Atom elektr stansiyasi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Abdulla Atom Elektr Stansiyasi sahifasini Atom elektr stansiyasiga koʻchirdi
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1:
[[File:Nuclear power station.svg|thumb|400px|Atom elektr stansiyalari bor mamlakatlar.
'''Atom Elektr Stansiyasi''' (''AES'') — Texnologik sxemasi jihatidan issiklik elektr stansiyalari turiga kiruvchi elektr stansiya. Oddiy issiqlik elektr stansiyalari (TES)da koʻmir, neft, qoramoy (mazut) va gaz yoqilsa, Atom Elektr Stansiyasida yoqilgʻi sifatida uran ishlatiladi. Atom Elektr Stansiyasining asosiy qismi atom qozoni, yaʼni atom reaktori. Atom Elektr Stansiyasida, koʻpincha, atom reaktorlarining. 4 tipi qoʻllaniladi: 1) Suv-suvli (bunda susaytirgich moda oʻrnida ham, issiqlik eltuvchi modda oʻrnida ham oddiy [[suv]] ishlatiladi); 2) Grafit-suvli (suv — issiklik eltuvchi, grafit esa susaytiruvchi boʻladi); 3) Ogʻir suvli (oddiy suv issiqlik eltuvchi, ogʻir suv esa susaytiruvchi); 4) Grafit-gazli (gaz — issiqlik eltuvchi, grafit — susaytiruvchi). Zamonaviy atom energetikasida asosan uran235 dan foydalaniladi. Uning tabiiy zaxirasi unchalik katta emas, organik yoqilgʻining esa atigi 10 % ini tashkil kiladi. Bu miqdor atom energetikasini yoqilgʻi bilan uzoq vakdtacha taʼminlay olmaydi. Yadro yoqilgʻisi sifatida qoʻllaniladigan plutoniy-239 va uran-233 olish uchun xom ashyo hisoblanadigan uran-238 bilan toriy-232 ning zaxirasi [[yer]] bagʻrida yetarli miqdorda. Bu yadro yoqilgʻilari yerdagi energetik resursni taxminan. 1000 baravar oshiradi. Hozirgi yoqilgʻi ishlab chiqaradigan koʻpaytiruvchi atom reaktorlarida yoqilgʻi miqdorini ishlash jarayonida orttirish mumkin. Masalan, ikki marta koʻpaytirish uchun taxminan. 10 yilgacha vaqt kerakligi maʼlum. Demak, odamzod atom yoqilgʻisisiz qolmaydi.Atom energiyasi xalqaro agentligining xabar berishicha, 1985 yil oxirida dunyoning 26 mamlakatida atom elektr stansiyalarida umumiy quvvati 248577 MVt boʻlgan 374 reaktor ishlab turgan. Shulardan umumiy quvvati 77851 MVT boʻlgan 93 reaktorli AQSH birinchi oʻrinda, qolganlari esa [[Fransiya]] (37533 MVT), sobiq SSSR (26803 MVT), Yaponiya (23665 MVT), sobiq GDR (16429 MVT) va [[Angliya]] (10120 MVT). Dunyoning koʻplab boshqa mamlakatlarida ham Atom Elektr Stansiyasilar ishlab turibdi. Hozirgi vaqtda xalq xoʻjaligining elektr energiyasidan foydalanmaydigan biror sohasini topish qiyin. Shuning uchun elektr energiyasi ishlab chiqarish yildan yilga ortib bormoqda. Masalan, [[1980-yil]]da dunyoda ishlatilgan [[elektr]] [[energiya]]sining 5,6 %, 1[[985-yil]]da — 10,8 % va [[1988-yil]]da-27 % Atom Elektr Stansiyasilarda ishlab chiqilgan.
{{legend|#3b74bc|AES ishlatiladi, yangi energobloklar qurilmoqda.}}
{{legend|#5db6e9|AES ishlatiladi, yangi energobloklar qurilishi rejalashtirilgan.}}
{{legend|#4a9e06|AES yoʻq, stansiyalar qurilmoqda.}}
{{legend|#96d167|AES yoʻq, qurilish rejalashtirilgan.}}
{{legend|#d4aa00|AES ishlatiladi, yangilarini qurish rejalashtirilmagan.}}
{{legend|#ef2929|AES ishlatiladi, miqdori kamaytirilishi rejalashtirilgan.}}
{{legend|#000000|Fuqaro yadro energetikasi taqiqlangan.}}
{{legend|#b9b9b9|AES yoʻq.}}
.]]
'''Atom Elektrelektr Stansiyasistansiyasi''' (''AES'') — Texnologik sxemasi jihatidan issiklik[[issiqlik elektr stansiyasi|issiqlik elektr stansiyalari]] turiga kiruvchi elektr stansiya. Oddiy issiqlik elektr stansiyalari (TES)da koʻmir, neft, qoramoy (mazut) va gaz yoqilsa, Atom Elektr Stansiyasida yoqilgʻi sifatida uran ishlatiladi. Atom Elektr Stansiyasining asosiy qismi atom qozoni, yaʼni atom reaktori. Atom Elektr Stansiyasida, koʻpincha, atom reaktorlarining. 4 tipi qoʻllaniladi: 1) Suv-suvli (bunda susaytirgich moda oʻrnida ham, issiqlik eltuvchi modda oʻrnida ham oddiy [[suv]] ishlatiladi); 2) Grafit-suvli (suv — issiklik eltuvchi, grafit esa susaytiruvchi boʻladi); 3) Ogʻir suvli (oddiy suv issiqlik eltuvchi, ogʻir suv esa susaytiruvchi); 4) Grafit-gazli (gaz — issiqlik eltuvchi, grafit — susaytiruvchi). Zamonaviy atom energetikasida asosan uran235 dan foydalaniladi. Uning tabiiy zaxirasi unchalik katta emas, organik yoqilgʻining esa atigi 10 % ini tashkil kiladi. Bu miqdor atom energetikasini yoqilgʻi bilan uzoq vakdtacha taʼminlay olmaydi. Yadro yoqilgʻisi sifatida qoʻllaniladigan plutoniy-239 va uran-233 olish uchun xom ashyo hisoblanadigan uran-238 bilan toriy-232 ning zaxirasi [[yer]] bagʻrida yetarli miqdorda. Bu yadro yoqilgʻilari yerdagi energetik resursni taxminan. 1000 baravar oshiradi. Hozirgi yoqilgʻi ishlab chiqaradigan koʻpaytiruvchi atom reaktorlarida yoqilgʻi miqdorini ishlash jarayonida orttirish mumkin. Masalan, ikki marta koʻpaytirish uchun taxminan. 10 yilgacha vaqt kerakligi maʼlum. Demak, odamzod atom yoqilgʻisisiz qolmaydi.Atom energiyasi xalqaro agentligining xabar berishicha, 1985 yil oxirida dunyoning 26 mamlakatida atom elektr stansiyalarida umumiy quvvati 248577 MVt boʻlgan 374 reaktor ishlab turgan. Shulardan umumiy quvvati 77851 MVT boʻlgan 93 reaktorli AQSH birinchi oʻrinda, qolganlari esa [[Fransiya]] (37533 MVT), sobiq SSSR (26803 MVT), Yaponiya (23665 MVT), sobiq GDR (16429 MVT) va [[Angliya]] (10120 MVT). Dunyoning koʻplab boshqa mamlakatlarida ham Atom Elektr Stansiyasilar ishlab turibdi. Hozirgi vaqtda xalq xoʻjaligining elektr energiyasidan foydalanmaydigan biror sohasini topish qiyin. Shuning uchun elektr energiyasi ishlab chiqarish yildan yilga ortib bormoqda. Masalan, [[1980-yil]]da dunyoda ishlatilgan [[elektr]] [[energiya]]sining 5,6 %, 1[[985-yil]]da — 10,8 % va [[1988-yil]]da-27 % Atom Elektr Stansiyasilarda ishlab chiqilgan.
 
