Afyun: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Afyun bilan birlashtirishga andoza qoʻshildi |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 2:
[[Tasvir:Field of opium.jpg|thumb|326px|Afyun lolazori, [[Myanma]].]]
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Afyun''' (aslida yun. abijum — mudra-tuvchi, uxlatuvchi), opiy, "qora dori"—1) ko‘knorning xomroq ko‘sagini tilib qo‘yganda undan oqib chiqib, havoda qorayib qotgan, sutsimon shira. Tar-kibida morfin, papaverin, kodein, te-bain, narkotin va 20 ga yaqin boshqa al-kaloidlar bor. Dam-badam qabul qilib turilsa, boshqa narkotiklar kabi unga o‘rganib qolish mumkin. Bu hayot uchun xavfli. A. preparatlari tibbiyotda og‘riqsizlantiruvchi dori sifatida ish-latiladi. U asosan tarkibidagi morfin b-n ta’sir etadi.A. qadimdan ma’lum. Bardi (papi-rus) ga yozilgan qad. Misr yozuvlarida (mil. av. 1552 y.) dori sifatida tavsiya etilgan. Teofrast (mil. av. 3- a.), Di-oskoridus-Diskuridis (mil. av. 77 y.) ham o‘z asarlarida A. dori ekanligini aytib o‘tishgan. A. dastlab dori sifati-da Kichik Osiyoning jan.-sharqida, Yevro-pada ishlatilgan va "opiy" deb atalgan. Yunonlardan arablar va Yaqin Sharqdagi boshqa xalqparga "afyun" shaklida kir-gan (o‘zbeklar "qora dori" ham deyisha-di). Abu Bakr ar-Roziy, Abu Ali ibn Sino, Ibn Baytor, Dovuvdi Antokiy-larning asarlarida ham A.ning tibbiy nafi, ishlatilish usullari bayon etil-gan. Xitoyda A.ni tutatib chekish rasm bo‘lgan. Bu odat keyinchalik Hindiston va Eronga ham o‘tgan. A. kuchli narkotik 803bo‘lganligi uchun hamma mamlakatlarda, jumladan O'zbekistonda ham uni iste’-mol qilish taqiqlangan. A.ni i. ch. va sotish b-n shug‘ullangan kishilar jino-iy javobgarlikka tortiladi; 2) ba’zan zahar, og‘u ma’nosida ishlatiladigan so‘z. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
'''Afyun''' [[lolaqizgʻaldoq]] (''papaver somniferum'') sharbatini quritib olinadigan kuchli [[giyohvand]]dir. [[Morfin]] [[alkaloid]]lari koʻp boʻlganligi uchun [[tibbiyot]]da ogʻriqsizlantiruvchi dori sifatida qoʻllanar edi; biroq [[bangi]]likni keltirib chiqarishi tufayli hozirda deyarli qoʻllanmaydi.
== Tarixi ==
Qator 7 ⟶ 11:
== Ishlab chiqarilishi ==
Bugungi kunda afyun [[Tayland]], [[Laos]], [[Birma]] hamda [[Afgʻoniston]]da oʻstiriladi. Afyun hosili borasida Afgʻoniston birinchi oʻrinda turibdi.
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{stub}}
[[Turkum:Giyohvand moddalar]]
| |||