"Harbiy eshelon" yodgorligi — Volgograddagi "Stalingrad jangi" panorama muzeyi yaqinida yodgorlik sifatida o'rnatilgan. Yodgorlik majmuasi 2009-yil iyun oyida qurilgan bo'lib, Stalingrad jangi paytida Stalingrad frontiga harbiy yuklarni uzluksiz etkazib berishni ta'minlagan temir yo'lchilar va harbiy quruvchilarga bag'ishlangan.

Harbiy eshelon yodgorligi
Koordinatalari 48/42/58.1/N/44/32/2/E
Joylashuv Rossiya Volgograd Naumova ko'chasi
Ochilish sanasi 24-iyun, 2009-yil (14 yil avval) (2009-06-24)
Xarita

2008-yil 3-fevralda Volgograddagi "Stalingrad jangi" panorama muzeyida Stalingrad jangidagi g'alabaning 65 yilligini nishonlash doirasida Volgograd temir yo'l faxriylari kengashi o'rtasida uchrashuv bo'lib o'tdi. Rossiya temir yo'llari kompaniyasi prezidenti Vladimir Yakunin bilan Volga temir yo'lining filiali ushbu yig'ilishda temir yo'lchilar uchun parovoz va urushdan oldingi vagon yodgorligi sifatida "Harbiy echelon" yodgorlik majmuasini yaratish to'g'risida qaror qabul qilishdi[1].

2008-yilda “Qizil oktabr” (Rus.Красный Октябрь) zavodida "Er"[2] parovozi topildi, u ilgari Chir stansiyasi[3] zahira bazasida uzoq vaqt boʻlgan. So'ngra eritishga jo'natilgan, temir yo'llari kompaniyasning shartnomasiga binoan "Er" evaziga eritish uchun boshqa parovoz berildi.Bu vaqtga kelib "Er" juda xarob holga kelgan va qayta tiklash ishlariga muhtoj edi. Paravozni qayta qurish uchun Saratovga yuborildi, bu deyarli bir yil davom etdi. Qisman restavratsiya qilingandan so'ng, bu parovoz Volgogradga treyler usulida etkazib berildi[4]. Harakat tarkibini tiklash va uni o'rnatish ishlari Volga temir yo'lining Volgograd filiali korxonalari xodimlari tomonidan amalga oshirildi[5].

2009-yil iyun oyining o'rtalarida tiklangan parovoz va to'rtta vagon Stalingrad jangi panorama muzeyida relsli poydevorga o'rnatildi. "Harbiy echelon" yodgorlik majmuasining tantanali ochilishi 2009yil 24-iyunda Rossiya temir yo'llari rahbarlarining V assambleyasining Volgogradga tashrifi chog'ida bo'lib o'tdi[6].

2020-yilda Ulugʻ Vatan urushidagi Gʻalabaning 75 yilligi munosabati bilan yodgorlik majmuasida yangi eksponat – tez tibbiy yordam mashinasi paydo boʻldi. Urush paytida bunday mashinalar yaradorlarni orqaga evakuatsiya qiladigan tez yordam poezdlarining bir qismi edi. Mashinaning ichida yaradorlar qanday olib ketilgani va ularga tibbiy yordam koʻrsatilgani haqida hikoya qiluvchi ekspozitsiyani jihozlash rejalashtirilgan. Tez tibbiy yordam mashinasidan nafaqat ekskursiyalar, balki tibbiyot muassasalari talabalariga dars berish uchun ham foydalanish rejalashtirilgan[7].

Volgogradda "Harbiy eshelon"dan tashqari, Volgograd lokomotiv deposida o'rnatilgan [[Ov-5109]] parovoziga yodgorlik[8][9] va Maksim Gorkiy lokomotiv deposida L lokomotiviga yodgorlik o'rnatish rejaga kiritilgan[10][11].

Tavsif tahrir

Tavsif "Harbiy echelon" bezatilgan harbiy poyezd bo'lib, unga tenderli parovoz, yopiq vagon "teplushka", neftni tashish uchun sisterna va ikkita universal platforma kiradi. 2020-yilda ikkita universal platforma tez yordam mashinasiga almashtirildi. Bundan tashqari, poyezd oldiga sema oʻrnatilgan, lokomotiv kabinasi yonida esa yonilgʻi quyish uchun ustun mavjud.

Parovoz tahrir

 
Parovoz

"Er" 743-64 parovozi dizaynerlar Lopusinskiy Vatslav Ivanovich va Lomonosov Yuriy Vladimirovich tomonidan 1930-yillarning oxirida E seriyali parovozlar harbiy tashish uchun tayyorlangan eng yaxshisi deb tan olindi. Ulug' Vatan urushi yillarida ushbu seriyadagi parovozlar asosan harbiy yuklarni to'g'ridan-to'g'ri frontga etkazib berish uchun NKPS maxsus zahirasining parovozlari ustunlari bilan jihozlangan[12].

