Buxoro viloyati: Versiyalar orasidagi farq

'''Buxoro viloyati''' — O‘zR tarkibidagi viloyat. 1938 y. 15 yanv.da tashkil etilgan. B. v. [[x]]ududi asosan Qizilqum cho‘lida joylashgan. Jan.sharqini Zarafshon vodiysi egallagan. Shim.garbda Xorazm viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasi, shim. va sharqdan Navoiy viloyati, jan.sharqda Qashqadaryo viloyati, jan.garbda Turkmaniston b-n chegaradosh. Mayd. 39,4 ming km2. Aholisi 1443 mingdan ziyod kishi (2001). B. v. tarkibida 11 qishloq tumani: Bu[[x]]oro, Vobkent, Jondor, Kogon, Olot, Peshku, Romitan, Shofirkon, Qorovulbozor, Qorako‘l, G‘ijduvon (tumanlar haqida alohida maqolalarga q.; mas, Vobkent tumani), 11 shahar (Bu[[x]]oro, Galaosiyo, Vobkent, Gazli, Kogon, Olot, Romitan, Shofirkon, Qorako‘l, Qorovulbozor, G‘ijduvon), Z shaharcha (Jondor, Zafarobod, Yangibozor), 121 qishloq fuqarolari yig‘ini bor. Markazi — Bu[[x]]oro sh.Tabiati. B. v. [[x]]ududining relefi aksariyat geomorfologik [[x]]ususiyatlariga ko‘ra birmuncha murakkab tekisliklardan iborat. Eng baland joyi Quljuqtov tizmasi. Quljuqtov b-n Zarafshon daryosi vodiysi oralig‘ida Oyokog‘itma botig‘i joylashgan. Tekisliklar Amudaryo o‘zani tomon kiya.B. v.da quyidagi relef ko‘rinishlarini ajratish mumkin: 1) alohida ifodalangan past tog‘lar, platolar (Kuljuqtov, Tuzkoy tog‘i, Jarqoq, Saritosh); 2) tekis yuzali plato va qirlar (Qorako‘l, Dengizko‘l, Uchbosh, Qoraqir); 3) daryo va ko‘l yotqiziqlari b-n qoplangan va shamol taʼsirida vujudga kelgan akkumulyativ tekisliklar; 4) alohida ifodalangan berk botiqlar (Qora[[x]]otin, Oyoqog‘itma, Dengizko‘l); 5) yassi yuzali vohalarda bal. 5—15 m li tepalar uchraydi.Tog‘lar asosan silur, devon, toshko‘mir, bo‘r, paleogen, neogen davrlari jinslaridan tuzilgan. Tekislik va qumliklar to‘rtlamchi geologik davr tabiiy omillari taʼsirida o‘zgargan.Foydali qazilmalardan Setalantepa, Jarqoq, Gazli, Uchqirda gaz, Kemachi, Zikri, O‘rtabulokda neftgaz hamda grafit konlari, ohaktosh, bentonit (gilmoya), granit konlari topilgan. B. v.da juda ko‘p mineral suv za[[x]]iralari aniqlangan. Quljuqtov, Qora[[x]]otin, Jing‘ildi,Oyoqog‘itma botig‘i atroflaridan topilgan suvlardan [[x]]o‘jalikda qisman foydalaniladi.Viloyat seysmik jihatdan 7 balli, faqat Gazli sh. atrofi 9 balli zilzila zonasiga kiradi. Iqlimi keskin kontinental: yozi issiq, uzoq, quruq, iyulning o‘rtacha t-rasi 28—32°, qumliklarda 60—70° gacha ko‘tariladi. Yanv.ning o‘rtacha t-rasi 0° dan—2° gacha. Yiliga 90—150 mm yog‘in tushadi. Asosan bahor va qishda yog‘adi. Vegetatsiya davri 220 kun. B. v.ning asosiy suv manbai — AmuBu[[x]]oro