Garmsir tumani
Garmsir tumani (yoki Garmser[1], pushtucha: ګرمسير ; forscha gurmsy̰r, «issiq joy» degan ma'noni anglatadi) Afg'onistonning Helmand viloyatining janubiy qismida joylashgan. Tuman katta, ammo barcha qishloqlar Helmand daryosi bo'yida joylashgan. Qolgan qismlari cho'l. Tuman markazi Garmsir tumanning shimoli-gʻarbiy qismida, Helmand daryosining sharqiy qirgʻogʻida joylashgan.
Garmsir tumani گرم سیر | |
|---|---|
 | |
| 31°0′0″N 65°0′0″E / 31.00000°N 65.00000°E | |
| Aholisi (2012) |
85,500 |
|
| |
Tarixi
tahrirGarsmir 17-asrda Eronning Safaviylar sulolasi tomonidan Tor Agha nomi bilan nazorat qilingan. 1747-yilda Ahmad Shah Durrani uni zabt etib, nomini forscha “issiq joy” degan ma’noni anglatuvchi Garmsirga oʻzgartirdi[2]. Ahmadshoh yerni egallash va dehqonchilik qilish uchun Alizai va Nurzai qabilalaridan kelgan pashtun koʻchmanchilarini yubordi[3].
1950- va 1970-yillar oralig'ida Garmsir Helmand va Arghandab vodiysi ma'muriyati tomonidan o'zgartirildi, u Helmand bo'ylab kanal tizimini qurdi va Garsmirda haydaladigan yerlar miqdorini sezilarli darajada oshirdi[3]. 1970-yillar boshida qirol Zahir Shah va uning vorisi Mohammed Daoud yangi sugʻoriladigan yerlarni egallash uchun 25 ming muhojirni Garmsirga joʻnatadi[3].
Garmsir butun Sovet-Afg'on urushi davrida mujohidlar okrugning ko'p qismini, tuman markazini esa kommunistik kuchlar nazorat qilgan. Mujohidlar 1988-yil avgust oyida tuman markazini egallab, kommunistlarni quvib chiqarishdi[3]. Mujohidlar gʻalabasidan soʻng Alizai va Nurzai qabila yetakchilari oʻrtasida tumanni kim boshqarishi borasida zoʻravonlik boshlandi. Jang 1989-yil sentabr oyida Alizayning gʻalabasi bilan yakunlandi, oʻshanda Mohammad Nasim Akhundzada Alizaini mustahkamlash uchun Musa Qaladan 600 nafar jangchi olib kelgan. Bir yil davom etgan mojaroda 300 ga yaqin odam halok bo'ldi. Alizay tuman hokimi lavozimiga Abdullah Jan ismli Barakzaini tanladi[3].
1995-yil boshida Tolibon Helmandning qolgan qismi bilan Garmsirni bosib oldi. Ular 2001-yilda Qoʻshma Shtatlar Afgʻonistonga bostirib kirguniga qadar hukmronlik qilishgan[3].
Afgʻonistondagi urush paytida (2001—2011) tumanda 2007—2011-yillarda Garmsir jangi boʻlib oʻtgan. Tumanda ISAF qurilmalari, jumladan Dehli Forward Operating Base va Camp Dwyer joylashgan edi.
Geografiyasi
tahrirTuman asosan cho'l relyefidan iborat, Helmand daryosi vodiysidagi kengligi 10 kilometr va uzunligi 70 kilometr bo'lgan tor sug'oriladigan chiziq bundan mustasno. Aholining deyarli barchasi sug'oriladigan yerlarda yashaydi[3]. Toʻrtta asosiy qabilalar: Hazar Joft, Darveshan, Laki va Safar[3].
Demografiyasi
tahrirAholisi 85 500 - 99%i pushtunlar va 1%i baluchlar[4].
Iqtisodiyoti
tahrirTuman kambag'al. Asosiy daromad manbalariga kunlik ish haqi (mehnat, meva bozorlarida ishlash va uy mahsulotlarini sotish, mashina haydash, do'konchilik va hokazo) va qishloq xo'jaligi kiradi. Qishloq xoʻjaligi asosiy daromad manbai boʻlib, ekin maydonlarining katta qismi sugʻoriladi[5].
Manbalar
tahrir- ↑ „District Profile“. UNHCR. 2005-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 8-dekabr.
- ↑ Malkasian, Carter. War Comes to Garmser: Thirty Years of Conflict on the Afghan Frontier. Oxford University Press, 2013 — 1–2-bet. ISBN 978-0-19-997375-0.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Malkasian (2013).
- ↑ „District Profile“. UNHCR. 2005-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 8-dekabr.
- ↑ „District Profile“. UNHCR. 2005-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 8-dekabr.
Havolalar
tahrir- Tuman profili UNHCR, 2002-yil dekabr
- Aholi punktlari xaritasi AIMS, 2002-yil may