'''Badaxshon''' — Amudaryoning og‘liyuqori o‘lkaoqimida, daryoning har-ikkala sohilida joylashgan togʻli oʻlka. B. Pomir tog‘lariningtogʻlarining bir qismi bo‘libboʻlib, 2 o‘lkadanoʻlkadan iborat: 1. G‘arbiyGʻarbiy Pomirni ishg‘olishgʻol qilgan Tog‘liTogʻli-Badaxshon muxtor viloyati (Tojikiston Respublikasi); 2. Shim.-sharqiy Afg‘onistonniAfgʻonistonni ishg‘olishgʻol qilgan katta o‘lkaoʻlka. B. qadimdan savdo markazi bo‘libboʻlib, chetga la’llaʼl, yoqut va zumrad chiqargan. La’lniLaʼlni badaxsh yoki balaxsh deb yuritganlar. B. toponimi shundan olingan bo‘lishiboʻlishi ehtimol. Mil. av. 2- a.da B. Toharistonga, so‘ngsoʻng Kushon podsholigiga tobe bo‘lganboʻlgan. 5—6- a.larda eftalitlar, 8- a.da arablar, 12- a.ning 2-yarmida g‘uriylargʻuriylar, 13-a.ning 1-choragidan mo‘g‘ullarmoʻgʻullar qo‘lqoʻl ostida bo‘lganboʻlgan. B.da 15—16- a.larda temuriylar hukmronlik qilgan. 1520 y. Bobur B.ni o‘g‘lioʻgʻli Humoyunga topshirdi. 1584 y. B.ni Abdullaxon II egallagan. 17-a.da ashtarxoniylar, keyinroq Dahbed (Samarqand) sayyidlaridan Mir Yorbek (1656— 1706) asos solgan sulola hukmronlik qildi. Mir Yorbek B.ning poytaxti Fayzobod (Juzg‘unJuzgʻun) sh.ga asos solgan. B.da 18—19-a.larda hukmronlik Qunduz beklariga o‘tganoʻtgan. 1872 y.da tuzilgan rus-ingliz ahdnomasiga muvofiq Buxoro xonligi b-n Afg‘onistonningAfgʻonistonning B.dagi chegarasi Panj daryosi deb hisoblandi. 1873 y. Afg‘onistonAfgʻoniston xoni Do‘stmuhammadxonDoʻstmuhammadxon B.ni o‘zoʻz davlatiga qo‘shibqoʻshib olgan (yana q. [[Afg‘onistonAfgʻoniston)]].
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