mashina kanali. Quyimozor, To‘dakul, Sho‘rkul suv omborlarining ahamiyati katta. Bundan tashqari vohalar atrofida zovur va oqova suvlar tashlanadigan Dengizko‘l, Qoraqir, Katta Tuzkon va Dev[[x]]ona kabi ko‘llar mavjud. B. v. bo‘yicha obikor yerlarning 94,4% turli darajada sho‘rlangan. Cho‘l zonasida kam chirindili qo‘ng‘ir tusli sur, qumli ishgandan so‘ng , oziq-ovqat sanoatida tashkiliy va iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. Kor[[x]]onalar ilg‘or te[[x]]nologiya b-n jihozlandi. Yangi qadoqlash liniyalari, Bu[[x]]oro, G‘ijduvon, Qorako‘l, Vobkent sh.larida Germaniya te[[x]]nologiyasiga asoslangan non se[[x]]lari ishga tushirildi. "Bu[[x]]oroteks" aksiyadorlik jamiyatining filiallari G‘ijduvon, Vobkent, Qorako‘l va Olotda ishlab turibdi. Bu[[x]]oro pillakashlik fkasi va uning filiallarida pilla qayta ishlanmoqda. Bu[[x]]oro trikotaj kiyimlar fkasida erkaklar, ayollar va bolalarning ustki va ichki kiyimlari ishlab chiqariladi. Bu[[x]]oro tikuvchilik fkasi, Bu[[x]]oro va G‘ijduvon poyabzal fkasi, Shofirkonda Turkiya b-n hamkorlikda qurilgan "Vardanzi" tikuvchilik qo‘shma kor[[x]]onasi, "Qorako‘l" aksiyadorlik jamiyati qoshida Gresiya b-n hamkorlikda "Omega—Sitora" www.ziyouz.com kutub[[x]]onasi 763qo‘shma kor[[x]]onasi ishga tushirildi. Mahalliy sanoat kor[[x]]onalaridan Bu[[x]]oro "Zardo‘z" aksiyadorlik jamiyati, G‘ijduvon kulolchilik se[[x]]i, G‘ijduvon va Shofirkondagi gilam to‘qish fkalari, Kogon pa[[x]]ta titish fkasi, Romitan to‘qimachilik fkasi, tikuvchilik, badiiy kashtachilik, misgarlik, zargarlik, kosibchilik va 20 dan ortiq g‘isht z-dlari ishlab turibdi. Pa[[x]]ta tayyorlash punktlari, quritish, tozalash se[[x]]lari, pa[[x]]ta tozalash z-dlari bor. Pa[[x]]ta tolasi yangi uskuna va te[[x]]nologiyalar asosida jahon andozalariga muvofiq ishlab chiqarilmoqda.Bu[[x]]oro uysozlik k-ti, Kogon ohak z-di, Quyimozor va Kogon yig‘ma temirbeton buyumlari z-dlari, Italiya b-n hamkorlikda qurilgan koshinlar ishlab chiqariladigan "Minokor" z-di, Bu[[x]]oro temirbeton z-di bor. Gazavtomatika i. ch. birlashmasida qurilish materiallari ishlab chiqariladi.Qishloq [[x]]o‘jaligi. B. v. iktisodiyotining asosini q. [[x]]. (pa[[x]]tachilik, g‘allachilik, mevachilik, polizchilik, sabzavotchilik, bog‘dorchilik, chorvachilik) tashkil etadi. Viloyat dehqonchiligida sug‘oriladigan yerlar (tomorqa yerlar b-n birga) 273,7 ming ga, partov yerlar 14,2 ming ga, cho‘l yaylovlari 2764,6 ming ga. Pa[[x]]ta 129 ming ga, makkajo‘[[x]]ori 857 ga, donli ekinlar 81,2 ming ga, sholi 200 ga, pomidor.2741 ga, sabzavotpoliz ekinlari 9,3 ming ga, lavlagi 116 