Taqqoslash uchun [[1987-yil]] [[AQSH]] ishlatgan energiyasining 19 %, Buyuk Britaniyada 19 %, [[Yaponiya]]da 30 %, GFRda 34 %, [[Fransiya]]da 76 % Atom Elektr Stansiyasilarda ishlab chiqilgan. Lekin [[1986-yil]] aprelda Chernobil (sobiq SSSR) Atom Elektr Stansiyasida boʻlib oʻtgan katta avariya butun dunyo Atom Elektr Stansiyasilar kurilishi rejalarini buzib yubordi. [[AQSH]]da qurilish ishlari sekinlashtirildi, Skandinaviya mamlakatlarida esa butunlay toʻxtaldi. Ammo yer yuzidagi energiya manbalari hisoblanmish — neft, gaz, koʻmir zaxiralari cheklanganligidan Atom Elektr Stansiyasilarni takomillashtirishdan boshqa iloj yoʻq. Atom energiyasi manbai uran va toriyning yer yuzidagi zaxiralari dunyo xalqlarining energiyaga boʻlgan talabini bir necha ming yillar davomida qondirib turish uchun yetarlidir. Kelajakda Atom Elektr Stansiyasilar yetarli darajada rivojlanadi va dunyo mamlakatlarining umumiy energetika balansida yetakchi oʻrinni egallaydi<ref>OʻzME. Birinchi jild. Toshkent 2000-yil</ref>.
 
