Budapesht: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
||
Qator 34:
ilovalar = |
}}'''Budapesht''' (mojarcha ''Budapest'') — [[Mojariston]]ning (Vengriyaning) eng katta shahri va poytaxti. Budapesht Vengriyaning shimolida joylashgan. Shaharni [[Dunay]] daryosi ikkiga boʻlib turadi. Mamlakatning 20 foiz aholisi Budapeshtda yashaydi.<ref> ''Budapesht'', Microsoft® Student 2009 [DVD]. Redmond, WA: Microsoft Corporation, 2008</ref> Buda, Pesht va Obuda shaharlari 1873-yil birlashib oʻsha paytda endigina mustaqil boʻlgan Vengriyaning poytaxti qilib belgilangan. Vengriyaliklar Budapeshtni „Pesht“ deb atashadi.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Budapesht''' — Vengriya poyta[[x]]ti, Pesht medesining ma’muriy markazi. Mamlakatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazi. O‘rta Dunay pasttekisligida, Dunay daryosining har ikki sohilida joylashgan. Iqiimi mo‘’tadil kontinental, yanv.ning o‘rtacha t-rasi 0 dan —3° gacha, iyulda 21—22°. Aholisi 2 mln. kishidan ziyod (1990-y.lar o‘rtalari).B. 1872 y.da tari[[x]]an tashkil topgan 3 kiyem: Buda, Obuda va Peshtning birlashishidan paydo bo‘lgan. Manbalarda Buda va Pesht 1148 y.dan tilga olinadi. Qadimdan bu yerlarga keltlar joylashgan. 1— 4-a.larda Rimga qaram bo‘lgan. Vengerlar kelgan paytda (ta[[x]]m. 895 y.) Peshtda slavyan qishloqlari bor edi. 11 —13-a.larda Pesht muhim savdo markazi. 1241 y.da mo‘g‘ultatar bosqinchilari Buda, Obuda va Peshtni vayron qildilar. 1350 y.dan Buda venger qirollarining doimiy qarorgohi. 1541—1686 y.lari turklar tasarrufida bo‘lgan. 18-a. boshida har uch shahar gabsburglarga o‘tdi. Buda va Pesht 1848— 49 y.larda Vengriyada bo‘lib o‘tgan [[x]]alq g‘alayonlarining muhim markazlaridan bo‘lgan. AvstriyaVengriya tashkil etilgandan so‘ng (1867) B. — Vengriya poyta[[x]]ti. 1944 y. martda nemis qo‘shinlari B.ni bosib oldi. 1945 y. 13 fev.da ulardan ozod qilindi (Budapesht operatsiyasi).B.da mamlakat sanoat mahsulotining yarmiga yaqini ishlab chiqariladi. Sanoatining asosiy tarmog‘i — mashinasozlik: transport ("GansMavag", "Ikarus") va elektrote[[x]]nika mashinalari, stanoksozlik, q. [[x]]. mashinalari va asboblari i. ch.; to‘qimachilik (asosan, ip gazlama), kimyo, farmatsevtika, oziq-ovqat, poligrafiya sanoati ham ya[[x]]shi rivojlangan. B.dan [[x]]alqaro t. y. magistrallari, yirik avtomobil, suv va havo yo‘llari o‘tgan. B. Dunay bo‘iidagi yirik port, [[x]]alqaro aeroport bor.Vengriya FA (1825 y.dan), unt (1635), polite[[x]]nika, pedagogika, tibbiyot intlari, siyosiy iktisod va q. [[x]]. untlari, ko‘plab teatr (jumladan 1840 y.dan ishlayotgan Milliy teatr), Milliy muzey (1802) va b. muzeylar, kutub[[x]]onalar, metropoliten bor. Daryoning past, so‘l sohilidagi Pesht va baland o‘ng sohilidagi Buda sh.lari Dunay daryosiga qurilgan panjarador ko‘priklar orqali bog‘langan. Peshtda B.ning eng yirik ilmiy, madaniy muassasalari, me’moriy ansambllari joylashgan, keng ko‘chalar, zamonaviy binolar ko‘p. B.ning tari[[x]]iy yadrosi bo‘lmish — Budada rimliklar qarorgohi bo‘lgan Akvink harobalari (1—4-a.lar), gotika cherkovi (13—15-a.lar), qirol saroyi (13—18-a.lar) va b. saqlangan. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
== Iqlim ==
| |||