Georg Michaelis
Georg Michaelis (1857-yil 8-sentyabr Haynau, Seleziya, Prussiya Qirolligi – 1936-yil 24-iyul, Bad-Zarov, Brandenburg, Natsislar Germaniyasi) 1917-yilda uch yarim oy Germaniya imperiyasining kansleri boʻlgan. U zodagonlardan boʻlmagan birinchi kansler edi. Biznesda iqtisodiy tajribaga ega boʻlgan Michaelisning asosiy yutugʻi hukmron doiralarni Rossiya bilan tinchlik muzokaralarini boshlashga undagani boʻldi. Urushning tugashi yaqinligini oʻylab, u Oʻrta Yevropa (Mitteleuropa) ommaviy axborot vositalari orqali urush oxirida qayta tiklanishni osonlashtirish uchun infratuzilmani rivojlantirishni ragʻbatlantirdi. U hazil-huzuldan bir oz yiroq xarakterga ega, texnologikligi bilan mashhur boʻlgan. Mixaelis kansler sifatidagi qisqa muddatdagi kanslerlik lavozimida logistika va taʼminotning hal qilib boʻlmaydigan muammolariga duch kelgan.
| Georg Michaelis | |
|---|---|
nemischa: Georg Michaelis | |
.jpg) | |
| Germaniya Imperiyasi kansleri | |
|
Mansab davri 14-iyul 1917-yil – 1-noyabr 1917-yil | |
| Monarx | Vilgelm II |
| Oʻtmishdoshi | Betman Xolveg |
| Vorisi | Georg fon Xertling |
| Prussiya vazir-prezidenti | |
|
Mansab davri 14-iyul 1917-yil – 1-noyabr 1917-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Betman Xolveg |
| Vorisi | Georg fon Xertling |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
8-sentyabr 1857-yil Xaynov, Seleziya, Prussiya Qirolligi |
| Vafoti |
24-iyul 1936-yil (78 yoshda) Bad-Zarov, Brandenburg, Natsislar Germaniyasi |
| Millati | nemis |
| Siyosiy partiyasi | Milliy Xalq Partiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi | Margaret Shmit |
| Bolalari |
Elizabetta Sharlotta Emma Georg Silvestr Vilgelm Yeva Marta |
| Taʼlim |
Breslau universiteti, Leypsig universiteti, Vyurtsburg universiteti |
| Dini | protestant |
| Janglar | Birinchi Jahon Urushi |
Biografiyasi
tahrirYoshligi
tahrirMichaelis, Prussiyaning Sileziya viloyatidagi Haynau shahrida tugʻilgan, Frankfurtda (Oder) oʻsgan. U 1876-1884-yillarda Breslau universiteti, Leypsig universiteti va Vyurtsburg universitetida huquqshunoslik boʻyicha oʻqigan va huquq fanlari doktori darajasiga erishgan. 1885—89-yillarda Yaponiyaning Tokio shahrida Germaniya fanlari jamiyati yuridik fakultetining huquq professori sifatida yashab ishlagan[1]. Germaniyaga qaytib kelgach, u Prussiya maʼmuriyatining aʼzosi boʻldi. 1909-yilda Berlinda Prussiya gʻaznachiligida davlat kotibi oʻrinbosari etib tayinlandi. 1915-yildan boshlab u Birinchi jahon urushi davrida Prussiya makkajoʻxori va bugʻdoyini boshqarish uchun mas’ul boʻlgan Reichsgetreidestelleni boshqargan[1].
