'''Buyuk fransuz inqilobi''' — Fransiya tarixida mustabid tuzumga barham bergan va yangi ijtimoiy tara qqiyotga yo‘lyoʻl ochgan inqilob (1789— 99). Qirol Lyudovik XVI1789 y. 5 mayda Bosh shtatlar (parlament) majlisini chaqirdi. 3toifa deputatlari 17 iyunda oʻzlarini Milliy majlis, 9 iyulda esa Taʼsis majlisi deb eʼlon etdilar. Majlisni tarqatib yuborish maqsadida qilingan urinishlar xalq qo‘zg‘olonigaqoʻzgʻoloniga sabab bo‘ldiboʻldi. 14 iyulda Bastiliya turmasiga hujum boshlandi. Bu B.f.i.ning boshlanishi edi. Avg . oyida Inson va fuqaro huquqlari deklaratsiyasi qabul qilindi. Parij Kommunasi boshchiligidagi 1792 y. 10 avg . qo‘zg‘oloniqoʻzgʻoloni natijasida monarxiya tuzumi ag‘darildiagʻdarildi. Siyosiy rahbarlik yirik savdo-sanoat mulkdorlar vakillari — jirondistlar qo‘ligaqoʻliga o‘tdioʻtdi. Inqilobni chuqurlashtirish tarafdori bo‘lganboʻlgan yakobinchilar jirondistlarga qarshi chiqdi. 1793 y. yanv.da Konvent (oliy qonun chiqaruvchi va ijrochi organ) hukmi b-n qirol Lyudovik XVI davlatga xoinlik qilishda ayblanib, qatl etildi. 1793 y. 31 may — 2 iyun qo‘zg‘oloniqoʻzgʻoloni oqibatida yakobinchilar diktaturasi o‘rnatildioʻrnatildi. Yakobinchilar hukumati xalqni safarbar etib, uning Fransiyaga bostirib kirgan Yevropa monarxiyachi davlatlar (Prussiya, Avstriya va b.) qo‘shiniqoʻshini ustidan g‘alabasinigʻalabasini ta’minladitaʼminladi. Biroq yakobinchilar avj oldirgan ommaviy terror ularning ijtimoiy bazasini toraytirib yubordi va mag‘lubiyatgamagʻlubiyatga olib keldi. 1794 y. termidor (Fransiya Respublikasi ta’sistaʼsis etgan kalendar bo‘yichaboʻyicha 11oy) to‘ntarishitoʻntarishi yakobinchilar diktaturasiga chek qo‘ydiqoʻydi. Hokimiyat yirik mulkdorlar qo‘lidaqoʻlida jamlandi. Direktoriya (1795 y. 4 noyab.dan 1799 y. 10 noyab.gacha Fransiya hukumati) o‘zoʻz tuzumini o‘rnatdioʻrnatdi. 1799 y. 18 bryumer kuni uyushtirilgan davlat to‘ntarishitoʻntarishi fransuz inqilobiga barham berdi.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
