Jahonzebbonu begim
Jahonzeb Bonu Begim (1705-yilda vafot etgan), xalq orasida Joni Begum nomi bilan tanilgan[1] Boburiy malikasi va Muhammad Aʼzamshohning bosh turmush oʻrtogʻi[2] , imperator Aurangzebning merosxoʻri boʻlib, 1707-yilda qisqa muddatda Boburiy imperatori boʻlgan.
| Jahanzeb Bonu Begim | |
|---|---|
| Boburiylar imperiyasida Podishohzoda | |
 | |
| Vafoti |
1705-yil mart oyida Gujarat, Hindiston |
| Dafn etilgan joy | |
| Turmush oʻrtogʻi | Azam Shoh |
| Uy | Temuriylar, (Tugʻilish boʻyicha]] |
| Otasi | Dara Shikoh |
| Onasi | Nodira Bonu begim |
| Dini | Sunni Islom |
Otasi qoʻl ostida ishlagan italiyalik yozuvchi va sayyoh Nikolao Manuchchi uni goʻzal va jasur deb taʼriflagan[3].
Oila va yoshlik tahrir
Uning onasi Nodira Banu Begum Boburiy malikasi boʻlib, imperator Jahongirning ikkinchi oʻgʻli va Shoh Jahonning katta oʻgay akasi shahzoda Muhammad Parvizning qizi edi[4]. Dara Shikohni Shoh Jahon va uning katta singlisi, malika Jahonara Begum Shoh Jahonning vorisi sifatida maʼqullagan. Jahonara har doim akasining ashaddiy partizani boʻlgan va uni juda qoʻllab-quvvatlagan.
Nodira Begum 1659-yilda dizenteriya[5] kasalligidan vafot etdi va uning oʻlimidan bir necha kun oʻtgach, Dara Shikoh ukasi Aurangzebning buyrugʻiga binoan qatl etildi. Shoh Jahonning vorisi boʻlgan Dara Shikoh vafotidan keyin Aurangzeb oltinchi Boburiy imperatoriga aylandi. Keyinchalik Jahonzeb ota-onasining ketma-ket vafotidan keyin yetim qoldi.[6]
Shuning uchun uni Aurangzeb Agra qal’asiga olib bordi, u erda uning bobosi Shoh Jahon qamoqda edi. U yerda Jahonzab to‘ng‘ich xolasi Jahonara Begim qo‘lida go‘yo o‘z qizidek tarbiyalangan. Uning tarbiyasi ostida Jahonzeb nihoyatda go‘zal va madaniyatli malika bo‘lib ulg‘aydi.[7] Jahonara 1681-yilda vafot etgach, u oʻzining eng yaxshi toshlarini sevimli jiyani Jahonzabga vasiyat qildi[8].
Nikoh tahrir
1669-yil 3-yanvarda Jahonzeb o‘zining amakivachchasi, amakisi Aurangzebning to‘ng‘ich o‘g‘li shahzoda Muhammad Aʼzamga turmushga chiqdi.
1670-yil 4-avgustda Aʼzamning to‘ng‘ich o‘g‘lini dunyoga keltirdi. Unga bobosi " Bidor Baxt " deb ism qo‘ygan[9]. Aurangzeb butun umri davomida bu ikkisiga va ularning toʻngʻich oʻgʻli shahzoda Bidar Baxtga, jasur, aqlli va har doim muvaffaqiyatli general boʻlib, har uchalasiga ham doimiy ravishda hadyalar bilan sovgʻa qilgan. Bidor Baxt bobosining keksalik chog‘ida sevimli nevarasi edi
Turmushga chiqqanidan keyin Jahonzeb erining xonadonida taʼsiri kuchayadi. Ulardan ikkitasi alohida ajralib turadi. Birinchisi keng maʼnoda harbiy xarakterga ega, ikkinchisi kamroq dramatik, ammo xuddi shunday tanqidiy deb taʼriflanishi mumkin.
Azam va ularning oʻgʻli shahzoda Bidar Baxt oʻrtasidagi munosabatlarni boshqarish uchun ham javobgar edi. Afsuski, imperatorlik Bidar Baxt va uning otasi oʻrtasidagi munosabatlarni zaharladi. Bidar 1700-yillarning boshlarida Malvaga (Aʼzam xizmat qilayotgan Gujaratga tutash) noib etib tayinlanganida, Jahonzeb amakisi Aurangzebdan Bidarni uzoq vaqtdan beri ko‘rmagani uchun uning oldiga kelishiga ruxsat berishini iltimos qildi. Yosh shahzodaga onasini ko‘rishi uchun yetti kun muhlat berildi[10].
