Ashxobod: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k r2.7.3) (Robot: Modifying kk:Ашғабад to kk:Ашхабад |
Amir.Temur (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 1:
{{Bilgiquti aholi punkti
| ozbekcha nomi = Ashxobod{{lang-tk|Aşgabat}}
[[File:Ashgabat collage.jpg|330px]]
| mavqe = poytaxt
| mamlakat = Turkmaniston
| mintaqa turi =
| mintaqa =
| jadvalda mintaqa =
| tuman turi =
| tuman =
| jadvalda tuman =
| jamoat turi =
| jamoat =
| jadvalda jamoat =
| qaram =
| gerb =
| bayroq =
|lat_dir = N|lat_deg= 37|lat_min= 57
|lon_dir = E|lon_deg= 58|lon_min= 23
|CoordAddon = type:city(600100)_region:TM
| CoordScale =
| mamlakat xaritasi olchami = 250
| mintaqa xaritasi olchami =
| tuman xaritasi olchami =
| mamlakat xaritasi =
| mintaqa xaritasi =
| tuman xaritasi =
| ichki bolinishi = 5 etrap
| rahbar turi = Hokim
| rahbar = Rerjepgeldi Melyavich Nurmammedov<ref>[http://www.turkmenistan.gov.tm/?id=3119 Prezident Turkmenistana proizvel kadrovie naznacheniya]</ref>
| asos solingan = 1881
| ilk eslatilishi =
| avvalgi nomlari = 1919-yilgacha — Asxabad,<br /> 1919-1927 yillari — Poltoratsk
| qachondan beri =
| maydon = 470
| balandlik turi =
| AP markazi balandligi = 429
| iqlim =
| rasmiy til =
| aholi = 947 221<ref>{{cite web|url=http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1283627398&men=gpro&lng=de&des=wg&srt=npan&col=adhoq&msz=1500&geo=460643838|title=Ashxobod shahrining aholi soni}}</ref>
| sanalgan yil = 2010
| zichlik =
| aglomeratsiya =
| milliy tarkib = [[turkmanlar]] (77 %)<br />[[ruslar]], [[oʻzbeklar]], [[armanlar]] (23 %)
| konfessiyaviy tarkib =
| etnoxronim =
| vaqt mintaqasi = +5
| DST =
| telefon kodi =
| pochta indeksi =
| pochta indekslari = 744000 — 744040
| avtomobil kodi =
| identifikator turi =
| raqamli identifikator =
| Commons turkumi =
| sayt =
| sayt tili =
}}
'''Ashxobod''' (turkmancha Aşgabat; arab.— oshiq va fors— obod; [[1919-yil]]gacha Asxobod, [[1927-yil]]gacha Poltorask) — shahar, Turkmaniston poytaxti (1924-yil okt.dan). Kopetdogʻ tizmasining shim. etaklarida, Axal vohasida. Xalqaro temir yoʻl oʻtgan. Havo yoʻllari xalqaro ahamiyatga ega. Ashxobod yaqinidan Qoraqum kanali oʻtadi. Aholisi 712 000 kishi (2001). Turkmaniston aholisining 12,7 % shu shaharda istiqomat qilishadi<ref>[http://fishki.net/comment.php?id=89001 Ashgabat — belomramorniy gorod-sad i stolitsa Neytralnogo Turkmenistana]</ref>.
== Tarixi ==
Ashxobod oʻrnida qadimda karvon yoʻli ustida joylashgan manzilgohlar boʻlgan. Ashxobod [[1881-yil]] qadimgi Asxobod qishlogʻi oʻrnida Rossiya mustamlakachi qoʻshinlarining harbiy istehkomi sifatida vujudga kelgan. Keyinroq Zakaspiy viloyatining maʼmuriy markazi. Ashxobodning vujudga kelishida uning muhim karvon yoʻllari ustida joylashganligi katta rol oʻynagan. [[1885-yil]] Asxobod — Kaspiy va 1899-yil Asxobod — Toshkent temir yoʻl liniyalarining qurilishi Ashxobodda sanoatning rivojlanishiga olib keldi. [[1917-yil]] dekabr da Ashxobodda hokimiyatni bolsheviklar egallab, shoʻrolar hokimiyatini oʻrnatdi. 1918-yil 17-iyunda bolsheviklar rejimiga qarshi koʻtarilgan qoʻzgʻolon shoʻrolar tomonidan shafqatsiz bostirildi. 1918-yil I —12 iyulda Ashxobodda hokimiyat eserlar (oq gvardiyachilar) qoʻliga oʻtdi. 1919 yil 9 iyulda shaharni yana bolsheviklar egallab oldi. [[1924-yil]] gacha Ashxobod Turkiston ASSR-ning viloyat markazi. 1924-yil 27-okt.dan Turkmaniston poytaxti va [[1927-yil]]dan Ashxobod nomini oldi. [[1948-yil]]gi [[Ashxobod zilzilasi]]da shahar butunlay vayron boʻldi.
