Vikipediya

Energetik ichimliklar

Energetik ichimliklar (masalan.energetika,energiya toniklari)-insonning markaziy asab tizimini faollashtirish qobiliyatini yoki anti-sedativ taʼsirni taʼkidlaydigan ichimliklar.

Doʻkonda energetik ichimliklar xilma-xilligi

TarkibiTahrirlash

Ichimliklar tonik moddalarni oʻz ichiga oladi, koʻpincha kofein (baʼzi hollarda, tarkibida kofein oʻrniga guarana,choy yoki kofeinni oʻz ichiga olgan mate ekstraktlari yoki boshqa nomlar ostida kofein daʼvo qilinadi: matein, tein, lekin aslida hammasi bir xil kofeindir.) va boshqa stimulyatorlar: teobromin va teofillin (kakao alkaloidlari), shuningdek, kofeinning gomologlari, kam vitaminga ega yengil energiya beruvchi uglevodlar (glyukoza,saxaroza), adaptogenlar va oxirgi vaqtlarda taurin qoʻshilganmoqda.2009-yil fevralda Yevropa oziq-ovqat xavfsizligi boshqarmasi (EFSA) alkogolsiz tonik energetik ichimliklar tarkibidagi taurin va glyukuronolakton[1] haqidagi ilmiy fikrini chop etdi.EFSA xulosasi ushbu ingredientlar energiya ichimliklarida mavjud boʻlgan miqdorda inson salomatligi uchun xavfsiz ekanligini tasdiqladi.

Energetik ichimlik-bu oʻrta yoki yuqori gazlangan ichimlik (koʻp miqdorda karbonat kislotasi (H2CO3) mavjud), chunki bu tarkibiy qismlarning tezroq soʻrilishiga va bir tomondan taʼsirning tez boshlanishiga yordam beradi.Ikkinchidan mahsulotni xavfsiz saqlash uchun ishlatiladi[2].

Baʼzi ichimliklar tarkibiTahrirlash

Ichimlik qutisining odatdagi hajmi 0,25-0,449 litrni, kamdan-kam hollarda 1 litrni tashkil qiladi.Koʻpgina ichimliklar tarkibida uglevodlar,taurin,kofein,guarana,niatsin (B 3),Pantotenik kislota (B 5), piridoksin (B 6),foliy kislotasi (B 9),askorbin kislotasi (C) mavjud.

Ichimlikning taʼsiriTahrirlash

 
Energiya ichimligidagi sogʻliq uchun ogohlantirish: "Kuniga ikki bankadan koʻproq isteʼmol qilish sogʻligʻingizga zarar yetkazishi mumkin.Homilador ayollar, chaqaloqlar,16 yoshgacha boʻlgan bolalar, yurak xastaliklari, yuqori qon bosimi, diabet va kofein allergiyasi bilan ogʻrigan odamlar va sportchilar tomonidan jismoniy mashqlar paytida foydalanish tavsiya etilmaydi.

Energetik ichimliklardagi kofein miqdori bir xil hajmdagi qaynatilgan qahvadan bir oz pastroqdir.Eng keng tarqalgan kofein miqdori 100 ml mahsulot uchun 30 mg.Energetik ichimliklar tarkibidagi kofein miqdori 218,6 mg/L dan 321 mg/L gacha[3],Kanada Sog'liqni saqlash vazirligi tavsiya etgan yuqori isteʼmol chegarasi kuniga 400 mg[4].

Ragʻbatlantiruvchi effektlarTahrirlash

Reklamadagi ishlab chiqaruvchilar ichimliklar organizmning ichki zahiralarini ragʻbatlantirish orqali samaradorlikni oshirishini taʼkidlaydilar.Misol uchun, maʼlumki, glyukoza, boshqa uglevodlar kabi, qonga tez soʻriladi, oksidlanish jarayonlariga kiradi va energiya (uglevodlar)ni mushaklarga, miyaga va boshqa muhim organlarga yetkazib beradi.Har qanday stimulyator kabi, energetik ichimliklar oddiy sxema boʻyicha harakat qiladi-bir vaqtning oʻzida tanadan koʻp energiya olish, bu asab tizimining muqarrar ravishda zoʻriqtiradi, moddalar almashinuvi buzilishiga olib keladi. Baʼzida reklamalarda kofeinning sof shaklida mavjudligini va qahva va choydagi kabi, uning taʼsirini yumshatuvchi boshqa moddalar bilan bogʻliq emasligini koʻrsatadi.Bu bayonot hech qanday asosga ega emas.