Harbiy izlanishlar tahrir
Jahonzabning erining xonadonidagi birinchi rolini keng maʼnoda harbiy rol sifatida taʼriflash mumkin. 1679-yilda malika uch haftadan koʻproq vaqt davomida erining harbiy qoʻshini boshqargan, oʻshanda shahzoda otasi Aurangzebning shoshilinch chaqiruvi bilan ortga qaytishga majbur boʻlgan. Uch yildan soʻng, 1682-ilda Jahonzeb oʻzining filiga minib, Boburiylarning Maratha armiyasiga qarshi hujumini qoʻllab-quvvatladi. Aytishlaricha, u shaxsan oʻzi nayza va qalqonni olib, Boburiy armiyasi magʻlubiyatga uchrasa, oʻz joniga qasd qilishga vaʼda bergan. U 1685-86-yillarda Aʼzamning qoʻshinlari Bijapurga bostirib kirishda umidlarini yoʻqotganlarida yana jangga kirishdi va ruhiyatni koʻtardi[10].
Oʻlim tahrir
Jahonzeb 1705-yilda oʻng koʻkrakdagi kasallikdan vafot etdi. Fransuz shifokori Mons Martin malikani oʻsha paytda Dehlida yashovchi qarindoshlaridan biri (hind — portugal nasroniy ayoli boʻlsa kerak), jarrohlik (haziqa) boʻyicha malakali boʻlgan ayol tomonidan tekshirilishini taklif qilgan edi, shunda u uning hisobotiga koʻra dori-darmonlarni yozib berishi mumkin. Ammo malika sharob ichuvchi ayolning tekshiruvidan bosh tortdi, chunki uning teginishi uning tanasini ifloslantirardi. Kasallik ikki yil davom etdi va oxir-oqibat u qattiq ogʻriqdan vafot etdi. Oʻlimidan soʻng Aʼzam hayotining qolgan qismini qaygʻu va umidsizlikda oʻtkazdi[11].
Manbalar tahrir
- ↑ Sarkar, Sir Jadunath. Southern India, 1645-1669 (en). Orient Longman, 1972 — 215 bet.
- ↑ Sarkar, Sir Jadunath. Studies in Aurangzib's reign: (being Studies in Mughal India, first series) (en). Orient Longman, 1933 — 44 bet.
- ↑ Annie Krieger-Krynicki. Captive princess: Zebunissa, daughter of Emperor Aurangzeb. Oxford University Press, 2005 — 190 bet.
- ↑ Robinson, Annemarie Schimmel ; translated by Corinne Attwood ; edited by Burzine K. Waghmar ; with a foreword by Francis. The empire of the Great Mughals : history, art and culture, Revised, Lahore: Reaktion Books, 2004 — 201 bet. ISBN 9781861891853.
- ↑ Hansen, Waldemar. The peacock throne : the drama of Mogul India., 1. Indian ed., repr., Delhi: Motilal Banarsidass, 1972 — 359 bet. ISBN 812080225X.
- ↑ Sarker, Kobita. Shah Jahan and his paradise on earth : the story of Shah Jahan's creations in Agra and Shahjahanabad in the golden days of the Mughals, 1. publ., Kolkata: K.P. Bagchi & Co., 2007 — 194 bet. ISBN 978-8170743002.
- ↑ Hansen, Waldemar. The Peacock Throne : the drama of Mogul India.. Delhi: Motilal Banarsidass, 1972 — 394 bet. ISBN 9788120802254.
- ↑ Lasky, Kathryn. Jahanara, Princess of Princesses. New York: Scholastic, 2002 — 148 bet. ISBN 9780439223508.
- ↑ Commissariat, Mānekshāh Sorābshāh. A History of Gujarat: Mughal period, from 1573 to 1758. Longmans, Green & Company, 1957 — 214 bet.
- ↑ 10,0 10,1 Faruqui, Munis D.. Princes of the Mughal Empire, 1504-1719. Cambridge University Press, 2012 — 110–111 bet. ISBN 978-1107022171.
- ↑ Sir Jadunath Sarkar. Studies in Aurangzib's reign: (being Studies in Mughal India, first series). Orient Longman, 1933 — 43, 53, 56 bet.