|
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Boltiq dengizi''' — Atlantika okeanining bir qismi. Mayd. 419 ming km2. Materik ichkarisiga chuqur kirib borgan. Chuq. 40—100 m, eng chuqur yeri 470 m. B.d.da suv osti balandliklari va botiqlar, Botniya, Fin, Riga kabi qo‘ltiqlarqoʻltiqlar, Saaremaa, Ryugen, Gotland, Eland, Bornxolm, Aland kabi katta orollar bor. Okean b-n Eresunn, Katta va Kichik Belt, Kattegat va Skagerrak bo‘g‘ozlariboʻgʻozlari orqali tutashgan. Qirg‘oqlariQirgʻoqlari asosan qumli pasttekisliklardan iborat, shim.sharqi qoyali. Dengiz tubi qum va gilli balchiqlar b-n krplangan. Botiqlar, qatortepalar va jarliklar ko‘pkoʻp uchraydi. B.d.ga 250 dan ortiq dare (Neva, G‘arbiyGʻarbiy Dvina, Visla Odra va b.) quyiladi. B.d.ning iqlimi mo‘’tadilmoʻʼtadil. Jan.da yanv.ning o‘rtachaoʻrtacha t-rasi — 1,1°, iyulniki 17,5°, shim.da yanv.niki — 11,5°, iyulniki 17°. O‘rtachaOʻrtacha yillik yog‘inyogʻin 500—600 mm, ba’zibaʼzi joylarida 1000 mm gacha. Qishda suv yuzasining t-rasi 1—3°, yezda 18—20°. B.d. ning qirg‘oqqaqirgʻoqqa yaqin qismlari noyab.dan apr. oyigacha muzlaydi. B.d. yuzasida suvning sho‘rligishoʻrligi faqat g‘arbidagʻarbida 11%o, boshqa qismlarida 2—3%o dan 6— 8%o gacha. B.d. da seld, chavaqbaliq, anchous, paltus, losos, olabug‘aolabugʻa ovlanadi. Botniya qo‘ltig‘idaqoʻltigʻida tyulen bor. B.d. Boltiqbo‘yiBoltiqboʻyi mamlakatlarining eksportimportida va yo‘lovchilaryoʻlovchilar tashishda katta ahamiyatga ega. Antropogen ta’sirlartaʼsirlar natijasida ekologik ahvoli yomonlashgan. Asosiy portlari: SanktPeterburg , Tallin, Riga, Liyepaya, Ventspils, Klaypeda, Kaliningrad, Shchesin, GdanskGdinya, Rostok va b. Kurortlardan: Yurmala, Kolobjeg , Ustka va b.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|