ga, kartoshka 2967 ga, yem[[x]]ashak ekinlari 15,9 ming ga, shu jumladan beda 7,1 ming ga. Bog‘lar 18,2 ming ga, tutzorlar 5,9 ming ga. B. v. da 236 shirkat uyushmasi va jamoa [[x]]o‘jaligi, 4162 fermer [[x]]o‘jaligi, 41 [[x]]o‘jaliklararo kor[[x]]ona, 5 parrandachilik fkasi mavjud (2001), Chorvachilik B. v.ning rivojlangan tarmog‘i bo‘lib, qoramolchilik, qo‘ychilik, echkichilik, yilqichilik, tuyachilik va parrandachilik rivojlangan. Ayniqsa, Bu[[x]]oro qorako‘llari mashhur.B. v.ning barcha tizimdagi [[x]]o‘jaliklarida 428 ming qoramol, shundan 184,7 ming sigir, 750 ming qo‘y, 64 ming echki, 3 ming yilqi, 2,8 ming ■ tuya, 771 ming parranda mavjud (2001). Viloyatda ipak qurti ham boqiladi. 10 ta o‘rmonchilik [[x]]o‘jaligi bo‘lib, asosiy o‘simliklari saksovul, cherkez, qandim. Qorako‘l o‘rmon [[x]]o‘jaligida esa dorivor o‘simliklar ham yetishtiriladi.Transporti. B.v.dan magistral t.y. o‘tgan. Eng katta t. y. stansiyasi — Kogon. Viloyat ahamiyatidagi avtomobil yo‘llarining umumiy uz. 9820 km, shu jumladan qattiq qoplamali yo‘llar 4655 km (2000). Asosiy avtomobil yo‘llari: Bu[[x]]oro—Toshkent, Bu[[x]]oro— Urganch—Nukus, Bu[[x]]oro—Turkmanobod (Chorjo‘y) va Bu[[x]]oro—Termiz yo‘nalishlari. Aeroport bor.Madaniymaorif, sog‘lnqni saqlash va sport. 2000/01 o‘quv yilida viloyatda 528 umumiy taʼlim maktabi bo‘lib, 325,2 ming o‘quvchi, 25 gimnaziyada 5700 o‘quvchi taʼlim oldi. 19982001 y.larda 14 kasbhunar kolleji va 5 akademik litsey qurib topshirildi. 14 kasbhunar kollejida 2400 o‘quvchi o‘qiydi. 2001—2003 y.larda viloyatdagi mavjud 10 te[[x]]nikum va 24 hunarte[[x]]nika bilim yurtlari kasbhunar kollejlari va akademik litseylarga aylantiriladi (O‘zR Vazirlar Mahkamasining 2001 y. 12 iyun qarori). Viloyatda 3 oliy o‘quv yurti bor: Bu[[x]]oro universiteti, Bu[[x]]oro oziq-ovqat va yengil sanoat te[[x]]nologiyam instituti, Bu[[x]]oro tibbiyot instituti. Ularda 9800 talaba taʼlim oladi (2001). Bu[[x]]oro sh.da O‘zbekiston pa[[x]]tachilik i.t. in-tining Bu[[x]]oro filiali (1928—94 y.larda Bu[[x]]oro pa[[x]]tachilik tajriba st-yasi) faoliyat ko‘rsatmoqda.Viloyatda Bu[[x]]oro davlat meʼmoriy-badiiy muzeyqo‘riq[[x]]onasi (uning 6 filiali bor), 450 ommaviy kutub[[x]]ona, 148 klub, 210 madaniyat uyi, 7 madaniyat va istirohat bog‘i, 15 badiiy havaskorlik jamoalari bor. Bu[[x]]oro sh.dagi Abu Ali ibn Sino nomidagi viloyat kutub[[x]]onasi (1921) respublikadagi nufuzli kutub[[x]]onalardan sanalib, unda noyob www.ziyouz.com kutub[[x]]onasi 764qo‘lyozmalar mavjud.B.v.da 2 ta teatr bor. Sadriddin Ayniy nomidagi musiqali drama va komediya teatri to‘ng‘ich oʻzbek