Parovoz Lugansk lokomotiv zavodida 1935-yilda ishlab chiqarilgan[13], seriya raqami 4711[14]. Urush paytida u Ryazan-Ural va Stalingrad temir yo'llarida ishlatilgan[15]. Qayta tiklash jarayonida lokomotivga "Er" 739-99 raqami berildi, ammo bu raqam allaqachon boshqa lokomotivga berilgan edi, shuning uchun lokomotiv o'rnatilgandan keyin u "Er" 743-64 raqamiga o'zgartirildi[16].

Texnik xususiyatlari: tezligi - 65 km / soat, maksimal quvvat - 1400 ot kuchi, tenderli parovozning uzunligi - 21,5 m, ish holatidagi parovozning og'irligi - 85 tonna, qozondagi bug'ning ishchi bosimi - 14 kg/ sm², isitish - ko'mir, ko'mir ta'minoti - 15 t, suv ta'minoti - 28 m3[17].

Vagonlar tahrir

  • Otilgan o'qlarga qarshi ikki qavatli qoplamaga ega bo'lgan vagon. Qizil Armiya shaxsiy tarkibini Stalingrad jangi hududiga olib borish uchun ishlatilgan. Bayram tadbirlari paytida u tashrif buyuruvchilar uchun ochiladi, buning uchun vagonga pechka, kerosin chiroqlari, quyosh kreslolari va boshqa uy-ro'zg'or buyumlari o'rnatiladi[18][19]. Texnik xususiyatlari: uzunligi - 7046/6444 mm, ichki kengligi - 2743 mm, ichki balandligi - 2222 mm, pol maydoni - 17,56 m², foydalanish mumkin bo'lgan hajmi - 39 m³. Karkas po'latdan, korpusining qolgan qismi yogʻochdan ishlangan[20].
  • Ikki tomonlama platforma. Harbiy texnikani Stalingrad jangi hududiga tashish uchun foydalanilgan. Turli vaqtlarda platformada eksponatlar joylashtirilgan. Xoirgi vaqtda: "Katyusha" BM-13, tank T-34 eksponatlari mavjud. Texnik xususiyatlari: uzunligi - 6400 mm, ichki kengligi - 2730 mm, yon/oxirgi tomonlarning balandligi - 500/300 mm[21].
  • Ikki qavatli sisterna. Neft va neft mahsulotlarini tashish uchun vagon. Texnik xususiyatlari: tayanch - 3900 mm, qozonning tashqi uzunligi - 6740 mm, qozonning ichki diametri - 2200 mm, yuk ko'tarish quvvati - 25 tonna[22].
  • Metall borti bo'lgan ikki tomonlma vagon. Turli vaqtlarda platformada eksponatlar o'rnatilgan.
  • To'rt qavatli tez yordam mashinasi. U 2019-yilgacha Saratov viloyatidagi Pokrovsk stantsiyasida turgan 1938-yilda ishlab chiqarilgan yengil avtomobildan restavratsiya qilinib yaratilgan[23].
 
 
 
 
Metal bortga ega bo'lgan ikki tomonlama vagon Neft va boshqa mahsulotlarni tashish uchun maxsus sisterna Harbiy texnikalarni tashish uchun maxsus vagon Harbiylarni tashish uchun vagon

Manbalar tahrir

  1. http://izvestia.ru/news/453327
  2. http://stalingrad-battle.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=435&Itemid=30
  3. „arxiv nusxasi“. 2015-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  4. http://stalingrad-battle.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=435&Itemid=30
  5. http://наследие.царицын.рф/novosti/26-voinskiy-eshelon.html
  6. http://v1.ru/text/newsline/218196.html
  7. https://v1.ru/text/gorod/69267265/
  8. „arxiv nusxasi“. 2015-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  9. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?p=1447
  10. „arxiv nusxasi“. 2015-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  11. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?p=1311
  12. http://v1.ru/text/newsline/824906.html
  13. http://stalingrad-battle.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=435&Itemid=30
  14. „arxiv nusxasi“. 2015-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  15. http://stalingrad-battle.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=435&Itemid=30
  16. „arxiv nusxasi“. 2015-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  17. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?mode=P&vmode=T&p=1137&id=29998&tp=w
  18. http://news.vdv-s.ru/dosug/?news=218419
  19. http://vpravda.ru/News/Interesting/1898[sayt ishlamaydi]
  20. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?mode=P&vmode=T&p=1150&id=31129&tp=w
  21. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?mode=P&vmode=T&p=1150&id=31154&tp=w
  22. http://www.dishmodels.ru/wshow.htm?mode=P&vmode=T&p=1150&id=31177&tp=w
  23. https://v1.ru/text/gorod/69267265/

Adabiyotlar tahrir

  • Иванов А. Спасённый от переплавки. // Газета «Вечерний Волгоград» от 26.06.2009. — Волгоград.

Havolalar tahrir