Glikon

Glikon (qadimgi yunoncha: Γλυκών) — tibbiyot xudosi Asklepiyning odam boshli ilon yoki ot yoli bilan qoplangan sher shaklida mujassamlanishi. Glikonga sigʻinish 2-asrda soxta paygʻambar Aleksandr Abonotix tomonidan kiritilgan. Arxeologik topilmalarga qaraganda, Glikon tasviri tushirilgan tangalarga sigʻinish Rim imperiyasida Antonin Piy va Mark Avreliy^[1] davrida keng tarqalgan.

Glikonga sigʻinishni keltirib chiqargan omillar va xususiyatlari

Glikonga sigʻinishning paydo boʻlishi haqidagi maʼlumotlar Lukianning „Iskandar yoki soxta paygʻambar“ asarida mavjud. Lukian fribgar va soxta paygʻambar Aleksandr haqida gapiradi. Ayyorlik bilan u Paflagoniyaning koʻplab ishonchli aholisini tibbiyot xudosi Asklepiy yana Yerda paydo boʻlganiga ishontirishga muvaffaq boʻldi. Ilon Glikon shaklida kirdi. Shundan soʻng, Aleksandr xudo nomidan bashoratlar va oyatlarni yarata boshladi^[2]^[1]^[3].

Aleksandr Glikonga sigʻinishni kiritgan vaqt tibbiyot va din oʻrtasidagi munosabat yaqinligi bilan ajralib turardi. Odamlar oʻzlarining kasalliklari bilan Asklepiyning ruhoniylari, bir vaqtning oʻzida shifokorlar va tibbiyot xudosi Asklepiadlarga murojaat qilishdi. Kultning tarqalishini hisobga olsak, Aleksandr nafaqat tovlamachi, yangi kultning yaratuvchisi, balki ajoyib shifokor edi^[4].

Lukianning soʻzlariga koʻra, har bir bashoratni koʻrish uchun bir drahma va ikkita obol miqdorida toʻlov belgilangan. Imperiyaning xurofiy aholisining katta oqimi tufayli Aleksandrning daromadi

70-80 ming drahmaga yetdi. Bu pul bilan u koʻp sonli „xodimlar va yordamchilar: aygʻoqchilar, tuzuvchilar va soʻzlarni saqlovchilar, kotiblar, muhrlar va turli tarjimonlar“ uchun haq toʻlar edi. Shu bilan birga, u boshqa mamlakatlarga xabarchilar yuborib, yangi kultni ommalashtirdi^[2]. Kultning tarqalishiga Aleksandrga ishongan olijanob Rim senatori Pabliy Mummiy Sisenna Rutilian^[2] yordam berdi. Yangi kultning mashhurligini koʻplab arxeologik topilmalar — tumorlar, yozuvlar, tangalar, Glikon tasviri yoki eslatmasi boʻlgan haykalchalar tasdiqlaydi^[1]^[3].

Glikonga sigʻinish oʻzining asoschisi Aleksandrdan (taxminan 170 yilda vafot etgan) keyin ham barhayot boʻldi, buni imperator Trebonian Gallus^[3] davridagi tangalardagi tasvirlar tasdiqlaydi.

Numizmatika, filateliya, bonistika

Glikon tasvirlari Rim imperiyasining bir necha turdagi viloyat tangalarida mavjud. 1962-yilda Tomis (hozirgi Konstansa) hududida arxeologlar Glikonning balandligi 66 sm boʻlgan marmar haykalini topdilar.Ilonning uzunligi 4,76 m.Bugungi kunda u konstansiya tarix va arxeoligiya muzeyida^[5] namoyishga qoʻyilgan^[5]. Ushbu artefakt nafaqat pochta markasiga, balki 1991—1994-yillardagi 10 000l ik Ruminiya leyi banknotining old tomoniga ham joylashtirilgan.

Antoninus Pius (138-161) davridagi Andoza:Нп5 ^[en] bronza tangasi
Pent assarion. Marcianopolis, Moesia Inferior. 247-249
Glikon tasvirlangan 1974-yil pochta markasi
10 000 Rumin leyi banknotasi, seriyasi 1991-1994

Manbalar

Adabiyotlar

Лукиан „Александр, или Лжепророк“, . Сочинения, Античная библиотека. Античная литература. СПб.: Алетейя, 2001. ISBN 5-89329-315-0.
Cumont F. Glykon 1 // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft : [nem.] / Georg Wissowa. — Stuttgart : J. B. Metzler’sche Verlagsbuchhandlung, 1910. — Bd. VII, Erste Hälfte (VII, 1). — Kol. 1468—1469.
Drexler W.[de]. Glykon // Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie : [nem.] / Roscher Wilhelm Heinrich. — Leipzig : Druck und Verlag von B. G. Teubner, 1884—1890. — Bd. I. — Kol. 1692—1693.
Steger F. Der Neue Asklepios Glykon (nem.) // Medizinhistorisches Journal. — Franz Steiner Verlag, 2005. — Bd. 40. — S. 3—18.
Vătămanu Nicolae. Esculap reîncarnat în Glycon, Şarpele cu plete // Viaţa Medicală. — 1972. — T. XIX, № 7. — P. 333—335.

[FOOTNOTEDrexler1884—1890-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Drexler & 1884—1890.

[FOOTNOTEЛукиан2001-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Лукиан 2001.

[FOOTNOTECumont1910-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Cumont 1910.

[FOOTNOTESteger2005-4] Steger 2005.

[FOOTNOTEVătămanu1972-5] 5,0 ^5,1 Vătămanu 1972.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]