professional teatrlardan biri. 1921 y. [[x]]avaskorlar guruhi asosida tashkil qilingan (q. Bu[[x]]oro teatri). Bu[[x]]oro viloyat qo‘g‘irchoq teatri 1982 y. tashkil qilingan (q. Bu[[x]]oro viloyat qo‘g‘irchoq teatri).B.v.dan Olim Xo‘jayev, Hikmat Latipov, Saʼdi[[x]]on Tabibullayev, Lutfulla Nazrullayev, Nazokat Neʼmatova, Aminjon Akobirov, Razzoq Hamroyev kabi yirik sanʼatkorlar; Domla Halim Ibodov, Ota Jalol Nosirov, Ota G‘iyos Abdug‘aniyev, Levina Hofiz, Sattor Yarashev, O‘lmas Rasulov, Mu[[x]]tor Ashrafiy, Mutal Burhonov, Mustafo Bafoyev singari [[x]]alq hofizlari va kompozitorlari. Maryam Yosubova, Tesha Mo‘minov, Ba[[x]]tiyor I[[x]]tiyorov, Ahmadjon Shukurov singari [[x]]alq artistlari yetishib chiqqan.Sog‘liqni saqlash. Viloyatda 6700 o‘rinli kasal[[x]]onada 4343 vrach va 16100 o‘rta tibbiy [[x]]odim ishlab turibdi. 22 ayollar konsultatsiyasi, 281 qishloq vrachlik punkti, 68 feldsherakusherlik punkti, 28 qishloq uchastka kasal[[x]]onasi bor. 17 poliklinikada jarrohlik markazlari, 9 ambulatoriyada i[[x]]tisoslashtirilgan davolash markazlari tashkil etilgan. Viloyatda 3 sanatoriy, jumladan Sitorai Mo[[x]]i Xosa sanatoriysi mavjud. Bu[[x]]oro sh.dan 25 km narida To‘dako‘l dam olish maskani joylashgan. 2001 y.gacha o‘z kasbi bo‘yicha [[x]]ususiy ish faoliyati yuritish uchun viloyatda 150 muta[[x]]assisga litsenziya berildi. Sport. B.v.sportchilarisportning ko‘plab turlari bo‘yicha turli darajadagi musobaqalarda ishtirok etmoqda (kurash, chim ustida [[x]]okkey, voleybol, futbol, tennis, boks va b.). B.v.da shakllangan va o‘z tari[[x]]iy ildiziga ega bu[[x]]orocha kurash bugungi kunda o‘zbekcha kurash sifatida jahon sport olamida o‘ziga [[x]]os o‘rin e gall ad i. Bu[[x]]orodan sambo bo‘yicha jahon va Yevropa chempioni Sobir Qurbonov, 2 marta jahon chempioni Shuhrat Xo‘jayev, jahon chempionlari Shuhrat Ochilov, Botir Turdiyev, Ra uf Boltayev, Botir Xujayev, kurash bo‘yicha 1-jahon chempionlari Akobir Qurbonov, Kamol My rodov, 1Osiyo chempioni Farhod Turayev, Shuhrat Saʼdiyev (yunonrum kurashi), Narimon Otayev (boks) kabi mashhur sportchilar yetishib chiqqan. "Sitora" ayollar jamoasi chim ustida [[x]]okkey bo‘yicha Osiyo chempionlari kubogi sohibidir (2000). O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, sport turlari Bu[[x]]oro sh. va viloyatda ommalashdi. Zamonaviy sport inshootlaridan "Bu[[x]]oro" futbol klubining 25000 tomoshabinga mo‘ljallangan "Bu[[x]]oro" stadioni, "Semurg‘" suv havzasi, "Olimpiya" sport majmui, turli darajadagi [[x]]alqaro musobaqalar o‘tkaziladigan "Xumo" tennis korti mavjud. B.v.da 44 bolalar va o‘smirlar sport