{{keng tasvir|Panorama_of_Ashgabat.jpg|1000px|<center></center>}}
== Ijtimoiy soha ==
[[File:Ashgabat TV Tower Under construction5.jpg|thumb|Teleminora]]
Ashxobod— yirik sanoat, maʼmuriy va madaniyat markazi. Yetakchi sanoat tarmoqlari — mashinasozlik va metallsozlik. Shuningdek kimyo-farmasevtika, oyna, engil (ip-gazlama, ipak, poyabzal, gilam toʻqish va b.), oziq-ovqat (goʻsht, vino, un, tamaki) sanoati rivojlangan. Matbuot uyi, kinofabrika bor<ref>[http://www.turkmenistan.gov.tm/?id=2877 Buduщee belomramornoy stolitsi]</ref>.
Ashxobod — muhim madaniyat markazi. Turkmaniston Fanlar Akademiyasi, 8 oliy oʻquv yurti (shu jumladan Turkmaniston universiteti), 4 teatr (shu jumladan, Turkmaniston opera va balet teatri), tasviriy sanʼat muzeyi, tarix muzeyi, tarix-oʻlkashunoslik muzeyi (1881-yilda asos solingan), „Niso“ tarix-madaniyat qoʻriqxonasi mavjud. Ashxobodda „Turkmaniston“, „Ilm“ nashriyotlari, radio va televidenie, telemarkaz, Turkmaniston telegraf agentligi bor. Turkman va rus tillarida gazeta va jurnallar nashr etiladi. [[1968-yil]]dan „Ashxobod oqshomi“ shahar gazetasi nashr etiladi.
[[File:Residential houses in Ashgabat, Turkmenistan.jpg|thumb|200px|right|Ashxabatdagi elita uylar]]
20-asr boshida shaharda toʻgʻri burchakli kesishgan koʻchalar bilan birga radial yoʻnalishli koʻchalar ham boʻlgan; uylar asosan paxsadan qurilgan. Keyingi vaqtlarda shahar kengaydi va zamonaviy uylar qad koʻtardi. [[1948-yil]]gi zil-ziladan keyin Ashxobod butunlay qayta tiklandi. Koʻp qavatli zilzilabardosh turar joy va jamoat binolari qurildi. 50—90-yillarda bunyod etilgan inshootlar orasida Hukumat uyi binosi, Turkmaniston Fanlar Akademiyasi majmuasi, Mulla Nafas nomidagi Akademik drama teatri, qishloq xoʻjalik instituti, universitet, tasviriy sanʼat muzeyi, „Tinchlik“ kinokonsert zali, markaziy maydondagi Davlat kutubxonasi binosi, „Ashxobod“, „Inturist“ va b. mehmonxonalar bor. 1941 — 45 yillardagi urushda halok boʻlgan jangchilarga yodgorlik oʻrnatilgan. 1991 yildan keyin poytaxtda sharq meʼmoriy uslubi bilan uygʻunlashgan holda koʻplab yangi binolar, jumladan prezident saroyi va b. bunyod etildi<ref>[http://fishki.net/comment.php?id=89001 Ashgabat — belomramorniy gorod-sad i stolitsa Neytralnogo Turkmenistana]</ref>.
Ashxoboddan 39 km narida, Kopetdogʻning shim.-sharqiy yon bagʻirlarida Feruza kurort shaharchasi joylashgan.
== Iqlimi ==
* Yillik oʻrtacha harorati — +16,7C°
* Shamolning yillik oʻrtacha tezligi — 1,6 m/s
=== Teatrlari ===
[[File:Türkmenistanyň Döwlet Sirki.jpg|thumb|Tsirk]]
* Buyuk Saparmurat Turkmanboshi nomidagi Turkmaniston asosiy drama teatri
* Molanepesa nomli turkman Drama teatri
* Alp Arslan nomli turkman yoshlar milliy teatri
* Turkman Davlat qoʻgʻirchoq teatri
* A.S.Pushkin nomli davlat rus teatri
* Turkmaniston Davlat tsirki
=== Hamdoʻst shaharlar ===
* {{Flagcountry|USA}} [[Albukerke]]
* {{Flagcountry|Greece}}} [[Afina]]
* {{MLI}} [[Bamako]]
* {{Flagcountry|Turkey}} [[Ankara]]
* {{Flagcountry|China}} [[Lanchjou]]
* {{Flagcountry|Kazakhstan}} [[Aqtov]]
* {{UKR}} [[Kiyev]]<ref>[http://www.mfa.gov.ua/turkmenistan/ua/ Kulturno-gumanіtarne spіvrobіtnitstvomіj Ukraїnoyu ta Turkmenіstanom]</ref><ref>[http://eternityclub.kiev.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=205 Kiev znayut na vsex kontinentax]</ref>
== Manbalar ==
{{Reflist}}
== Havololar ==
| |||