Dengiz otlari
Dengiz otlari[1] (lotincha: Hippocampus) — ignasimonlar turkumiga mansub mayda dengiz nurli qanotli baliqlar turkumi. Jins 54 dan 57 gacha turlarni oʻz ichiga oladi. Skate tanasining gʻayrioddiy shakli otning shaxmat boʻlagiga oʻxshaydi. Dengiz otining tanasida joylashgan koʻp sonli uzun boshoqlar va lentaga oʻxshash teri oʻsimtalari uni suv oʻtlari orasida koʻrinmas va yirtqichlarga yem boʻlishdan saqlaydi. Har xil turdagi dengiz otlarining oʻlchamlari 2 dan 30 sm[2] gacha oʻzgarib turadi. Dengiz otlarining qiziqarli xususiyati shundaki, erkagi oʻz naslini koʻtaradi.
| Dengiz otlari | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Sut emizuvchilar |
| Oila: | Qanotli baliqlar |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Gippocampus Rafinesque Rafinesque, 1810-yil | |
Yashash joylariTahrirlash
Dengiz otlari tropik va subtropik dengizlarda yashaydi. Ular harakatsiz turmush tarzini olib boradilar, oʻsimliklarning poyalariga egiluvchan dumlari bilan yopishadi va tana rangini oʻzgartirib, fon bilan butunlay birlashadi. Shunday qilib, ular oʻzlarini yirtqichlardan himoya qiladilar va oziq-ovqat uchun ov paytida oʻzlarini yashiradilar. Skeytlar mayda qisqichbaqasimonlar va qisqichbaqalar bilan oziqlanadi. Naychali stigma pipetka kabi ishlaydi — oʻlja suv bilan birga ogʻizga tortiladi.
AnatomiyaTahrirlash
Uning tanasi suvda vertikal ravishda joylashgan, chunki suzish pufagi butun tana boʻylab joylashgan va boshni tananing qolgan qismidan ajratib turadigan boʻlinma bilan boʻlinadi. Sefalik siydik pufagi qorin boʻshligʻidan kattaroqdir, bu suzish paytida tizma vertikal holatini taʼminlaydi.
Kelib chiqishiTahrirlash
Anatomik, molekulyar va genetik tadqiqotlarga asoslanib, dengiz oti yuqori darajada oʻzgartirilgan igna-baliq sifatida aniqlandi. Dengiz otlarining toshga aylangan qoldiqlari juda kam uchraydi. Hippocampus guttulatus (sinonimi — H. ramulosus) turlarining eng koʻp oʻrganilgan fotoalbomlari Marecchia daryosining (Italiya Rimini viloyati) shakllanishidan. Ushbu topilmalar Quyi Pliotsenga (taxminan 3 million yil oldin) tegishli. Eng qadimgi dengiz oti qoldiqlari Sloveniyada topilgan Hippocampus sarmaticus va Hippocampus slovenicus boʻlgan ikkita Oʻrta Miosen ignasimon turi hisoblanadi. Ularning yoshi 13 million yil deb baholanadi. Molekulyar soat usuliga koʻra, dengiz oti va nay baliqlari turlari kech oligotsenda boʻlingan. Ushbu tur tektonik hodisalar tufayli yuzaga kelgan sayoz suvning katta maydonlarining paydo boʻlishiga javoban paydo boʻlgan degan nazariya mavjud. Keng sayozlarning paydo boʻlishi suv oʻtlarining va natijada bu muhitda yashovchi hayvonlarning tarqalishiga olib keldi.
Dengiz oti yetishtirishTahrirlash
Dengiz otlari boshqa hayvonlar kabi koʻpaymaydi. Urugʻlanish davrida erkak urgʻochigacha suzib boradi, ikkala baliq ham bir-biriga yopishadi va bu vaqtda erkak choʻntagini keng ochadi va urgʻochi unga bir nechta tuxum tashlaydi. Kelajakda konkining nasli erkak tomonidan olib boriladi. Skatelar juda koʻpayadigan hayvonlardir va erkakning sumkasida embrionlar soni 2 dan 1000 gacha yoki undan koʻp boʻladi. Oddiy dengiz oti toʻrt yildan besh yilgacha yashashi mumkin. Dengiz otlari suv toshqini bilan boshqariladi, kuchli oqim qovuqlarni olib ketishi mumkin. Koʻpaytirish davrida qovurilgan lyuk har 4 haftada chiqadi. Tugʻilgandan soʻng darhol ular oʻz holiga qoʻyiladi. Baʼzi turlarning qovurdogʻi oqim bilan harakatlanadi, boshqalari tugʻilgan joyda qoladi.