maktabida 27 mingdan ziyod o‘quvchi taʼlim oladi (2001).Adabiyoti. Bu[[x]]oro qadimdan shoir va ulamolar to‘plangan eng yirik shaharlardan biridir. Unga "Qubbat ulislom", "Bu[[x]]oroyi tarif" unvonlari berilgan. Bu[[x]]oroda "malik ulkalom" Abu Abdulloh Jaʼfar Rudakiy yashab, ijod qildi. Narsha[[x]]iyshtt "Bu[[x]]oro tari[[x]]i" asarida go‘zal sheʼriy parchalar mavjud. Bal’amiy Tabariyning "Taʼri[[x]]..." asarini Bu[[x]]oroda fors tilida qaytadan yozgan. Ibn Sino buyuk qomusiy olim bo‘lish b-n birga arab va forstojik tillarida shs’riy asarlar yozgan. Bu[[x]]orolik Daqiqiy Abu Mansur Muhammad Firdavsiyning ustozi bo‘lib, "Shohnoma" dostonini dastlab u yoza boshlagan. Abu Mansur Saolibiy "Yatimat ud-dahr" tazkirasida 10-a.da poyta[[x]]t Bu[[x]]oroda yashab arab tilida ijod qilgan 25 shoir haqida qimmatli maʼlumotlar keltiradi. Uning yozishicha, "Bu[[x]]oro Somoniylar hukmronligi davrida shonshuhrat makoni, saltanat www.ziyouz.com kutub[[x]]onasi 765kaʼbasi va zamonasining ilg‘or kishilari jamlangan, yer yuzi adiblarining yulduzlari porlagan va o‘z davrining fozil kishilari yig‘ilgan joy edi". Avfiy Bu[[x]]oriy adib, tarjimon va tazkiranavis olim edi. U Turon adabiyotida tazkiranavislik janriga asos solgan. Sharofiddin Bu[[x]]oriy (13—14-a.lar) mashhur "Chor kitob"ni tuzgan shofirkonlik ulug‘ mutasavvuf shoirdir.Temuriylar sulolasi davrida Bu[[x]]oroda Nosir Bu[[x]]oriy, Ismat Bu[[x]]oriy (1365—1426), Burunduq Bu[[x]]oriy, Tohir Bu[[x]]oriy, Xayoliy Bu[[x]]oriy, Sayfiy Bu[[x]]oriy (15-a.) kabi shoirlar yashab, devon tuzishgan. Ismat Bu[[x]]oriy oʻzbek, fors va arab tillarida sheʼr yozish anʼanasini Bu[[x]]oroda boshlab berdi. "Ibrohim Adham" dostonini o‘zbekchada bitdi. U temuriy shahzoda Xalil Sultonning murabbiysi edi. Muhammad Solih Muhammad Shayboniy[[x]]onta bag‘ishlangan o‘zbekcha "Shayboniynoma" dostonini yezdi. Shayboniylar sulolasining vakillari bo‘lgan Bu[[x]]oro [[x]]onlari Muhammad Shayboniy[[x]]on "Shayboniy", Ubaydulla[[x]]on ibn Mahmud Sulton "Ubaydiy", Abdul la[[x]]on II "Xon" ta [[x]]alluslari b-n sheʼr va dostonlar yozishdi, devon tuzishdi. Xususan, Ubaydulla[[x]]onning ijodi sermahsul bo‘lib, u oʻzbek, fors, arab tillarida lirik g‘azallar, masnaviy yo‘lida so‘fiyona mazmun b-n sug‘orilgan risolalar yozgan.Hasan[[x]]o‘ja Nisoriy "Muzakkiri ahbob" tazkirasida 16-a.da faqat Bu[[x]]oroning o‘zida yashab, ijod qilgan 110 nafar shoir va tari[[x]]chilarning nomlarini keltiradi. Ular orasida Mavlono Abdurahmon Mushfiqiy, Mavlono Majlisiy, Fazlulloh ibn Ro‘zbehon Isfahoniy ("Mehmonnomayi Bu[[x]]oro" tari[[x]]iy asari va o‘zbekcha