Vavel tepaligidagi eng qadimgi bino. XX-asrning birinchi oʻn yilligiga qadar rotonda XIII-asrda vayron qilingan, deb hisoblangan. Polsha meʼmori Adolf Shishko-Bogush tomonidan 1914-yildan 1917-yilgacha amalga oshirilgan Vavelni qayta tiklash ishlari davomida kashf etilgan. Rotonda 1975-yilda yaratilgan „Saqlanib qolmagan Vavel“ ekskursiya arxeologik koʻrgazmasining obyekti hisoblanadi.

Xarita
Koordinatalari	50°3′15.401″N 19°56′11.000″E

Interyer

Romanesk rotonda X-XI-asrlar oxirida Krakov Buyuk Moraviyaning bir qismi boʻlgan davrda qurilgan. Radiokarbon tadqiqotlari natijalariga koʻra, rotonda 970-yilda qurilgan. Rotonda saroy butxonasi edi.

Rotonda dumaloq uch bargli planda joylashgan boʻlib, uning ustida toʻrtta apsida bor. Rotonda devorining tashqi tomoniga ohak qorishmasi bilan mahkamlangan yassi qumtosh plitalari qoplangan. Rotonda „Opus incertum“ texnikasida, yaʼni ixtiyoriy oʻlchamdagi toshlarni taxlab joʻn usulda qurilgan. Hozirgacha ikkita deraza va ibodatxonaga tutashgan saroyning yana ikkita binosining elementlari saqlanib qolgan.

Butxona XIII-asrda vayron qilingan knyazlik saroyining binolari bilan oʻralgan edi. 1241-yilda butxona Konrad Mazoveskiy buyrugʻi bilan mustahkamlangan. Bu voqeani Yan Dlugosh Liber beneficiorum xronikasida eslatib oʻtadi. 1340-yilda Kazimir III butxonani avliyolar Feliks va Adavkt sharafiga nomladi. XIV-asrning birinchi yarmida cherkov qayta taʼmirlandi. Keyingi asrlarda butxona asta-sekin yaroqsiz holga keldi. XVII-asrdan unda ibodat qilish toʻxtatdi. Oʻsha vaqtdan beri butxonaning pastki qismi kumush saqlash uchun xona, yuqori tekis qismi esa yashash uchun foydalanilgan. Butxonaning yuqori qismi XIX-asrning boshlarida buzib tashlangan va Avstriya kasalxonasi uchun ishlatilgan.

1914-yildan 1917-yilgacha Vavelda restavratsiya ishlari olib borilganda, polshalik meʼmor Adolf Shishko-Bogush qirol qalʼasining gʻarbiy qismidagi qoʻshimcha binolar orasidan butxonani topdi va uni qisman taʼmirladi.

Hozirda butxonaning ichki qismiga omma kirishi imkoniyati yoʻq.

Adabiyotlar

• Dobrowolski Tadeusz, Sztuka Krakova, Krakov: Wydawnictwo Literackie, 1971-yil.
• Podgórnik Iwona, Romanizm v Krakovi, Krakov: Markaziy Osrodek Informacji Turystycznej Oddział v Krakovi, 1985-yil.
• Skarbi madaniyati, Katowice: Videograf II, 2004, ISBN 83-7183-299-0.

Havolalar

• Krakov romanskiy^(pol.) )