Gʻoziy, Muhammadgʻoziy (18-asrning 2-yarmi — Qoʻqon — taxminan 1818) — shoir. Buxoro madrasalarida oʻqigan. Qoʻqondagi Madrasai Mirda mudarris, mufti boʻlgan. Akmal Xoʻqandiyning yaqin doʻsti. Oʻzbek va fors tillarida ijod qilgan. Fuzuliyni oʻziga ustoz bilgan. Sheʼrlarining mazmuni bilan ham, dunyoga, atrof-muhitga munosabatini koʻrsatishda, badiiy sanʼatlardan foydalanishda ham Fuzuliy yoʻli, uslubini qoʻllagan. uning gʻazallariga muxammaslar bogʻlagan. Koʻproq lirik gazallar, taʼrix-sheʼrlar yozgan, devon tuzgan. Lirik sheʼrlarida inson qalbining kechinmalarini, orzu-istaklarini, quvonch va qaygʻularini kuylagan, chin insoniy muhabbat, goʻzallik va sadoqat, insonparvarlik va adolatparvarlikni ulugʻlagan.

Gʻoziy sheʼrlari 18-asrningʻ 2-yarmi — 19-asr boshlaridagi ijtimoiy hayotning haqqoniy manzarasini koʻrsatishga, adabiy hayotda mavjud boʻlgan turli yoʻnalishlarning mohiyatini toʻlaroq yoritishga xizmat qiladi. Ijtimoiy lirikasida esa oʻsha davrda hukm surgan adolatsizlikdan, haqsizlikdan, baxtsiz toleidan shikoyat qiladi ("Bukuldi qomatim...", "Devonamen..." va boshqalar). Taʼrix-sheʼrlari asosan ruboiy tarzida yozilgan boʻlib, koʻpchiligi shahar aʼyonlari va yirik amaldorlarning vafotiga bagʻishlangan. Didaktik mavzudagi asarlarida inson fazilatlarini yuqori tutish, hayotla kamtar boʻlish, inson qadrini yerga urmaslik, oʻz qadr-qimmatini saqlash zarurligi taʼkidlangan. Anʼanaviy "shiru shakar" usulida musaddas va mustazod-tarjeʼ-bandlar ham yozgan; mustazodlarining ayrimlari original usulda yozilgan.

Gʻoziy devonining 4 qoʻlyozma nusxasi bizgacha yetib kelgan, ular Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik institutida (inv. №121, 6117, 2296, 11) va Rossiya Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti Sankt-Peterburg boʻlimi (inv. №109) da saqlanadi.

Adabiyot tahrir

  • Qayumov A., Gʻoziy, T., 1959; Oʻzbek adabiyoti tarixi [5 j.li], 4-j., T., 1978;Qayumov P., Tazkirai Kayyumiy. T.. 1998Begali Qosimov