sheʼrlari bor), Mavlono Na[[x]]liy (1549—1636; u Hofiz Tanish Bu[[x]]oriy bo‘lib, "Abdullanoma" — "Sharafnomai shohiy" tari[[x]]iy asarining muallifidir), Mavlono Xoja Muhammad Sadr (Afzaliy), Mavlono Foniy, Mavlono Qabuliy Bu[[x]]oriy, Devona Husomiy (Husomiy Qorako‘liy; 1442—1505), Sayd Podshoh[[x]]o‘ja bin Abdulvahhob[[x]]o‘ja (Xoja), Mavlono Kasiriy, Mavlono Afsariy, Sayfiy Aruziy, Saqqo Bu[[x]]oriy kabi mashhur shoirlar bor.Turdi Farog‘iy, Bu[[x]]oriy Na[[x]]liy, Shavkat Bu[[x]]oriy (17-a.), Mulham Bu[[x]]oriy, Voras, Saidkamol Fitrat (17—18-a.lar), Imlo Bu[[x]]oriy, Abdullatif Kirom Bu[[x]]oriy (18-a.) ashtar[[x]]oniylar davridagi eng taniqli shoirlar edi. B.v.da mashhur shoir Sayido Nasafiy (17-a.) yashab ijod qildi. Yirik faylasuf olim Muhammad Sharif Bu[[x]]oriy (vafoti 1697) "Favoidi Hoqoniyya" (1643), Muhammad Yusuf Munshiy "Tari[[x]]i Muqim[[x]]oniy", Mir Muhammad Amir Bu[[x]]oriy "Ubaydullanoma", Muhammad Amin ibn Muhammad Zamon Bu[[x]]oriy "Muhit attavori[[x]]" tari[[x]]iy asarlarini yozishdi. Mir Muhammad Amin Bu[[x]]oriy Sub[[x]]onquli[[x]]on (hukmronligi 1681 — 1702) va Ubaydulla[[x]]on II ibn Sub[[x]]onquli[[x]]on (hukmronligi 1702— 1711) saroyida bosh munshiylik lavozimida [[x]]izmat qildi. Bu[[x]]oro [[x]]oni Sub[[x]]onquli[[x]]on "Nishoniy" ta[[x]]allusi b-n sheʼrlar yezdi. Muhammad Vafoyi Karminagiy (1685—1769) "Tuhfat ulXoniy" ("Xon tuhfasi") kitobining muallifidir. Shoir, tari[[x]]chi va munajjim Abdurahmon Toleʼ (18-a.) "Tari[[x]]i Abulfayz[[x]]on" asarini yaratdi. Muhammad Sharif Bu[[x]]oro amirligi tari[[x]]iga oid "Toj uttavori[[x]]" (1800) asarini yezdi.Bu[[x]]oroda mang‘itlar sulolasi davrida Mirzo Sodiq Munshiy, Mirzo Ato, Muhammad Nishotiy, Mujrim Obid, So‘fi[[x]]o‘ja So‘fiy, Bebok, Vozeh, Savdo (1824—73), Muztarib, Iso Ma[[x]]dum Bu[[x]]oriy (1827—88), Muhammad Siddiq Hayrat (1876—1902), Abdurahmon Tamkin (1851—1915), Mirzo Hayit Sahbo, Ahmad Donish, Yaʼqub ibn Doniyol Bu[[x]]oriy (17711831), Mulla Ibodulla va Mulla Muhammad Sharif (18— 19-a.lar), www.ziyouz.com kutub[[x]]onasi 766Muhammad Olim Bu[[x]]oriy (19-a.), Mirzo Abdulazim Somiy Bo‘stoniy kabi shoir va tari[[x]]chilar ijod qilishgan. Sadr Ziyo — Sharifjon Ma[[x]]dum (1867—1932), Mirzo Sirojiddin Hakim (18771912), Mulla Ikrom (Ikromcha domla) ham ularning munosib izdoshlari edi. Bu[[x]]orolik Afzali Pirmastiy (vafoti 1915) "Afzal uttazkor" (1904) tazkirasida 19-a. o[[x]]iri — 20-a. boshida Bu[[x]]oroda yashab o‘tgan 135 ijodkor haqida maʼlumot beradi.Jadid adabiyotining tamal toshini qo‘yganlar safida bu[[x]]orolik Abdurauf Fitrat va Sadriddin Ayniy