Ishlab chiqaruvchilar energetik ichimlikning taʼsiri 3-4 soat davom etadi (qahva faqat 1-2 soat) deb daʼvo qilishlari mumkin, ammo tegishli klinik sinvlarga havolalar berilmagan.

Salbiy harakat.Tahrirlash

Koʻpgina energetik ichimliklarning belgilangan meʼyori bir chashka qahvadagi kofein miqdorining yarmini oʻz ichiga oladi[5].Energetik ichimliklarni tez-tez isteʼmol qilish, tez-tez kofe isteʼmol qilish kabi, quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:[6]

Oʻsmirlar va bolalar tomonidan energetik ichimliklar isteʼmol qilish yurak-qon tomir va asab tizimlariga zarar yetkazishi mumkin[7].Oʻsmirlar uchun energiya ichimligining maksimal ruxsat etilgan dozasi kuniga 250 ml ni tashkil qiladi.

Merilend shtati universiteti muntazam energetik ichimliklar isteʼmol qilish va oʻrta yoshlilar orasida giyohvand moddalarni keyinchalik isteʼmol qilish oʻrtasidagi bogʻliqlikni koʻrsatadigan tadqiqot oʻtkazdi[8].Shuningdek energetik ichimliklarni muntazam isteʼmol qilish tish eroziyasiga va semirishning rivojlanishiga yordam beradi[9].

2009-yilda rossiyalik talaba tergov taxminlaridan biriga koʻra, energetik ichimliklarning haddan tashqari dozasi tufayli vafot etgan[10].

2017-yilning aprel oyida 16 yoshli amerikalik oʻsmir Devis Kripp kofeinli ichimliklarni ehtiyotsizlik bilan isteʼmol qilish natijasida vafot etdi.Dars paytida Devis toʻsatdan qulab tushdi va yurak aritmiyasidan vafot etdi.Oʻlimdan keyingi ekspertiza aniqlaganidek oʻlimidan oldin oʻsmir McDonald's latte kofesi, katta Mountain Dew alkogolsiz ichimlik va qandaydir energetik ichimlik ichgan.Mutaxassislarning fikriga koʻra muommo jabrlanuvchining ikki soat ichida barcha uchta ichimlikni ichganligi sababli paydo boʻlgan[5].

TavsiyalarTahrirlash

Ishlab chiqaruvchilar „energetiklar“ gipertoniya, yurak-qon tomir tizimi kasalliklari, arterial gepertenziya,glaukoma,uyqu buzilishi, qoʻzgʻaluvchanlik va kofeinga sezgirlikni oshishiga olib keladi deyishadi.

„Energiya“ bolalar,homilador va emizikli ayollar, asabiy qoʻzgʻaluvchanlik, uyqusizlik, yurak kasalliklari, gipertoniya bilan ogʻrigan odamlar uchun tavsiya etilmaydi[4].

Spirtli ichimliklar bilan bogʻliqligiTahrirlash

Energetik ichimliklarning alkogolli kokteyllari mavjud. Energetik ichimliklar faollashtiradi, spirtli esa tushkunlikka tushiradi.Bunday kombinatsiyaning zarari energetik ichimliklarning alkogol taʼsirini niqoblash qobiliyatidadir, buning natijasida odam uning taʼsirini hisobga olmaydi, isteʼmol qilinadigan alkogol miqdori ustidan nazoratni susaytiradi[11].Katta dozalarda spirtli ichimliklar tabiiy charchoqni keltirib chiqaradi, ammo energetik ichimliklarning ogohlantiruvchi taʼsiri uni oʻldirishi mumkin.Energetik ichimliklarni aroq va boshqa alkogol bilan aralashtirishning keng tarqalishi bozorda tayyor alko-energetik kokteyllarning paydo boʻlishiga olib keldi.

