Vizantiya imperiyasi: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq |
kTahrir izohi yoʻq |
||
Qator 58:
'''Vizantiya imperiyasi''', '''Vizantiya''', '''Sharqiy Rim imperiyasi''' ([[395]]—[[1453]]) — 395-yilda [[Theodosius I]]ning o`limidan [[Rim imperiyasi]]ning g`rbiy va sharqiy qismlarga bo`linib ketishidan yuzaga kelgan davlat. Bo`linishdan sakson yil o`tgach [[G`arbiy Rim imperiyasi]] yo`q bo`lib ketib, Vizantiyani [[Qadimgi Rim]]ning tarixiy, madaniy va tamadduniy davomchisi sifatida qoldirdi.<ref name="fordham">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/byzantium/index.html|title=Byzantium|last=Halsall|first=Paul|year=1995|publisher=Fordham University|accessdate=21 June 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/618ULqYZz|archivedate=2011-08-23}}</ref><ref>{{harvnb|Millar|2006|pages=2, 15}}; {{harvnb|James|2010|p=5}}: «But from the start, there were two major differences between the Roman and Byzantine empires: Byzantium was for much of its life a Greek-speaking empire oriented towards Greek, not Latin culture; and it was a Christian empire.»</ref>
"Rim" va "Vizantiya"ni ajratish zamonaviy rasm sanalsada, bo`linish muddatini aniqlash qiyinchilik tug`diradi. Shunga qaramasdan bir nechta muhim sanalar mavjud. 285-yilda imperator [[Diocletian]] Rim imperiyasi boshqaruvini g`arbiy va sharqiy bo`laklarga ajratdi.<ref>{{harvnb|Treadgold|1997|p=847}}.</ref> 324-330-yillar orasida imperator [[Constantine I Buyuk|Constantine I]] asosiy poytaxtni [[Rim]]dan [[Konstantinopol]]ga ko`chirdi. Shahar "Konstantinopol" ("Constantine shahri") yoki "Nova Roma" ("Yangi Rim")ga aylandi.{{#tag:ref|The first instance of the designation "New Rome" in an official document is found in the canons of the [[First Council of Constantinople]] (381), where it is used to justify the claim that the patriarchal seat of Constantinople is second only to that of Rome.<ref>{{harvnb|Benz|1963|p=176}}.</ref>
[[Justinian I]] hukmronligi davrida (527-565-y.y.) imperiya g`arbiy imperiyaga tarixan tegishli bo`lgan Shimoliy Afrika, Italy va Rimni egallab o`zining tarixidagi cho`qqisiga chiqqan. 6-asr o`rtalaridagi [[Justinian vabosi]] davrida imperiya aholisining uchdan bir qismi qirilib ketib harbiy va moliyaviy muammolarga sababchi bo`ldi. Shunday bo`lsa ham, imperator [[Maurice (imperator)|Maurice]] davrida imperiyaning sharqiy chegaralari kengaytirilib, g`arbiy chegaralari barqarorlashtirildi. 602-yilda Mauricening o`ldirilishi imperator Heracliusning g`alabalariga qaramasdan imperiya ishchi kuchi va resurslarini kamaytirgan sosoniylar Eroni bilan [[Vizantiya-Eron urushi (602-628)|yigirma yillik urushga]] sabab bo`ldi. Bu urushda imperiyaning kuchsizlanishi 7-asrdagi [[Vizantiya-Arab urushlari]]dagi mag`lubiyatlarga sabab bo`ldi. Bu mag`lubiyatlarda imperiya katta hududlarni yo`qotdi. Bu omadsizliklarga qaramasdan imperiya 10-asr davomida [[Macedonian sulolasi]] boshchiligida tuzalib, yana Yevropaning va O`rta Yer dengizining eng kuchli davlatiga aylandi. 1071-yildan so`ng imperiyaning yuragi sanalgan Kichik Osiyoning katta qismi [[Saljuqiylar sulolasi|Saljuqiy turklar]] tomonidan egallandi.
| |||