Gruziya-Saljuq urushlari
Gruziya-Saljuq urushlari yoki Gruziya salib yurishlari[1] — 1048-yildan 1213-yilga qadar Kavkaz uchun Saljuqiylar va Gruziya oʻrtasida davom etgan urushlar. Ushbu urushlardan oldin XI asrda turklar Gruziya hududiga koʻplab hujumlar uyushtirgan, Gruziya tarixshunoslari tomonida ushbu hujumlar Buyuk turk bosqini sifatida yozilgan.
| Gruziya-Saljuqiylar urushlari | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| |||||||||
| Raqiblar | |||||||||
 Gruziya qirolligi
|
 Saljuqiylar davlati
| ||||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||||
| Bagrat IV George II David IV Demetrius I George III Tamar Buyuk George IV |
Mahmud II Dovud Toʻgʻrul II Mas’ud Arslan II Toʻgʻrul III Malikshoh II Gʻiyosiddin Kayhusrav I Sulaymon II | ||||||||
| Kuchlar | |||||||||
| 45,000-90,000 | 250,000-450,000 | ||||||||
Fon tahrir
XI asrning ikkinchi yarmi 1040-yillarning oxiriga kelib Oʻrta Osiyo va Forsning katta qismini oʻz ichiga olgan ulkan imperiyani barpo etishga muvaffaq boʻlgan Saljuqiy turklarining strategik jihatdan muhim bosqini bilan ajralib turdi. 1048-1049-yillarda Saljuqiy turklari Ibrohim Yinal boshchiligida Iberiyaning Vizantiya chegara hududiga birinchi bosqinni amalga oshirganlar. Imperator Konstantin IX boshchiligida vizantiyaliklar Gruziya shohi Bagrat IV ga qarshi kurashda yordam bergan Gruziya knyazi Kldekaridan IV Liparitdan yordam soʻragan. Vizantiya tomonida jang qilgan Liparit Kapetron jangida qoʻlga olingan. Bundan foydalangan Bagrat IV oʻz mol-mulkiga ega boʻlib olgan.
Buyuk turk bosqini tahrir
Gruzinlar Alp Arslon bosqinidan qutulishga muvaffaq boʻlishgan boʻlsa-da, Vizantiyaning Onadoʻlidan chiqib ketishi ularni saljuqiylar bilan bevosita aloqada boʻlishiga olib kelgan[2]. 1070-yillarda Gruziya Malikshoh tomonidan ikki marotaba hujumga uchragan, ammo Gruziya qiroli Georgiy II qarshi kurashishga muvaffaq boʻlgan. 1076-yilda Malikshoh Gruziyaga bostirib kirdi va koʻplab aholi punktlarini xarobalarga aylantirdi, 1079/80-yildan boshlab Georgiy har yili Malikshohga oʻlpon toʻlash evaziga oʻz davlatining qimmatli tinchligini saqlab qola oldi.
Georgening Saljuqiylar vassalligini qabul qilishi Gruziya uchun haqiqiy tinchlik olib kelmadi. Turklar Kura vodiysidagi boy oʻtlardan foydalanish uchun Gruziya hududiga mavsumiy harakatlarini davom ettirdilar va Saljuqiy garnizonlari Gruziyaning janubidagi muhim qalʼalarni egallab olishdi. Bu yangidan-yangi urushlar boshlanishiga sabab boʻldi.
1089-yilda George II Qirollik tojini 16 yoshli oʻgʻli David IV ga berdi. Buni u amaldorlar bosimi ostida qilgan degan taxmin mavjud[3]. Bu gʻayratli yosh hukmdor 1092-yilda Malikshohning vafoti va 1096-yilda Oʻrta Sharqqa birinchi salib yurishi kelganidan keyin Saljuqiylar imperiyasidagi tartibsizlikdan foydalana oldi va aristokratik oppozitsiyani jilovlash va saljuqiylarni quvib chiqarishga qaratilgan muntazam hujumlarni boshladi. 1099-yilga kelib, Quddus salibchilar qoʻliga oʻtgan yili, David saljuqiylarga yillik soliqni toʻlamslik darajasida oʻzini kuchli his qildi[4][5]. Saljuqiylar imperiyasining mintaqaviy vorislari ustidan bir qator harbiy yutuqlar 1121-yilda Didgʻorida musulmon qoʻshinlari ustidan qozonilgan yirik gʻalaba bilan yakunlandi, bu esa Gruziya qirolligini Kavkaz va Sharqiy Onadoʻlida dahshatli kuchga aylantirdi[6][7].
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ René Grousset, L'Empire du Levant : Histoire de la Question d'Orient, 1949, s. 417
- ↑ Thomson 1996, s. 310
- ↑ Eastmond 1998, s. 46
- ↑ Thomson 1996, s. 317
- ↑ Suny 1994, s. 35
- ↑ Suny 1994, ss. 36–37
- ↑ Peacock 2006, s. 127