Habib Abdullayev: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot qoʻshdi: ru:Абдуллаев, Хабиб Мухаммедович |
+tahrir |
||
Qator 7:
| birth_place = [[Aravon]], [[Fargʻona viloyati]]
| death_date = {{death date and age|1962|6|20|1912|7|31}}
| death_place =
| residence = [[OʻzSSR]]
| citizenship = OʻzSSR
| ethnicity = oʻzbek
| field = [[Geologiya]]
| work_institution =
| alma_mater = [[Oʻrta Osiyo Sanoat Instituti]]
| doctoral_advisor =
| known_for =
| prizes = [[Lenin ordeni]]{{-}}[[Qizil Bayroq Mehnat ordeni]]{{-}}[[Qizil Yulduz ordeni]]{{-}}[[Lenin mukofoti]]
}}
'''Habib Muhammedovich Abdullayev''' (31-iyul, 1912
O‘rta Osiyo industriya in-tining konchilik f-tini tugatgach (1935), geol.-razvedka partiyasi boshlig‘i. Keyinroq O‘zbekistondagi Langar volfram-molibden konining geologik tuzilishi, mineral tarkibi va hosil bo‘lishini tadqiq qildi. 1940 y.dan O‘rta Osiyo industriya in-tining foydali qazilmalar kafedrasida do-sent, so‘ngra shu in-tda direktor, 1942 y.dan O‘zbekiston hukumati raisining o‘rinbosari, 1944 y.dan ayni vaqtda Dav-lat plan komissiyasi raisi. 1946 y. „O‘rta Osiyoning sheelitli skarnlari geologiya-si“ mavzuida d-rlik dissertatsiyasini yoqladi va bu asar 1947 y.da nashr etildi.A. 1947 y.dan O‘zbekiston FA vitse-prezidenti. Ayni vaqtda Geologiya in-ti direktori hamda uning Petrologiya va metallogeniya bo‘limi rahbari. A. 1952 — 55 y.larda O‘zbekiston FA texnika va geol.-kimyo fanlari bo‘limining raisi, 1955—56 y.larda O‘zbekiston hukumati raisining o‘rinbosari va 1956 y.dan O‘zbekiston FA prezidenti. A. 1959 y.da ruda paydo bo‘lishining granito-id intruziyalar b-n genetik bog‘liqligi sohasidagi ilmiy ishi uchun yuksak mu-kofot b-n taqdirlangan. U endogen ruda hosil bo‘lishi nazariyasini rivojlan-tirdi. 130 dan ortiq ilmiy asar (jum-ladan, 7 monografiya) yozgan. A. Toshkent va Moskvada nashr etilgan ko‘pgina mo‘’tabar ilmiy jurnallar, to‘plamlar, ilmiy-ommabop nashrlarning mas’-ul muharriri, tahrir hay’ati aʼzosi edi, jumladan O‘rta Osiyoda birinchi — „O‘zbekiston geologiya jurnali“ni tash-kil qildi va uning mas’ul muharriri bo‘ldi.A. volfram, qalay, rangli va qora metallar ruda konlarining turli yo‘llar b-n hosil bo‘lganligini ko‘rsatib berdi. A. ruda paydo bo‘lish jarayonlarini mag-matizm hamda bu jarayonlar ro‘y beradi-gan geologik muhit taʼsiri b-n chambar-chas bog‘liq ekanligini aniqladi. Uning bevosita ishtiroki va rahbarligida „Chatqol-Qurama tog‘lari magmatizmi va metallogeniyasining asosiy xususiyat-lari“ monografiyasi yaratildi (1957), „O‘rta Osiyo magmatizmi va rudalanish jarayoni“ asari nashr etildi (1960).A.ning so‘nggi turkum ishlaridan biri „Rudapetrografiya provinsiyala-ri va ularni tasniflash masalalari“ (1961) bo‘ldi. Jahondagi barcha yirik ruda konlari shakllanish xususiyatlariga bag‘ishlangan „Metallogeniya — foydali qazil-ma konlarini qidirib topishning geologik asosi“ monografiyasi uchun 1970 y.da (vafotidan keyin) Beruniy nomidagi O‘zbekiston Davlat mukofoti berilgan.A. ning geol.ga oid nazariy fikrla-9ri amaliyotda tasdiqlandi. U birinchi bo‘lib O‘rta Osiyoni alohida metalloge-nik maxsus provinsiya sifatida ajrat-di. Skarnlar tuzilishi, ruda uchraydigan va ruda hosil bo‘ladigan skarnlar mav-judligi qayd etildi. A.ning rudalar-ning granitoid intruziyalar b-n bog‘liq ravishda hosil bo‘lishiga doir asarlari ilmiy munozaraga sabab bo‘ldi. Asar-larda konlarning intruziyalardan uzoq-yaqinligiga qarab tasniflanganligi El-shonsning mavhum batolit konsepsiyasi-dan tubdan farq qiladi. A. O‘rta Osiyoga doir tadqiqotlarini tahlil qilib, ki-chik intruziyalar o‘chog‘i b-n rudali jin-slarning umumiyligini hamda magma-tizm bosqichlari