|
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Kanada''' (Canada) — Shim.Shimoliy Amerikaning shim.shimoliy qismi va unga yondosh o.lardajoylashganorollarda joylashgan davlat. Mayd.Maydoni 9971 ming km2. AxrlisiAxolisi 31,59 mln. kishi (2001). Poytaxti — Ottava sh.shahri Maʼmuriy jihatdan 10 viloyat (province) va 3 hudud (territory)ra boʻlinadi.
Davlat tuzumi. K.Kanada — Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibidagi federativ davlat. Amaldagi Konstitutsiyasi 1982 y.yil 17 apr.aprel'da kuchga kirgan. Davlat boshligʻi — Buyuk Britaniya qiroli (qirolichasi), uning nomidan general-gubernator davlatni boshkaradiboshqaradi. Kirolicha general-gubernatorni Kanada bosh vazirining tavsiyasi b-nbilan, odatda, 5 y.yil muddatga tayinlaydi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni qirolicha nomidan generalgubernatorgeneral-gubernator va 2 palatali parlament (senat va jamoalar palatasi) amalga oshiradi. Ijroiya hokimiyatni qirolicha nomidan general-gubernator hamda bosh vazir va vazirlardan iborat hukumat amalga oshiradi (1993 y.danyildan bosh vazir Jan Kretyen ).
Tabiati. K.Kanada hududining gʻarbiy kismiqismi togʻli, sharqiy qismi tekislik, shim.shimoliy va qisman shim.shimoli-sharqiy sohillari pasttekislik, sharqiy qirgʻoklariqirgʻoqlari tik, gʻarbiy sohili esa juda baland. Materikning oʻrta qismi va Kanada Arktikasi arxipelagining materikka tutashgan joyi tekislik hamda platodan iborat. Gudzon qoʻltigʻining atrofi pasttekislik. Lavrentiy kirlariqirlari, Markaziy tekisliklar, Buyuk tekisliklar bor. K.ningKanadaning gʻarbiy chekkasida Kordilyera togʻlari, jan.janubi-sharqida Appalachi togʻlari joylashgan. Uran, temir, nikel, mis, rux, qoʻrgʻoshin, oltin va kumush, toshkoʻmir, neft', tabiiy gaz konlari bor.
Iqlimi — K.ningKanadaning koʻp qismida arktika va subarktika, jan.da moʻʼtadil, asosan, kontinental iklim. Yanv.ning oʻrtacha t-rasi shim.da —30°, —35°, jan. da —18°, —20°, iyulniki shim.da 4—7° va jan.da 16—18°. Gʻarbiy sohilda yillik yogʻin 2500 mm dan ortiq, sharqiy sohilda 1250 mm gacha, markaziy r-nlarda 400—250 mm, shim.da esa 150 mm dan kam.
K.da daryo koʻp, asosan, qor-yomgʻir suvlaridan hosil boʻladi. San-Lavrentiy (Buyuk koʻllari b-n), Finli—PisRiver—Qullar—Makenzi (Kichik Qullar, Atabaska, Katta Qullar va b. koʻllar b-n), Bou—Saskachevan—Nelson (Bou, Sidar, Vinnipeg va b. koʻllar b-n) daryo-koʻl tizimlari Atlantika va Shim. Muz okeani havzasiga kiradi. 200 dan ortiq yirik koʻllari bor.
|
