'''Birinchi yordam''' — baxtsiz hodisalar ro‘yroʻy berganda, kishi shikastlanganda yoki to‘satdantoʻsatdan kasal bo‘libboʻlib qolganda uning hayotini saklab qolish va yomon asoratlardan omon qolishi uchun ko‘rsatiladigankoʻrsatiladigan tez va oddiy tadbirlar majmui; tibbiy xodim yetib kelguncha yoki ularni kasalxonaga olib borguncha amalga oshiriladi. B. yo. o‘zoʻz-o‘zigaoʻziga yoki boshqalar tomonidan (o‘zarooʻzaro) ko‘rsatilishikoʻrsatilishi mumkin. Shikastlangan odam jarohatini o‘zioʻzi bog‘laybogʻlay olsa, zaharlanish alomati bo‘lganidaboʻlganida, mas, ko‘pkoʻp suyuqlik ichib me’danimeʼdani yuvish va qayt qilishga quvvati kelsa, o‘zoʻz-o‘zigaoʻziga B. yo. ko‘rsatishikoʻrsatishi mumkin. O‘zaroOʻzaro B. yo. odatda boshka kishi tomonidan ko‘rsatiladikoʻrsatiladi. Kishining hayoti xavf ostida qolganda, mas, qon ketganda, tok urganda, zaharlanishda, koma, shok va b. holatlarda darhol B. yo. ko‘rsatishkoʻrsatish zarur. Keyingi ko‘rsatiladigankoʻrsatiladigan tibbiy yordam B. yo.ning qanchalik to‘g‘ritoʻgʻri ko‘rsatilganligigakoʻrsatilganligiga bog‘liqbogʻliq. Mac, suyak ochiq singanda bog‘lovbogʻlov va shina (taxtakach)ning tez va to‘g‘ritoʻgʻri qo‘yilishiqoʻyilishi (q. Immobilizatsiya), ko‘pinchakoʻpincha shok va b. og‘irogʻir kasalliklarning oldini olishga, shikastlanib behush yotgan kishini yonboshi b-n yotqizish traxeya va bronxlarga qusuq massasi hamda qon ketib qolmasligiga yordam beradi.
B. yo. uch xil tadbirlar majmuasini o‘zoʻz ichiga oladi: 1) tashki shikastlovchi omillar (elektr toki, bosib qolgan og‘irogʻir narsa va b.) ta’sirinitaʼsirini darhol bartaraf etish yoki shikastlangan kishini noqulay sharoitdan xoli qilish (suvdan, o‘toʻt tushgan joydan olib chiqish va b.); 2) shikastlanish tarziga qarab B. yo. ko‘rsatishkoʻrsatish (bular haqida q. [[Suyak chiqishi, Suyak sinishi, Zaharlanish, Hushdan ketish, Jarohatlanish, Kuyish va b]].); 3) yaqin atrofdagi kasalxona, poliklinikaga yetkazish. Odam to‘satdantoʻsatdan betob bo‘libboʻlib qolganida, turli xil baxtsiz hodisalar ro‘yroʻy berganida, albatta tez yordam chakirish, noiloj qolgan hollarda duch kelgan transportda davolash muassasasiga olib borish zarur. Toʻgʻri B. yo. koʻrsatish uchun doim tegishli bilim va malakani oshirib borish lozim. Ishxona, avtomashina va uydagi dori kugichada B. yo. uchun zarur boʻlgan hamma narsalar boʻlishi kerak.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