Qoʻshma Shtatlarda 2010-2011-yillarda asosan, talabalar oʻrtasida energetik ichimliklarni alkogol bilan birgalikda ishlatish bilan bogʻliq alkogoldan zaharlanishning deyarli besh ming holati qayd etilgan[12].

Sotish cheklovlariTahrirlash

2012-yil holatiga koʻra Fransiya,Germaniya va boshqa Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida, shuningdek,Kanada, Norvegiya va boshqa mamlakatlarda (jami 170 dan ortiq) alkogolsiz energetik ichimliklar oddiy doʻkonlarda bemalol sotiladi[13].

AQSHTahrirlash

2010-yil dekabr oyida hukumatning sogʻliqqa zarari haqidagi xulosasiga koʻra tarkibida kofein boʻlgan alkogolli energetik ichimliklar butun Qoʻshma Shtatlar boʻylab sotuvdan butunlay olib tashlandi[14].

YevropaTahrirlash

2015-yildan boshlab Litvada energetik ichimliklarni voyaga yetmagan shaxslarga sotish taqiqlangan.Shunga oʻxshash choralar allaqachon Latviyada[15][16] qilingan.

2009-yilning may oyida Germaniyaning olti federal shtatlarida Red Bull Cola sotilishini taqiqlash joriy etildi[17], biroq qoʻshimcha tadqiqotlardan soʻng taqiq bekor qilindi.

2022-yil iyul oyidan boshlab Ozarbayjonda voyaga yetmagan shaxslarga ichimliklar sotish taqiqlangan.

RossiyaTahrirlash

2018-yil 1-yanvardan Rossiyada tarkibida alkogol boʻlgan energetik ichimliklarni sotish taqiqlanadi[18].Bundan tashqari, ayrim hududlarda alkogol tarkibidan qatʼi nazar, energetik ichimliklarni voyaga yetmaganlarga sotishga cheklov qoʻyilgan[19][20][21][22].Shu bilan birga 2014-2019-yillarda Rossiyada energetik ichimliklar savdosining oʻsishi nafaqat alkogolsiz ichimliklar fonida, balki boshqa oziq-ovqat mahsulotlari bilan taqqoslaganda ham sezilarli boʻldi[23].

Osiyo va OkeaniyaTahrirlash

2009-yil iyun oyida Tayvanda Red Bull Cola sotuvi taqiqlangan edi: Germaniyada Red Bull Cola savdosi toʻxtatilgandan keyin[24].Boshqa maʼlumotlarga koʻra bu Shveytsariyada Germaniya uchun ishlab chiqarilgan va Osiyo mamlakatlarida umuman sotilmagan Red Bull Cola (Red Bull Simply Cola) emas, balki Avstriyada ishlab chiqarilgan Red Bull Energy Drink edi.Avstriyada koka bargi ekstraktidan boshqa retsept taqiqlangan[25].