Kanslerlik
tahrir1917-yil 10-yoki 13-iyulda Reyxstag va Oliy Armiya qoʻmondonligi (OHL) Teobald fon Betman Xollvegni isteʼfoga chiqishga majbur qilgandan soʻng[2], Michaelis Germaniya kansleri va Prussiya vazir-prezidenti lavozimida kutilmagan nomzod sifatida paydo boʻlgan. Armiya qoʻmondoni Pol fon Hindenburg uning nomzodligiga rozi boʻldi, chunki Michaelis armiyaning odami edi. U Prussiya Moliya vazirligida Davlat kotibi oʻrinbosari va oziq-ovqat taʼminoti boʻyicha komissari lavozimlarida bir necha bor OHLga tashrif buyurgan, oʻshanda uning choʻrtkesarligi ofitserlarda yaxshi taassurot qoldirgan edi[3]. Mixaelis „Germaniyaning birinchi burjuaz kansleri“[4][5] sifatida taʼriflangan, chunki u Prussiya va Germaniya ustidan 400 yillik hukmronlik qilgan Gogensollern monarxiyasi davrida bosh vazir lavozimida ishlagan yagona unvonsiz shaxs edi. Ammo parda ortida nazoratni saqlab turuvchi Germaniya Bosh shtabining kuchlari mavjud edi[6]. 19-iyul kuni Reyxstag Erzbergerning „anneksiyalarsiz va tovonlarsiz tinchlik“ toʻgʻrisidagi tinchlik rezolyutsiyasini qabul qildi[7]. Hukumatning narxlarning oshishi, ish haqini oshirish talablari, ish tashlashlar va kuchayib borayotgan iqtisodiy xaus ustidan nazorat oʻrnatishga qodir emasligi „siyosiy vositachilar“ni hokimiyat jilovini harbiy qoʻlga oʻtishtga sabab boʻlgan. Kayzerga Reyxstagni boshqara oladigan, armiyaga esa „Germaniya tinchligi“ni oʻrnata oladigan kansler kerak edi. 1917-yil 25-iyulda Mixaelis valiahd shahzodaga:
Bu rezolyutsiya bilan istalgan tinchlikni o‘rnatish mumkin
dedi. Ammo bu Mixaelisning obroʻli epizoddagi roli va Reyxstagning butunlay yopishga yordam berish uchun moʻljallangan hiylasi edi. Bolsheviklar inqilobi Rossiya urush harakatlariga chek qoʻyganidan soʻng, armiya koʻpchilik partiyalarni Germaniyada barqarorlikka tahdid solmoqda deb hisobladi. Avstriya-Vengriya urushlar natijasida bankrot boʻlganini bilgan holda, u tinchlik xoxlayotganlarini tushundi. Ammo harbiylar hokimiyatni fuqarolar qoʻliga oʻtishini istamas edi. OHL Ukraina va Boltiqboʻyi davlatlarini beqarorlashtirishga va shu bilan Rossiyaning rejimini muzokaralarga jalb qilish hamda german chegaralari buzilmasligini kafolatini olishga umid qildi. Ammo Michaelis pragmatik va realist edi. Kansler 1917-yil 14-avgustda Elzas-Lotaringiya taqdirini muhokama qilgan Ikkinchi Kreuznach konferensiyasiga raislik qildi[8][9]. Taklif Germaniya boʻylab Prussiya-Gessian temir yoʻllarini bogʻlaydigan ijtimoiy-iqtisodiy oʻzgarishlar bilan birlashtirilgan integratsiyalashgan federal davlatni oʻz ichiga olardi. Elzasning ulanishi Axen orqali Belgiya tomonidan bosib olingan zonalar va neytral Gollandiya boʻylab urush siyosatining kengayishi edi. Longwiy Germaniya poʻlat assotsiatsiyasi sanoatining markazi edi. Belgiya va Lotaringiya chegarasida joylashgan boʻlib, u Gollandiya Maastrixt shahriga tutash edi. Nemis sanoatchilari, shu jumladan Thyssen va Krupp, Fransiyadan kafolatlangan koʻmir yetkazib berilishini xoxlashardi[10]. 29-avgust kuni Axen yaqinidagi temir yoʻl vagonida boʻlib oʻtgan yigʻilishida Longwy—Briey rejasi boʻyicha unga „imkonsiz vazifa“ – urushni „yana oʻn yil“ davom ettirish vazifasi qoʻyildi. Ammo Mitteleuropaning iqtisodiy rejasi Toʻrtlik ittifoqi davlatlariga bogʻliq edi. Ikkinchi konferentsiya tashabbuskori Davlat kotibi Maks fon Kulman edi, Chernin va Xohenlohe (Avstriya) hamda Michaelis raislik qilganlar[11]. Konferentsiyada barchani nemislarning gʻalabasi haqidagi afsonaga ishontirish vazifasi Michaelisga tushgan[12]. Oxir-oqibat ushbu reja boʻyicha hukumat Reyxstag ustidan gʻalaba qozondi, faqat bitta kichik partiya rejaga doimiy ravishda qarshilik koʻrsatdi. Ludendorff qoʻl ostidagi Vatan partiyasi va OHL Ruminiya-Germaniyaga tizimini Kayzer tarafdorlari tomonidan taʼqib qilishni talab qildi. 7-oktabrda navbatdagi konferentsiya chaqirildi. Mixaelis OHLning Avstriya bilan yaqin munosabatlariga shubha bilan qaragan. Michaelis, Dalmatiyaga avstriyaliklardan, shuningdek Belgiya qirgʻogʻidagilardan yoʻl ochishni talab qildi[13]. Ammo yangi kansler sifatida tanlangan nomzod Reyxstagniki emas, balki armiyaniki edi.