b-n bog‘liq bo‘lgan ruda hosil bo‘lish jarayonlarining takrorla-nib turishini ko‘rsatib berdi. A.ning so‘nggi asarlarida ayrim joylarda mu-ayyan tipdagi magmatizm hodisalari ro‘y berishi va rudalar hosil bo‘lishi muam-molari o‘rganilgan.A. ning „O‘rta Osiyoning metallo-genik ocherki“ (1949), „Rudalanishning granitoid intruziyalar bilan genetik bog‘liqligi“ (1954 — 57), „Daykalar va rudalanish“ (1957), „Ruda-petrografik provinsiyalari va ularni tasniflash ma-salalari“ (1961) kabi asarlari jahonga mashhur bo‘ldi. „Rudalanishni granitoid intruzivlar bilan genetik bog‘liqligi“ asari xorijiy olimlar taklifi b-n ne-mis, ingliz va xitoy tillariga tarjima qilingan.A. regional kengashlar, Xalqaro geo-logiya kongressining, bir necha sessiyalar-ning faol tashkilotchisi, qatnashchisi, kengash to‘plamlarining muhar-riri bo‘lgan. A. bir necha chet el geol. jamiyat-lari aʼzosi edi. O‘zbekiston Respublika-si miqyosidagi ko‘pgina ilmiy va ilmiy-texnika jamiyatlariga, qo‘mitalariga boshchilik qilgan. Asarlari o‘zbek va rus tillarida nashr etilgan. Bular ora-sida O‘zbekistonda fan, ilmiy-texni-ka, iqtisodiyot va madaniyat ravnaqiga bag‘ishlanganlari anchagina.A. O‘zbekistondagina emas, balki bu-tun O‘rta Osiyodagi geologik i. ch.da, il-miy muassasalar va oliy o‘quv yurtlarida ishlaydigan katta jamoani birlashtir-gan ilmiy maktabning tashkilotchisi va rahbari bo‘ldi. Ilmiy maktab olimlari Tyanshan toglaridagi jinslar asosida petrologiya va metallogeniya masalala-rini hal qilish sohasida birgalikda ish olib bordilar. A. O‘zbekistonda iqtidorli yoshlardan fanning turli sohalarida, jumladan geol. bo‘yicha milliy kadrlar tayyorlashga katta hissa qo‘shdi. A. rahbarligida 7 kishi doktor-lik, 28 kishi nomzodlik dissertatsiyasi-ni yoqladi.A. ToshPI (hoz. ToshTU) geol.-raz-vedka ftida geol. oliy o‘quv yurtlari orasida birinchi bo‘lib Petrologiya va metallogeniya kafedrasini tashkil etdi va unga rahbarlik qildi. Urush davri-da A. hukumat aʼzosi va geolog olim sifatida front va front ichkarisini zarur resurslar b-n taʼminlash va stra-tegik ahamiyatdagi qazilma boyliklar qidirish va ishga solishda katta ishlar-ni amalga oshirdi.A. 1950 y.dan umrining oxiriga-cha mineralogiya jamiyati O‘zbekiston bo‘limini boshqardi. 1960 y.dan Fransiya geol. va Buyuk Britaniya Qirollik mine-ralogiya jamiyatlarining aʼzosi. Tan-langan asarlaridan 7 jildi nashr etil-gan (1964 — 69). A.ning hayoti va ilmiy hamda jamoatchilik faoliyati haqida bir qancha olimlar muallifligida „Esdaliklar“ chiqarilgan. O‘zbekiston FA Geo-logiya va geofizika in-tiga va Toshkent sh.dagi katta ko‘chalardan biriga, Akmal Ikromov tumanidagi mahallaga, Toshkent metrosi st-yalaridan biriga, 193-maktab-ga, Ulug‘bek shaharchasida ko‘cha va b. ob’-yektlarga A. nomi berilgan. Geol. va geo-fizika in-ti binosiga, ToshTU geologiya-razvedka f-ti binosiga yodgorlik taxtasi o‘rnatilgan. H. M. Abdullayev nomida „Oltin medal“ taʼsis etilgan (1992). Ush sh.dagi katta ko‘chalardan biri, A. tug‘ilib o‘sgan Aravondagi maktab va ko‘cha ham A. nomi b-n atalgan. Geol. va geofi-www.ziyouz.com kutubxonasi 30zika in-ti qoshida A. hayoti va ijodiga bag‘ishlangan muzey tashkil qilingan. A. Toshkentdagi Chig‘atoy qabristoniga dafn qilingan. Qabri ustiga marmar byust qo‘yilgan (haykaltarosh Ye. V. Vuchetich).As: Sobraniye sochineniy, t. 1 — 7, T., 1964 — 69.Ad.: Qahhorov A., G‘afforova M., Akademik Habib Abdullayev, T., 1981; Beknazarov V. G., Agee v A. I, Xabib Mu-hamedovich Abdullayev, Biobibliografiya, v kn.: Abdullayev X- M., Soch., t. 5, s.347 — 366. To‘lqin Shoyoqubov.
== Havolalar ==
* [http://www.ziyonet.uz/uzc/people/habib-abdullaev/
{{bio-stub}}
| |||