KichraytirishTahrirlash
Bugungi kunda dengiz otlari zaif turlar qatoriga kiradi — ularning soni kamayib bormoqda. Fanga maʼlum boʻlgan 57 ta baliqning 30 turi Qizil kitobga kiritilgan. Buning koʻplab sabablari bor, ulardan biri Tailand, Malayziya, Avstraliya va Filippin qirgʻoqlarida skeytlarning ommaviy qoʻlga olinishidir. Baliqning ekzotik koʻrinishi ularni yodgorlik va sovgʻa sifatida ishlatadigan odamlarga mahkum qildi.
Skeytlarni yoʻq boʻlib ketishdan faqat katta unumdorlikni saqlaydi: baʼzi turlari bir vaqtning oʻzida mingdan ortiq chaqaloqni tugʻadi.
TasniflashTahrirlash
Jinsning bir qismi sifatida 57 tur ajratilgan[3]. 2016 yilda qayta koʻrib chiqilgandan soʻng, 41 tur jinsda qoldi[4]. Keyinchalik yana bir nechta yangi turlar tasvirlangan:
- Hippocampus abdominalis darsi, 1827-yil
- Hippocampus alatus Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus algiricus Kaup, 1856-yil
- Gippocampus angustus Gunther, 1870-yil
- Gippocampus barbouri Jordan va Richardson, 1908-yil
- Hippocampus bargibanti Whitley, 1970-yil
- Hippocampus biocellatus Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus bleekeri Fowler, 1907-yil
- Hippocampus borboniensis Dumeril, 1870-yil
- Hippocampus breviceps Peters, 1869-yil
- Hippocampus camelopardalis Bianconi, 1854-yil
- Hippocampus capensis Boulenger, 1900-yil
- Gippokamp Kantor keladi, 1849-yil
- Hippocampus coronatus Temminck & Schlegel, 1850-yil
- Hippocampus dahli Ogilby, 1908-yil
- Hippocampus debelius Gomon va Kuiter, 2009-yil
- Hippocampus erectus Perry, 1810-yil
- Gippocampus fisheri Jordan va Evermann, 1903-yil
- Hippocampus fuscus Ruppell, 1838-yil
- Hippocampus grandiceps Kuiter, 2001-yil
- Dlinnoriliy morskoy konyok
- Gippokamp Xendriki Kuiter, 2001-yil
- Yevropeyskiy morskoy konyok[5]
- Hippocampus histrix Kaup, 1856-yil
- Gipokampus inens Girard, 1858-yil
- Hippocampus japapigu Short, Smith, Motomura, Harasti & Hamilton, 2018-yil[6]
- Gippokamp jayakari Boulenger, 1900-yil
- Hippocampus jugumus Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus kampylotrachelos Bleeker, 1854-yil
- Gippokamp kelloggi Jordan va Snayder, 1901-yil
- Jyoltiy morskoy konyok Bleeker, 1852-yil
- Hippocampus Lichtensteinii Kaup, 1856-yil
- Gippokamp minotaur Gomon, 1997-yil
- Hippocampus mohnikei Bleeker, 1853-yil
- Hippocampus montebelloensis Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus multispinus Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus planifrons P&ers, 1877-yil
- Hippocampus procerus Kuiter, 2001-yil
- Hippocampus queenslandicus Horne, 2001-yil
- Gippokamp reidi Ginsburg, 1933-yil
- Hippocampus satomiae Lourie & Kuiter, 2008-yil
- Hippocampus semispinosus Kuiter, 2001-yil
- Gippocampus sindonis Jordan va Snyder, 1901-yil
- Hippocampus spinosissimus Weber, 1913-yil
- Hippocampus subelongatus Castelnau, 1873-yil
- Hippocampus taeniopterus Bleeker, 1852-yil
- Hippocampus trimaculatus Leach in Leach & Nodder, 1814-yil
- Hipokampus tiro Randall va Louri, 2009-yil
- Hippocampus whitei Bleeker, 1855-yil
- Gippokamp zebrasi Uitli, 1964-yil
- Gippocampus zosterae Jordan va Gilbert, 1882-yil
ManbalarTahrirlash
- ↑ Решетников Ю. С., Котляр А. Н., Расс Т. С., Шатуновский М. И. Пятиязычный словарь названий животных. Рыбы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., 1989. — С. 228. — 12 500 экз. — ISBN 5-200-00237-0.