Biz davlat arbobini yoʻqotdik va uning oʻrniga amaldorni qoʻydik
— reyxstagning sotsial-demokrat aʼzosi Konrad Haussmann[14]., in
Uning hukumati
tahrir| Vazirlar Mahkamasi (1917 yil iyul – oktyabr) | |||
|---|---|---|---|
| Idora | Ismi | Mansabda | Partiya |
| kansler | Georg Michaelis | 1917-yil 14-iyul – 1917-yil 24-oktyabr | Yoʻq |
| Germaniya vitse-kansleri Ichki ishlar kotibi |
Karl Xelferich | 1916-yil 22-may – 1917-yil 23-oktyabr | Yoʻq |
| Tashqi ishlar kotibi | Artur Zimmermann | 1916-yil 22-noyabr – 1917-yil 6-avgust | Yoʻq |
| Richard von Kühlmann | 1917-yil 6-avgust – 1918-yil 9-iyul | Yoʻq | |
| Adliya kotibi | Hermann Lisko | 1909-yil 25-oktyabr – 1917-yil 5-avgust | Yoʻq |
| Pol von Krause | 1917-yil 7-avgust – 1919-yil 13-fevral | Yoʻq | |
| Dengiz floti boʻyicha kotib | Eduard fon Kapelle | 1916-yil 15-mart – 1918-yil 5-oktyabr | Yoʻq |
| Iqtisodiyot boʻyicha kotib | Rudolf Shvander (aktyor) | 1917-yil 5-avgust – 1917-yil 20-noyabr | Yoʻq |
| Oziq-ovqat boʻyicha kotib | Adolf Tortilovich fon Batokki-Fribe | 1916-yil 26-may – 1917-yil 6-avgust | Yoʻq |
| Vilgelm fon Valdou | 1917-yil 6-avgust – 1918-yil 9-noyabr | Yoʻq | |
| Pochta kotibi | Reinhold Kraetke | 1901-yil 6-may – 1917-yil 5-avgust | Yoʻq |
| Otto Rüdlin | 1917-yil 6-avgust – 1919-yil 19-yanvar | Yoʻq | |
| Gʻaznachilik kotibi | Zigfrid fon Rodern | 1916-yil 22-may – 1918-yil 13-noyabr | Yoʻq |
| Koloniyalar boʻyicha kotib | Vilgelm Solf | 1911-yil 20-noyabr – 1918-yil 13-dekabr | Yoʻq |
Isteʼfo
tahrirAvgust oyida Vilgelmshavendagi dengiz qoʻzgʻolonchilari qatl qilingan. Michaelis koalitsiyani parchalash maqsadida Reyxstagdagi sotsialistlarni aybladi. Ammo Reyxstag uning isteʼfosini talab qildi. 1917-yil 24-oktabrda milliy liberallar koalitsiyadagi uchta sotsialistik partiyalar Kayzerga oʻz nomzodlarini taqdim etdilar. Deputatlar uning oʻrniga Markaz partiyasi aristokrati Georg fon Xertlingni qoʻyishni maqsad qilishgan edi[1]. U 1917-yil 1-noyabrgacha kansler lavozimda qoldi. U Reyxstag tomonidan rezolyutsiyani maʼqullab, oʻz majburiyatlarini bajarishdan bosh tortgani uchun tanqid ostiga olinganidan keyin isteʼfoga chiqishga majbur boʻldi. Michaelis Prussiya vaziri sifatida oʻz rolini saqlab qolishga harakat qilgan. Ammo muvaffaqiyatga erisha olmadi, chunki graf Xertling ikkala lavozimni ajratilmasligini maʼlum qilgan[15][16].