ManbalarTahrirlash

  1. ↑ European Food Safety Authority. „The use of taurine and D-glucurono-gamma-lactone as constituents of the so-called “energy” drinks“. European Food Safety Authority (12-fevral 2009-yil).
  2. ↑ Программа "Формула качества". „Правда об энергетических напитках“. Телеканал "Москва-24" (10-sentabr 2014-yil).
  3. ↑ (ru) «Анализ рисков потребления кофеинсодержащих пищевых продуктов». https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-riskov-potrebleniya-kofeinsoderzhaschih-pischevyh-produktov/pdf. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Caffeine in Foods, Health Canada. „Caffeine in Food“ (16-fevral 2012-yil).
  5. ↑ 5,0 5,1 „Amerikanskiy podrostok umer ot napitkov s kofeinom“, Bi-Bi-Si, 17.05.2017
  6. ↑ „Top 14 Energy Drink Dangers“. www.caffeineinformer.com. Qaraldi: 1-iyun 2018-yil.
  7. ↑ „Energy Drinks“ (en). NCCIH. Qaraldi: 1-iyun 2018-yil.
  8. ↑ Kelly Blake. „UMD Researchers Discover Link Between Regular Energy Drink Use and Later Drug Use Among Young Adults“ (en) (1-avgust 2017-yil).
  9. ↑ The top five selling UK energy drinks: implications for dental and general health. https://www.nature.com/articles/s41415-019-0114-0. 
  10. ↑ Penzenskaya studentka mogla skonchatsya ot peredozirovki „energetikov“ — RIA Novosti, 27.10.2009
  11. ↑ Веревкин А.А., Даниленко К.А., Губарева Е.А., Каде А.Х., Лебедев В.П., Накохов Р.З., Занин С.А. (02 2014) (ru). «Оценка влияния ТЭС-терапии на ферментные системы крови в условиях экспериментальной модели алкогольной зависимости» (Фундаментальные исследования nashri). М.: Издательский Дом «Академия Естествознания». pp. 63—66. ISSN 1812-7339. https://www.fundamental-research.ru/ru/article/view?id=33667. "18" 
  12. ↑ Vred energetikov
  13. ↑ infoenergydrink.ru. „Часто задаваемые вопросы“ (2012). 25-sentabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-sentabr 2014-yil.
  14. ↑ Alkogolnie napitki s kofeinom izʼyati iz prodaji vo vsex shtatax SShA // VYeDOMOSTI, 13.12.2010
  15. ↑ Kuda det energiyu?. Komissiya narodnogo xozyaystva Seyma vistupila s initsiativoy vvesti ogranichenie na realizatsiyu i reklamu energeticheskix napitkov Wayback Machine saytida arxivlandi (2016-01-31). // Perviy Baltiyskiy, Oct 30, 2015 (video)
  16. ↑ Nado li zapreщat energeticheskie napitki? // Russkiy TVNET/PBK, 1-noyabrya 2015 g.
  17. ↑ „В Германии запретили колу Red Bull“. MR7 (1-iyun 2009-yil).
  18. ↑ Rospotrebnadzor podgotovil spisok veщestv, kotorie ne mogut ispolzovatsya pri proizvodstve slaboalkogolnix napitkov // Лента. Ру, may 18
  19. ↑ Zakon Moskovskoy oblasti № 40/2015-OZ „Ob ustanovlenii ogranicheniy roznichnoy prodaji slaboalkogolnix i bezalkogolnix toniziruyuщix napitkov na territorii Moskovskoy oblasti“: "Statya 4. Ogranicheniya roznichnoy prodaji bezalkogolnix toniziruyuщix napitkov. Na territorii Moskovskoy oblasti ne dopuskaetsya roznichnaya prodaja bezalkogolnix toniziruyuщix napitkov: nesovershennoletnim. "
  20. ↑ „С 1 января 2020 года в Удмуртии будет ограничена продажа энергетических напитков“. 18.xn--b1aew.xn--p1ai. 31-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2020-yil.
  21. ↑ „Энергетики под запретом / Пресс-центр / Костромская областная Дума“. www.kosoblduma.ru. Qaraldi: 24-fevral 2020-yil.
  22. ↑ „Закон Санкт-Петербурга от 10.06.2019 № 287-62 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации“. publication.pravo.gov.ru. Qaraldi: 10-sentabr 2020-yil.
  23. ↑ Soca-Cola zapustila v Rossii proizvodstvo energetika — Vedomosti
  24. ↑ „Вслед за Германией «окрыляющий» Red Bull запретили в Тайвани“. MR7 (1-iyun 2009-yil).
  25. ↑ Nation, The „No cocaine in Thai Red Bull cola“. Nationmultimedia.com (5-iyun 2009-yil). 13-mart 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-avgust 2018-yil.

HavolalarTahrirlash

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Energetik_ichimliklar&oldid=3120706" dan olindi