Ashtarxoniylar

Ashtarxoniylar, Joniy-lar-1601 — 1757 y.larda o‘zbek dav-latchiligini boshqargan sulola. 1601 y. ashtarxoniylardan Boqi Muhammad Buxoro hokimiyatini qo‘lga olgach, shay-boniylar sulolasi hukmronligi tuga-tilgan. A. Jo‘jixon naslidan bo‘lib, 14-a.ning 80-y.laridan boshlab Astra-xon (Ashtarxon, Hoji Tarxon) va uning atrofidagi yerlar, xalklar ustidan xukmronlik qilgan. 1556 y. Astraxon-ni Rossiya bosib olgandan keyin, A.dan Yormuhammadxon oilasi b-n Buxoroga ko‘chib kelgan. Buxoro xoni Iskandarxon (1563— 83) qizi Zuhroxonimni uning o‘g‘li Jonibek sultonga bergan. Jo-nibek sulton Zuhroxonimdan uch o‘g‘il (Din Muhammad, Boqi Muhammad, Vali Muhammad) ko‘rgan. Din Muhammad Ab-dullaxon II zamoni (1583—98)da Niso va Abivard hokimi bo‘ldi. Abdulmo‘minxon o‘ldirilgandan keyin (1599) amir va ruhoniylar Jonibek sultonni xon tax-tiga ko‘tarmoqchi bo‘ldilar. Lekin, Jo-nibek bundan voz kechdi. Shunda ular uning katta o‘g‘li Din Muhammad nomi-ga xutba o‘qitdilar. Ammo u Buxoro-ga borayotib yo‘lda halok bo‘ldi. Oxiri taxtga Jonibek sultonning o‘rtancha o‘g‘li Boqi Muhammad o‘tqazildi. Shun-dan boshlab Buxoro xonligi A. qo‘liga o‘tdi (A. sulolasi hukmronligi davrida Movarounnahrning siyosiy, iqtisodiy, madaniy hayoti va tashqi siyosati xusu-sida Buxoro xonligi maqolasiga q.). Su-lola hukmdorlari: Boqi Muhammadxon (1601—05), Vali Muhammadxon (1605-11), Imomqulixon (1611—42), Nadr Muhammadxon (1642—45), Abdulazizxon (1645-81), Subhonqulixon (1681-1702), Ubaydullaxon II (1702-11), Abulfayzxon (1711—47), Abdulmo‘minxon (1747—51), Ubaydulloxon III (1751-54), Sherg‘ozi (1754-57).Ad.: Abduraimov M. A., Ocherki agrarnix otnosheniy v Buharskom xan-stve v 16— 19 vv., t. I—II, T., 1966, 1970; Axmedov B. A., Istoriya Balxa, T., 1982; O‘zbekiston xalqlari tarixi, 2-t., T., 1994.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil