Bulut: Versiyalar orasidagi farq

'''Bulut''' — havodagi suv bug‘lariningbugʻlarining kondensatsiyalanish (sublimatsiya) mahsuli bo‘lganboʻlgan suv tomchilari yoki muz kristallari (yokn har ikkalasining aralashmasi)dan tashkil topgan, atmosfera (yer yuzasidan tashqari)da vujudga keladigan muallaq tizim. Kondensatsiya nam havo t-rasining shudring nuqtasi (berilgan namlik miqdori va bosim o‘zgarmasoʻzgarmas saqlanganda havoning suv bug‘igabugʻiga to‘yingantoʻyingan vaqgdagi t-rasi) gacha sovishi natijasida paydo bo‘ladiboʻladi. Hajm birligidagi havo massasi traga bog‘liqbogʻliq holda aniq maksimal miqdordagi suv bug‘inibugʻini o‘zigaoʻziga singdira oladi. Maye, normal atmosfera bosimida 1 m3 havo 0° da 5 g , 10°da —9,5 g , 30°da esa 30 g suv bug‘inibugʻini o‘zigaoʻziga singdira oladi, ortiqchasi suv tomchilariga aylanadi. B.ning vujudga kelishida havodagi ho‘llanadiganhoʻllanadigan muallaq qattiq (kristall) va suyuq zarralar katta ahamiyatga ega; ularning radiusi 10~5—10~3 sm atrofida. Bularda suv bug‘iningbugʻining kondensatsiyalanishi o‘taoʻta to‘yinishdantoʻyinishdan ancha oldin, ya’niyaʼni nisbiy namlik 100% atrofida bo‘lgandaboʻlganda yoki undan ham kamda boshlanadi. Bu zarralar ma’lummaʼlum fizik jarayonlar natijasida osmonga ko‘tarilgankoʻtarilgan yoqilg‘iningyoqilgʻining yonish mahsulotlari, dengiz tuzlarining mayda zarralari, kvars changlari va b. bo‘libboʻlib, kondensatsiya yadrosi deb yuritiladi. Ularning miqdori atmosferada bulut hosil bo‘lishiboʻlishi uchun yetarli darajada mavjud. Suv tomchilaridan tashkil topgan B.da tomchilar radiusi har xil bo‘libboʻlib, ko‘pchilikkoʻpchilik hollarda 4 dan 25 mkm ga to‘g‘ritoʻgʻri keladi, muz kristallari ko‘proqkoʻproq olti qirrali ustun yoki prizma shaklida bo‘ladiboʻladi. Ba’ziBaʼzi sharoitlarda ular kattalashib, yomg‘iryomgʻir, qor, do‘ldoʻl, jala va h.k. tarzida yog‘adiyogʻadi. B.ning suvliligi (g/m3) bo‘lajakboʻlajak yog‘ingarchilikyogʻingarchilik miqdorini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Issiq nam havo massalarida vujudga keluvchi B.da suvlilik darajasi sovuq havodagi B.ga nisbatan ancha ko‘pkoʻp bo‘ladiboʻladi.

B. tashqi ko‘rinishigakoʻrinishiga ko‘rakoʻra, asosan, uchga bo‘linadiboʻlinadi; a) patsimon (Cirrus); b) to‘pto‘ptoʻptoʻp (Cumulus); v) qatlamli (Stratus). Patsimon B. oq rangln, yupqa, mayin bo‘libboʻlib, yuqori balandliklarda vujudga keladi. To‘pto‘pToʻptoʻp B. minora yoki gulkaram shaklida, asosi yassi bo‘ladiboʻladi. Qatlamli B. yetarlicha bir jinsli, kulrang , aniq shaklga ega emas, osmonning ko‘zkoʻz ilg‘aydiganilgʻaydigan butun qismini qoplab turadi.

B. qanday balandliklarda paydo bo‘lishigaboʻlishiga qarab ham turlarga ajratiladi: a) 2000 m dan pastda quyi qatl a m B.; b) 2000 m b-n 6000 m oraliqda o‘rtaoʻrta qatlam B.; v) 6000 m dan balanddayuqori qatlam B. Bu B.lar, asosan, atmosferaning quyi troposfera qatlamida kuzatiladi. Ular asosida xalqaro tasnif bo‘yichaboʻyicha B.lar 10 ta asosiy ko‘rinishgakoʻrinishga ajratilgan: patsimon B.; patsimon tuptup B.; patsimonqatlamli B.; yuqori— to‘pto‘ptoʻptoʻp B.; yuqoriqatlamli B.; qatlamli — to‘pto‘ptoʻptoʻp B.; qatlamli B., qatlamliyomg‘irliqatlamliyomgʻirli B.; to‘pto‘ptoʻptoʻp B.; tuptup—yomg‘irlituptup—yomgʻirli B.

{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->