Vikipediya

Iordaniya: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Tahrir izohi yoʻq
Qator 18:
Mamlakat umumiy aholisining 98 % [[arablar]]; [[yahudiylar]], [[armanlar]], [[yunonlar]], [[kurdlar]], [[cherkeslar]], [[chechenlar]], dogʻistonliklar, [[oʻzbeklar]], [[turkmanlar]] ham yashaydi. Rasmiy tili — [[arab tili]]. Mamlakat aholisining 90 % [[islom|islom dini]]ga, qolgan qismi [[xristian dini|xristian]] va [[yahudiylik|yahudiy dinilariga]] mansubdir. Aholining 71 % shaharlarda istiqomat qiladi. Mamlakatda 5 % ga yaqin [[badaviylar]] boʻlib, ular koʻchmanchi hayot tarziga ega. Aholining 70 % ga yaqini xizmat koʻrsatish sohasida, 12 % ishlab chiqarish va torshon sanoatida, qolganlari boshqaruv tizimi, taʼlim, savdo, transport va harbiy sohalarda xizmat qiladi. Yirik shaharlari: Ammon, [[Az-Zarqa]], [[Irbid]], [[Al-Xalil]].
 
== Tarixi ==
Tarixi. Hoz. I. hududida dastlab xanaaneylarning somiy qabilalari yashagan. Mil. av. 1 ming yillikda bu hududning bir qismi Isroil va Yahudiya (Iudeya) podshohliklari tarkibida boʻlgan. Mil. av. 1ming yillik oxirida qad. arab davlati — Nabateya podshohligi vujudga keldi. Mil. 2-a.ning 30-y.laridan I. Rim, 4-a.dan Vizantiya imperiyalari, 7-a.
danHozirgi Iordaniya hududida dastlab xanaaneylarning somiy qabilalari yashagan. Mil. av. 1 ming yillikda bu hududning bir qismi Isroil va Yahudiya (Iudeya) podshohliklari tarkibida boʻlgan. Mil. av. 1ming yillik oxirida qad. arab davlati — Nabateya podshohligi vujudga keldi. Mil. 2-asrning 30-yillaridan Iordaniya Rim, 4-asrdan [[Vizantiya]] imperiyalari, 7-asrdan [[Arab xalifaligi]] qoʻl ostida boʻldi. I.daIordaniyada sekin-asta [[arab tili]] va [[islom dini]] tarqala boshladi. 11 — 15-a.lardaasrlarda [[salibchilar]], [[saljuqiylar]], Misr mamluklari bostirib kirdi. 16-a.ningasrning boshidan [[1918 y.-yil]]gacha I.Iordaniya [[Usmonlilar imperiyasi|Usmonli turk imperiyasi]] tarkibida boʻldi. Mamlakat 1-[[birinchi jahon urushi]] davrida arab qoʻzgʻolonchi vatanparvarlari tomonidan ozod qilindi. Soʻng hoz.hozirgi [[Suriya]] hududi b-nbilan birga amir Faysal qoʻl ostiga oʻtdi (1918). [[1920 y.-yil]]dan I.Iordaniya Britaniya mandatidagi Falastinga qoʻshildi. [[1921 y.-yil]] Iordan daryosining sharqiy qismida Hoshimiylar sulolasidan boʻlgan amir Abdulloh rahbarligida Transiordaniya amirligi tashkil topdi. Uning tashqi siyosati, qurolli kuchlari va iqtisodiyoti ustidan Angliya nazorati oʻrnatildi. Hoshimiylar hukmronligini mustahkamlaydigan konstitutsiya qabul qilindi. 2-[[ Ikkinchi jahon urushi]] davrida Transiordaniya [[Buyuk BritaniyaningBritaniya]]ning [[Yaqin SharqdagiSharq]]dagi qarbiy tayanch maydoniga aylantirildi. [[1946 y.-yil]] 25 -mayda Transiordaniya I.Iordaniya nomi b-nbilan mustaqil davlat, amir Abdullox. esa uning podshohi deb eʼlon qilindi. 1948—49 y.lardagiyillardagi Arab-Isroil urushi natijasida [[Nablus]], BaytLahm[[Bayt-Lahm]], Quddusning[[Quddus]]ning sharqiy qismi I.gaIordaniyaga qoʻshib olindi. [[1967 y.-yil]] iyunida IsroilIor-daniya[[Isroil Iordaniya urushi]] natijasida mamlakatning iktisodiyiqtisodiy jiqatdan eng rivojlangan qismi — 6,6 ming km2km<sup>2</sup> hududini [[Isroil]] qoʻshinlari bosib oldi. I.Iordaniya — [[1955 y.-yil]]dan [[BMT]] aʼzosi. OʻzR[[Oʻzbekiston|Oʻzbekiston b-nRespublikasi]] bilan diplomatiya munosabatlari [[1993 y.-yil]] 13 fev.da-fevralda oʻrnatilgan.▼
 
