Berlin: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Addbot (munozara | hissa)
k Bot: Migrating 214 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q64 (translate me)
CoderSIBot (munozara | hissa)
Maqolaga matn qoʻshildi
Qator 34:
ilovalar = |
}}
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Berlin''' — Germaniya poytaxti. Federal ma’muriy birlik — Yerga tenglashtirilgan. Shpre daryosi Xafeldaryosiga quyiladigan yerda. Shim. va Boltik dengizlariga chiqiladigan kanal lar bo‘yida. Mayd. qariyb 890 km. Shaharning g‘arbi va sharqida ko‘l ko‘p. Iqlimi mo‘’tadil, sernam; o‘rtacha yillik tra 8,4°, yanv.ning o‘rtacha t-rasi 0—0,6°, iyulniki 18°. Bir yilda urtacha 587 mm yog‘in yog‘adi.B. poytaxt bo‘lgach, aholisining soni chetdan ko‘chib kelganlar hisobiga tez o‘sdi, shahar chegarasi ham kengaydi. B. aholisi soni quyidagicha o‘zgarib bordi: 1939 y.da 4,3 mln., 1945 y.da 2,8 mln., 1995 y.da 3,4 mln.B. haqidagi dastlabki tarixiy ma’lumot 1244 i.ga tegishli. U ikki aholi punktining birlashuvidan tashkil topgan. 1486y.dan Brandenburg gersogligi poytaxti bulgan. 17-a.da Fransiya va Bogemiyadan kelgan qrchoklar hisobiga uning aholisn tez o‘sdi. 19-a. esa B.ning iqtisodiy rivojida muhim davr hisoblanadi. Ayni shu vaqtda (1871) u kayzer imperiyasining poytaxti va Yevropaning yirik markazlaridan biri sifatida shakllandi. Sanoat bo‘yicha esa Yevropada unga teng shahar yo‘q edn. Shaharda bir qancha xalqaro kongress va konferensiyalar o‘tkazilgan. 1945 y.gacha B. Germaniyaning eng yirik fan. madaniyat va siyosiy markazi. 1933—45 y.larda B. gitlerchilar "uchinchi reyxi"ning poytaxti. B. 2-jahon urushi yakunida sovet qo‘shinlari tomoo‘idan o‘rab olinib, qattiq bombardimon qilindi va to‘plardan o‘qqa tutilgach. 1945 y. 2 mayda to‘liq egallandi. Urushdan keyin ittifoqchilar B.ni 4 okkupatsiya sektoriga: Sovet, AQSH, Angliya va Fransiya sektorlariga bo‘lishdi. Keyinchalik ittifoqchilar o‘rtasidagi yuz bergan kelishmovchiliklar sababli Germaniya kabi B. ham 2 qismga — Sharqiy va G‘arbiy B.ga bo‘lindi va GDR aholisini ommaviy ravishda G‘arbga o‘tishini to‘xtatish maqsadida 1961 y.da "Berlin devori" (Sharqiy Germaniya va G‘arbiy Berlin o‘rtasida umumiy uz. 162 km, jumladan shahar doirasida 45 km bo‘lgan to‘siq ikshootlar tizimi) qurildi. 70-y.lar boshida vaziyat bir muncha yumshadi. 1989 y. 9 noyab.dagi siyosiy uzgarishlar tufayli B. devori olib tashlandi (q. Berlin devorining suyaatilishi), so‘ngra GFR (G‘arbiy Germaniya) va GDR (Sharqiy Germaniya) qo‘shilishi haqida maxsus shartnoma imzolandi va u 1990 y. 3 okt. dan kuchga kirdi va birlashgan Germaniyaning federal poytaxti statuyey Bonn sh.dan B.ga o‘tdi.B.ning siyosiy mavqei oshishi b-n uning iqtisodi ham tez rivojlandi. Kimyofarmatsevtika, poligrafiya, optika, to‘qimachilik, tikuvchilik, oziq-ovqat, qurilish materiallari, mashinasozlik (elektrotexnika, elektr priborlari i. ch., umumiy va transport mashinasozligi) sanoati korxonalari mavjud.B. faqat Germaniyaning iqtisodiy markazi bo‘libgina qolmay, balki Yevropaning yirik sanoat markazlaridan biridir. B.da yirik bank va kredit muassasalari joylashgan. B. mamlakatning eng yirik transport yo‘llari tuguii, bir necha vokzal va aeroportlar bor.B. radialaylana reja asosida qurilgan va o‘z qiyofasini hozirgacha saqlagan. Shaharda o‘rta asr yodgorliklaridan gotika uslubiga xos Mariyenkirxe va Klosterkirxe cherkovlari (13—14-a.lar), barokko uslubidagi Nemis tarixi muzeyi (1695—1706), Brandenburg darvozasi (1788—91), klassitsizm uslubidagi opera teatri, drama teatri (1819—21) <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Berlin''' — [[Olmoniya]] davlatining poytaxti.
 
Qator 58 ⟶ 63:
{{Link FA|tt}}
{{Link FA|vi}}
== Manbalar ==
{{manbalar}}