== Shuningdek qarang ==
* [[Gidroelektrik stansiya]]
 
== Manbalar ==
Qator 9 ⟶ 22:
 
{{stub}}
 
{{Link FA|fa}}
 
[[als:Kernkraftwerk]]
[[ar:محطة نووية]]
[[ast:Central nuclear]]
[[az:Atom elektrik stansiyası]]
[[bar:Kernkroftwerk]]
[[be:Атамная электрастанцыя]]
[[be-x-old:Атамная электрастанцыя]]
[[bg:Атомна електрическа централа]]
[[ca:Central nuclear]]
[[cs:Jaderná elektrárna]]
[[cy:Atomfa]]
[[da:Atomkraftværk]]
[[de:Kernkraftwerk]]
[[en:Nuclear power plant]]
[[eo:Nuklea centralo]]
[[es:Central nuclear]]
[[et:Tuumaelektrijaam]]
[[eu:Zentral nuklear]]
[[fa:نیروگاه هسته‌ای]]
[[fr:Centrale nucléaire]]
[[fy:Kearnsintrale]]
[[gl:Central nuclear]]
[[hi:नाभिकीय ऊर्जा संयंत्र]]
[[hr:Nuklearna elektrana]]
[[hu:Atomerőmű]]
[[id:Pembangkit listrik tenaga nuklir]]
[[it:Centrale elettronucleare]]
[[ja:原子力発電所]]
[[ka:ატომური ელექტროსადგური]]
[[kk:Атом электр стансасы]]
[[ko:원자력 발전소]]
[[lt:Branduolinė jėgainė]]
[[lv:Atomelektrostacija]]
[[mn:Атомын цахилгаан станц]]
[[nl:Kerncentrale]]
[[nn:Kjernekraftverk]]
[[no:Atomkraftverk]]
[[pl:Elektrownia jądrowa]]
[[pt:Central nuclear]]
[[sah:Атомнай электростанциа]]
[[scn:Cintrali nucliari]]
[[sh:Nuklearna elektrana]]
[[simple:Nuclear power plant]]
[[sl:Jedrska elektrarna]]
[[stq:Käädenkraftwierk]]
[[sv:Kärnkraftverk]]
[[th:โรงไฟฟ้านิวเคลียร์]]
[[tr:Nükleer santral]]
[[uk:Атомна електростанція]]
[[ur:جوہری بجلی گھر]]
[[war:Planta hin kuryente nga nukleyar]]
[[zea:Kerncentraole]]
[[zh:核电站]]
[[zh-min-nan:Goân-chú-le̍k hoat-tiān-chhiúⁿ]]