Maurycy Mochnacki

Maurycy Mochnacki — polshalik adabiyotshunos, teatr va musiqa tanqidchisi, publitsist, jurnalist, pianinochi, tarixchi va mustaqillik faoli. (1803-yil 13-sentabr, Żółkew yaqinidagi Boyanetsda — 1834-yil 20-dekabr, Oserda) Polsha romantizmining asosiy nazariyotchilaridan biri. U 1830-yilda Noyabr qoʻzgʻoloniga qoʻshildi va bir nechta janglarda qatnashdi, masalan, Stoczek, Ostrołęka, Grochów va Wawer. Ushbu faoliyati uchun u ofitser darajasiga koʻtarildi va Polshaning eng yuqori harbiy mukofoti boʻlgan Virtuti Militari urush ordeni bilan taqdirlandi.

Maurycy Mochnacki
Tavalludi	13-sentyabr 1803-yil Bojaniec, Russian Empire
Vafoti	20-dekabr 1834-yil(1834-12-20) (31 yoshda) Auxerre, France
Fuqaroligi	Polsha va Rossiya Imperiyasi
Kasbi	literary critic, publicist, journalist

Hayoti

Maurycy Mochnacki oʻsha paytda Rossiya imperiyasidan tashqarida boʻlgan Polshaning Boyaniec shahrida tugʻilgan. Mochnacki vatanparvar va siyosiy faol oiladan chiqqan. Mochnackining otasi, advokat, er egasi va Kosciuszko Insurrecton ishtirokchisi, farzandlarining taʼlim olishiga yordam berdi. Maurycy oʻz uyida mumtoz va zamonaviy adabiyot, tarix va chet tillarini oʻrgangan. 1815-yilda oila Lvovga koʻchib oʻtdi, u yerda u musiqa darslarini oldi, shuningdek, pianino va skripka chaldi. 1819-yilda oila yana koʻchib oʻtdi, bu safar Varshava yaqinidagi Cherskka. U yerda Maurycy nufuzli oʻrta maktabda oʻqidi va Varshava universitetida huquqshunoslik boʻyicha oʻqishni davom ettirdi, lekin keyinchalik trubkasini oʻchirishni soʻragan politsiyachini urgani uchun haydab yuborildi. Oilaning obroʻsiga yana bir zarba berib, u Belveder bogʻida jinoyatchilar bilan ishlagan holda 14 kunlik ogʻir mehnatga hukm qilindi. 1823-yil oxirida u hibsga olindi va „Erkin Polsha birodarlar ittifoqi“ deb nomlangan maxfiy tashkilotga aʼzoligi uchun Karmelit monastiriga qamaldi. Erkinlikka erishish uchun u Kongress qirolligidagi taʼlim tizimini yoshlarga siyosiy singdirish va liberalizmni targʻib qilishda ayblagan yodgorlik yozishi kerak edi. Ozodlikka chiqqanidan koʻp oʻtmay u tsenzura idorasida ishlashga majbur boʻldi, ammo olti oydan keyin ishdan ayrildi. Bu epizodlar uning kelajakdagi hayotiga katta taʼsir koʻrsatadi.

Yuridik martaba endi imkonsiz, Maurycy Mochnacki sanʼat va siyosiy faoliyatga eʼtibor qaratdi. Uning Varshavadagi oilaviy kvartirasi Friderik Shopin yoki Mariya Shimanovska kabi polshalik vatanparvarlar, yozuvchilar va musiqachilar uchun uchrashuv joyiga aylandi. Mochnacki yaxshi pianinochi hisoblangan, lekin ijro etishdan koʻra Motsart, Betxoven yoki Veber haqida insho yozishni afzal koʻrgan. Oʻsha paytda u „Polshada sheʼriyat ruhi va manbalari haqida“ insho yozishni boshlagan va unda u milliy adabiyot faqat romantik ildizlardan oʻsishi mumkinligini taʼkidlagan. Shuningdek, u Polsha adabiyoti fransuz yoki nemis namunalarining nusxasi boʻlmasligi kerak deb hisoblagan; Buning oʻrniga yozuvchilar milliy anʼana, tarix va ruhga asoslangan romantizmning polyakcha versiyasini topishlari kerak edi. Polshada zamonaviy adabiy tanqidning vujudga kelishiga Mochnackiy kuchli taʼsir ko‘rsatdi. U adabiy tanqid, falsafa va estetika o‘rtasidagi bog‘liqlikni qayd etdi. U falsafiy tushunchani, masalan Georg Vilgelm Fridrix Hegelni adabiy tanqidga kiritdi. U Adam Mitskevich kabi buyuk polshalik romantik yozuvchilarning romanlari va sheʼrlari haqida yozgan. Mochnackiy adabiyot jamiyatda katta rol oʻynaydi va odamlarning tafakkurini oʻzgartirishga qodir, shuningdek, yangi mamlakatni yaratishda rol oʻynashi mumkin deb hisoblagan.

Mochnacki bir nechta jurnallarda ishlagan. 1827-yildan 1829-yilgacha u Kurier Polskida muharrir boʻlib, taniqli yozuvchilarni tanqid qildi. 1830-yilda Polshada rus hukmronligiga qarshi noyabr qoʻzgʻoloniga tayyorgarlikda qatnashdi. Noyabr qoʻzgʻoloni paytida u „Vatanparvarlik jamiyati“ deb nomlangan siyosiy klubni tuzdi va Mochnacki qoʻzgʻolon rahbari Jozef Xlopikkiyga qarshi boʻlgani uchun yana qamoqqa olindi. Shu bilan birga u nemis falsafasini, ayniqsa Shlegel va Shillerning kitoblarini oʻrgangan. Uning fikricha, adabiyot shunchaki badiiy izlanish emas, uning o‘z missiyasi va siyosiy vaziyatga haqiqiy taʼsiri bor.

1831-yilda koʻplab janglarda qatnashgandan soʻng, Mochnacki yarador boʻldi. Harbiy xizmat davomida u ofitser darajasiga koʻtarildi va Polshaning eng oliy harbiy ordeni — „Virtuti Militari“ medali bilan taqdirlandi. Qoʻzgʻolon muvaffaqiyatsizlikka uchragach, u akasi bilan Fransiyaga hijrat qildi va u yerda 1834-yilda sil kasalligidan vafot etdi.

2021-yilda Mochnacki qoldiqlari Fransiyadan Polshaga koʻchirildi va Polsha bosh vaziri Mateush Moravetski ishtirokida Polsha armiyasining dala soborida oʻtkazilgan tantanali marosimdan soʻng Varshavadagi Povazki harbiy qabristoniga dafn qilindi.