Keyingi hayoti va oʻlimi
tahrir1918-yil 1-apreldan 1919-yil 31-martgacha Prussiyaning Pomeraniya viloyatining Oberpräsidenti boʻlib ishlagan[1]. Birinchi jahon urushi tugaganidan keyin u mahalliy ishchilar va askarlar kengashi bilan hamkorlik qildi. Shunga qaramay, tez orada uning oʻrnini sotsialistik Prussiya hukumati egalladi. Michaelis iqtisodiy lobbichilik sohasida, talabalar tashkilotlarida, eski Prussiya Ittifoqining Evangelist cherkovining sinodida ishlagan va monarxist/milliy konservativ Germaniya Milliy Xalq partiyasi (DNVP) aʼzosi boʻlgan. 1921-yilda u oʻzining "Fur Staat und Volk" va "Eine Lebensgeschichte" nomli memuarlarini nashr etdi. Georg Michaelis 1936-yil 24-iyulda Bad Zarov-Pieskovda (Brandenburg) 78 yoshida vafot etgan.
Ishlari
tahrir- Iqtisodiyot tarixi . 1890. Hakubunkan. – Yapon versiyasi
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Chisholm 1922.
- ↑ Strachan, Hew, „The First World War“ (London 2003), p.263, 264, 266-67.
- ↑ Michael Balfour, The Kaiser and His Times (1969), p. 380.
- ↑ Daniel Hord (ed.), The Private War of Seaman Stumpf (London 1969), p. 345
- ↑ Strachan, p. 266.
- ↑ M. Kitchen, The Silent Dictatorship, pp. 170-71.
- ↑ Strachan, p. 263.
- ↑ Volksmann, p. 204
- ↑ Fischer, p. 408
- ↑ Fischer, pp. 401-21
- ↑ Fischer, pp. 410-11
- ↑ Fur Staat und Volk (Berlin 1922), p. 335
- ↑ Fischer, pp. 436-39
- ↑ Hanssen, „Diary of a Dying Empire“, p. 231.
- ↑ Michaelis, pp. 365-68
- ↑ Fischer, pp. 439-40
Adabiyotlar
tahrir- Becker, Bert. Georg Michaelis: Ein preußischer Jurist im Japan der Meiji-Zeit; Briefe, Tagebuchnotizen, Dokumente 1885-1889 (german), München: Iudicium, 2001.
- von Braun, Magnus Freiherr. Von Ostpreussen bis Texas (german). Holkamm, 1955.
- Fischer, Fritz. Germany's Aims in the First World War, New York, 1967.
- Kitchen, Martin. The Silent Dictatorship: The Politics of the High Command under Hindenburg and Ludendorff 1916-1918, London, 1976.
- Michaelis, Georg. Fur Staat und Volk (german), Berlin, 1922.
- Regulski, Christoph. Die Reichskanzlerschaft von Georg Michaelis 1917: Deutschlands Entwicklung zur parlamentarisch-demokratischen Monarchie im Ersten Weltkrieg (german), Marburg: Tectum-Verlag, 2003.
- Snell, John L. (July 1951). "Benedict XV, Wilson, Michaelis and German socialism". Catholic Historical Review.
- Strachan, Hew. First World War, London, 2003.
Havolalar
tahrir- Newspaper clippings about Georg Michaelis in the 20th Century Press Archives of the ZBW