'''Bazalt''' (lot. basaltes, yun. basanos — sinov toshi) — magmatik tog‘togʻ jinsi. Rangi bo‘zboʻz va qoramtir. S.og‘ogʻ. 2,5 — 3. Tarkibi asosan plagioklaz (labrador)dan iborat; shuningdek piroksenlar, olivin hamda magnetit, titanit, apatit va h.k. ham bo‘ladiboʻladi. Kimyoviy tarkibi uning chuqurlikdagi analogi bo‘lganboʻlgan gabbroga yaqin. Vulkan shishasi donador kibidakristallar oraliqlarini toʻldirib turadi. Toʻla kristallangan B.lar dolerit deyiladi. B.ning okean tubida paydo boʻlgan, temir va magniyga boy turi okeanit, tektonik yoriqlardan quruklikka oqib chiqib qotib qolgan turi esa platobazalt deyiladi. B. okean tubi va quruqlikda juda katta maydonni egallagan. Hoz. vulkanlardan ham bazaltli lavalar oqib chiqadi. Tarkibida qaysi mineral borligiga qarab analsimli B., leysitli B., nefelinli B., magnetitli B., gayuinli B., apatitli B. va h.k. deb ataladi. B. kislotaga chidamli kimyoviy asboblar, quvurlar, elektroizolyatorlar yasashda, toshdan quyma buyumlar i.ch.da hamda qurilishda qoplama bezak materiallari sifatida ishlatiladi. Yaxshi silliqlanishi tufayli juda qadimdan haykaltaroshlikda Misr, Assuriya, Rim, Vizantiya, Armaniston va b. joylarda qo‘llanilibqoʻllanilib kelingan. Kamchatka, ZabaykaleZabaykalye, Armaniston, Ukrainada va O‘zbekistonningOʻzbekistonning Qurama, Turkiston, Tomdi tog‘laritogʻlari (paleozoy qatlamlari)da bor (yana q. [[Magmatik tog jinslari)]].
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
