|
'''Bilaguzuk''' — ayollarning bilakka taqadigan ziynat buyumi; keng tarkalgan qad. taqinchoklardan. Oltin, kumush, mis va b. metallardan quyib (quyma B.), bolg‘alabbolgʻalab (yozma yoki yorma B.) ishlanadi, jilo beriladi, bosma, chizma, kandakori usulida islimiy, handasiy naqshlar b-n bezatiladi, qimmatbaho toshlar kadaladi, ba’zanbaʼzan bezakda yozuv (mas, arab yozuvi) ham uchraydi. B. ingichka va keng (qalin) shaklli bo‘libboʻlib, tuzilishiga ko‘rakoʻra ikki — ochiq (uchlari ochiq qolib tutashmagan) va berk (yaxlit, ikki tabaqali oshiqmoshikli) turi farqlanadi. O‘zbekistonOʻzbekiston hududidan topilgan arxeologik qazilmalar B.ning juda qad.ligini ko‘rsatadikoʻrsatadi, ikki nayzani o‘zarooʻzaro aylantirib ishlangan ochiq B. ko‘gtlabkoʻgtlab topilgan. B. uchlari hayvon (mas, ilon, buka, baqa va b.) boshi ko‘rinishidakoʻrinishida bo‘lganboʻlgan, davrlar o‘tishioʻtishi b-n u o‘ziningoʻzining dastlabki xususiyati (ilohiy ma’nomaʼno)ni yo‘qotibyoʻqotib, faqat bezak vazifasini saklab qolgan. Berk B. yaxlit, ikki tabaqali (ochiladigan yoki egiluvchan oshiqmoshikli qilib tayyorlangan, o‘zarooʻzaro ignaga o‘xshashoʻxshash ustun — "kalitcha" b-n mahkamlangan, "kalitcha" B.ka kalta zanjir b-n biriktirilgan) yoki kichik tabaqaeshikchali qilib ishlangan. Bezaklari soddadan tortib to murakkab naqshli o‘taoʻta hashamdor, ba’zanbaʼzan tosh va shisha ko‘zlarkoʻzlar kddalgan. Xorazm B.i kuyma usulida quyuq gullar hosil kilib tayyorlangan, toshkentlik va buxorolik ustalar bezakda sir (emal)dan ham foydalangan. Munchokli B. ham qadimdan mavjud bo‘lganboʻlgan. 19-a.da turli shaklli B.lar tayyorlangan. Xorazmda yaxlit B., Buxoro — Samarqandda shabaka — panjarali B., Toshkent — Farg‘onaFargʻona vodiysida qoraytirib ishlangan o‘ymaoʻyma naqshli yengil B. taqish rasm bo‘lganboʻlgan. Marjonlardan shoda qilib tayyorlangani "puncha" deb atalgan, odatda chaqaloq (so‘rg‘ichlisoʻrgʻichli B.) va kuzchalar bilagiga taqilgan.
B. Toshkent zargarlik z-dida va xalq amaliy san’atisanʼati ustalari tomonidan tayyorlanadi.
Dilera Faxretdinova.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
|