- ↑ „Seahorses, Seahorse Pictures, Seahorse Facts“ (deadlink). National Geographic. 25-sentabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-may 2012-yil.
- ↑ A global revision of the seahorses Hippocampus Rafinesque 1810 (Actinopterygii: Syngnathiformes): Taxonomy and biogeography with recommendations for future research.
- ↑ Lourie, S.A., Pollom, R.A. and Foster, S.J. A global revision of the seahorses Hippocampus Rafinesque 1810 (Actinopterygii: Syngnathiformes): Taxonomy and biogeography with recommendations for future research (англ.) // Zootaxa. — 2016. — Vol. 4146, no. 1. — P. 1—66. — doi:10.11646/zootaxa.4146.1.1
- ↑ Hippocampus (англ.) в базе данных FishBase.
- ↑ Short G., Smith R., Motomura H., Harasti D., Hamilton H. (2018) (en). Hippocampus japapigu, a new species of pygmy seahorse from Japan, with a redescription of H. pontohi (Teleostei, Syngnathidae) (ZooKeys nashri). Andoza:Нп3. pp. 27—49. doi:10.3897/zookeys.779.24799. ISSN 1313-2970.
AdabiyotTahrirlash
- Foster S. J.; Vincent C. J. (2004) (en). Life history and ecology of seahorses: implications for conservation and management. 65 (Andoza:Нп3 nashri). Wiley-Blackwell. pp. 1—61. doi:10.1111/j.0022-1112.2004.00429.x.
- Amanda C.J. Vincent and Laila M. Sadler (1995) (en). Faithful pair bonds in wild seahorse, Hippocampus whitei. 50 (Andoza:Нп3 nashri). Elsevier. pp. 1557—1569. doi:10.1016/0003-3472(95)80011-5.
- Amanda C.J. Vincent (1995) (en). A role for daily greetings in maintaining seahorse pair bonds. 49 (Andoza:Нп3 nashri). Elsevier. pp. 258—260. doi:10.1016/0003-3472(95)80178-2.
- Amanda C.J. Vincent (1990) (en). A seahorse father makes a good mother. 12 (Natural History nashri). American Museum of Natural History. pp. 34—43.
- Amanda C.J. Vincent and Rosie Woodroffe (1994) (en). Mothers little helpers: patterns of male care in mammals. 9 (Trends in Ecology and Evolution nashri). pp. 294—297. doi:10.1016/0169-5347(94)90033-7. PMID 21236858. https://archive.org/details/sim_trends-in-ecology-evolution_1994_9_8/page/294.
- John Sparks Battle of the Sexes: The Natural History of Sex. — London: Andoza:Нп3, 1999. — ISBN 0-563-37145-5
- Sara A. Lourie, Amanda C.J. Vincent and Heather J. Hall Seahorses: An Identification Guide to the World's Species and their Conversation. — London: Project Seahorse, 1999.
- Teske P. R., Hamilton H., Matthee C. A. & Barker N. P. (2007) (en). Signatures of seaway closures and founder dispersal in the phylogeny of a circumglobally distributed seahorse lineage. 7 (Andoza:Нп3 nashri). pp. 138. doi:10.1186/1471-2148-7-138. PMID 17697373. http://www.biomedcentral.com/1471-2148/7/138.
HavolalarTahrirlash
- Rod Hippocampus (angl.) v Mirovom reestre morskix vidov (World Register of Marine Species). (Data obraщeniya: 11 fevralya 2018).