bor. Abdulvohid Burhonov "Munzim" ta[[x]]allusi b-n sheʼrlar yozgan.20-a.da Bu[[x]]oroda o‘ziga [[x]]os adabiy muhit shakllandi. Sulton Jo‘ra (1910— 43), Muhammadjon Rahimiy (1901—67), Jalol Ikromiy, Toshpo‘lat Hamid (1927—84), Saʼdulla Karomatov, Nemat Aminov, Jamol Kamol, Omon Mu[[x]]tor, Oydin Hojiyeva, Toshpo‘lat Ahmad kabi shoir va adiblar sho‘rolar rejimi davrida ham badiiy jihatdan pishiqasarlaryaratshddi. Bugungi o‘zbek adabiyotining taraqqiyotida Gulchehra Jo‘rayeva, Usmon Qo‘chqor, Sadriddin Salimov, Tilak Jo‘ra, Norto‘[[x]]ta Qilich, Safar Barnoyev, Yusuf Jumayev, Halima Ahmedova, Ahad Hasan, Vafo Fayzullo, Sulaymon Rahmon, Chorshaʼm Ro‘zi kabi shoir va yozuvchilarning o‘ziga [[x]]os hissasi bor. Mustaqillik davrida bu[[x]]orolik ijodkorlar o‘z salaflarining anʼanalariga sodiq qolgan holda o‘zbek, tojik, rus tillarida samarali ijod qilishmoqda.B.v.da O‘zbekiston ijodiy uyushmalari (yozuvchilar, rassomlar, meʼmorlar, jurnalistlar va b.) ning viloyat sho‘’balari faoliyat ko‘rsatmoqda. Matbuoti, radnoeshittnrnshn va televvsheniyesi. B.v.da 2 viloyat gaz. ("Bu[[x]]oronoma", "Buharskiy vestnik"), 11 tuman gaz., 2 shahar gaz. chiqadi. Viloyatda, shuningdek 9 tarmoq gaz. nashr etiladi.B.v.da dastlabki radio eshittirishlari 1922 y.dan boshlagan. O‘sha davrdan radio ijtimoiysiyosiy hayotga doyr mazmunli eshittirishlari b-n eʼtibor qozonmoqda. B.v. radiosi oyiga 30 soatlik hajmda eshittirishlar beradi (2001).1924 y.da Turkistondagi dastlabki kino tashkiloti Bu[[x]]oroda tuzildi (q. "Bu[[x]]kino"). 1993 ylan B.v. televideniyesi faoliyat ko‘rsatmoqda. Studiya uchun ma[[x]]sus bino kurilgan. Bir oylik ko‘rsatuvlar vaqgi 30 soatdan ortadi. Bu[[x]]oroda "Istiklol" [[x]]ususiy televideniyesi tashkil ztilgan (1995). B.v. G‘ijduvon shla "Ark" [[x]]ususiy televideniyesi ham bor.Meʼmoriy yodgorliklari. B.v. kddimiy davr, ilk va o‘rta asrlarda qurilgan meʼmoriy yodgorliklarga juda boy. Hoz. vaqtda Bu[[x]]oro davlat meʼmoriybadiiy muzeyqo‘rik[[x]]onasi hisobida 997 tari[[x]]iy yodgorliklar mavjud. Turondagi eng qad. yodgorliklardan biri sanalgan Bu[[x]]oro hukmdorlarining qarorgohi — Bu[[x]]oro arki (mil. av. 1-a.) bugungi kungacha saqlangan.Shahar yonidagi Fathobodda Sayfiddin Boharziy makbarasi (13-a.), Bayonkuli[[x]]on makbarasi (14-a.), Bu[[x]]oro tumanidagi Sumiton qishlog‘ida Chorbakr ansambli (16-a.), Hazrat bobo masjidi (18-a.), amirning yozgi qarorgohi — Sitorai Mohi Xosa saroyi (19—20-a.lar), Vobkent tumanida Vobkent minorasi (12-a.), Chashmai Ayyub hazirasi (1208), Xoja Mahmud Anjir Fag‘naviy maqbarasi (13-a.), Abdurahmon Vali maqbarasi (14-a.), Vobkent hammomi (16—17-a.lar), Toshmasjid (16—17-a.lar), So‘fidehqon [[x]]onaqosi (17—18-a.lar), Jondor tumanida Vara[[x]]sha sh. harobalari (7-a.), Mahmud Torobiy dahmasi (13-a.), Qizbibi majmuasi (15-a.), Kogon tumanidagi Qasri Orifonda Hazrat Bahouddin majmuasi, Abdulaziz[[x]]on honaqosi va Dahmai Shohon (14—16-a.lar), Hazrat Mir Kulol maqbarasi (14-a.), Kogon sh.da Temiryo‘lchilar (sobiq www.ziyouz.com kutub[[x]]onasi 767Amir) saroyi (19—20-a.lar), Peshku tumanida Xo‘jam Bandi Kushod va Xo‘jam Sayd Po‘lat maqbaralari (18—19-a.lar), Romitan tumanida Xoja Ali Rometaniy — Xojai Azizon va Xoja Muhammad Boboyi Samosiy maqbaralari (14-a.), Mulla Mir Hakim [[x]]onaqosi, Shofirkon tumanida Vardonze sh. yodgorligi (6—7-a.lar), Hazor Hyp da[[x]]masi (8-a.), Xoja Orif Revgariy — Mohitobon maqbarasi (13-a.), Qorovulbozor tumanida Bo‘zachi va Qorovulbozor sardobalari (17-a.), Qorako‘l tumanida Poykend sh. harobalari (8-a.). Shobur[[x]]on ota maqbarasi va masjidi, G‘ijduvon tumanida Hazrat Abdu[[x]]oliq G‘ijduvoniy — Xojai Jahon (12-a.) masjidi va maqbarasi, Ulug‘bek madrasasi (15-a.), Toshmasjid va Dehqonbobo [[x]]onaqosi (15—16-a.lar), Xoja Soktare masjidi (17-a.), Chorsu masjidi (18— 19-a.lar) kabi noyob meʼmoriy obidalar saqlangan. Shuningdek, Bu[[x]]oro vohasida Raboti Malik karvonsaroyi va Malik sardobasi (11-a.), Karmana sh.ida Mirsaid Bahrom maqbarasi (10—11-a.lar), Qosim shay[[x]] [[x]]onaqosi (16-a.) mavjud.Bu tari[[x]]iy yodgorliklarda Sharq meʼmorlik anʼanalari o‘zaro uyg‘unlashib ketgan. O‘zbek [[x]]alqi tomonidan ikki ming yil mobaynida bunyod qilingan bu obidalar ajdodlarimizning boy isteʼdodi va badiiy mahoratidan, katta yaratuvchilik kudratidan dalolat beradi.Ad.: Bu[[x]]oro Sharq durdonasi (oʻzbek, fransuz, ingliz, rus tillarida), T., 1997; Insoniyatning ilmiy va madaniy merosi — uchinchi ming yillikka (1997 y. 18—20 okt. Bu[[x]]oro—Xiva), T., 1997; Moziydan taralgan ziyo. Imom alBu[[x]]oriy (oʻzbek, arab, rus tillarida), T., 1998; Bu[[x]]oriylar bo‘stoni, T., 1998; Muhammad Yusuf Munshiy, Mukim[[x]]anskaya istoriya, T., 1956; Che[[x]]ovich O.D., Buharskiye dokumenti XIV vv., T., 1965; Abu Mansur asSaolibiy, Yatimat addahr, T., 1976; Ma[[x]]mud ibn Vali, More tayn, T., 1977; Hasan[[x]]oja Nisoriy, Muzakkiri ahbob, T., 1993; Bu[[x]]oro: tari[[x]] sahifalari, Bu[[x]]oro, 1998; O‘zbekistonning yangi tari[[x]]i, 2kitob. O‘zbekiston sovet mustamlakachiligi davrida, T., 2000; O‘zbekiston tari[[x]]i: davlat va jamiyat taraqqiyoti, 1qism, T., 2000.Isroil Nazarov, Qahramon Rajabov.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>▼