Milliy bayrami — 25 may — Mustaqillik kuni (1946).▼
▲dan Arab xalifaligi qoʻl ostida boʻldi. I.da sekin-asta arab tili va islom dini tarqala boshladi. 11 — 15-a.larda salibchilar, saljuqiylar, Misr mamluklari bostirib kirdi. 16-a.ning boshidan 1918 y.gacha I. Usmonli turk imperiyasi tarkibida boʻldi. Mamlakat 1-jahon urushi davrida arab qoʻzgʻolonchi vatanparvarlari tomonidan ozod qilindi. Soʻng hoz. Suriya hududi b-n birga amir Faysal qoʻl ostiga oʻtdi (1918). 1920 y.dan I. Britaniya mandatidagi Falastinga qoʻshildi. 1921 y. Iordan daryosining sharqiy qismida Hoshimiylar sulolasidan boʻlgan amir Abdulloh rahbarligida Transiordaniya amirligi tashkil topdi. Uning tashqi siyosati, qurolli kuchlari va iqtisodiyoti ustidan Angliya nazorati oʻrnatildi. Hoshimiylar hukmronligini mustahkamlaydigan konstitutsiya qabul qilindi. 2-jahon urushi davrida Transiordaniya Buyuk Britaniyaning Yaqin Sharqdagi qarbiy tayanch maydoniga aylantirildi. 1946 y. 25 mayda Transiordaniya I. nomi b-n mustaqil davlat, amir Abdullox. esa uning podshohi deb eʼlon qilindi. 1948—49 y.lardagi Arab-Isroil urushi natijasida Nablus, BaytLahm, Quddusning sharqiy qismi I.ga qoʻshib olindi. 1967 y. iyunida IsroilIor-daniya urushi natijasida mamlakatning iktisodiy jiqatdan eng rivojlangan qismi — 6,6 ming km2 hududini Isroil qoʻshinlari bosib oldi. I. — 1955 y.dan BMT aʼzosi. OʻzR b-n diplomatiya munosabatlari 1993 y. 13 fev.da oʻrnatilgan.
 
▲Milliy bayrami — 25 may — Mustaqillik kuni (1946).
 
Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari. I. Xalqbirligi demokratik partiyasi, 1991 y.dan oshkora faoliyat yurita boshlagan; I. Kommunistik partiyasi, 1943 y.da tuzilgan, 1951 y.gacha Milliy ozodlik ligasi deb nomlangan; Xalq demokratik partiyasi, 1989 y.da tuzilgan; Arab sotsialistik uygʻo-nish partiyasi (Base), 1947 y.da tashkil topgan, umumarab Baas partiyasining mintaqa boʻlimi; Islom harakati fronti, 1991 y.da asos solingan. I. kasaba uyushmalari umumiy federatsi-yasi, 1954 y.da tashkil topgan.
Qator 70 ⟶ 68:
 
{{Link FA|ar}}
 
== Manbalar ==
{{manbalar}}
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Iordaniya" dan olindi