Rubidiy: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot: Migrating 102 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q895 (translate me) |
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
||
Qator 1:
{{kimyoviy unsur|Rubídiy / Rubidium (Rb)<!-- Symbol-->|37<!-- Atomic Number-->|Yumshoq, oq-kumush rangli, <br /> kimyoviy faol [[metall]]<!-- Appearance-->|85,4678<!-- Atomic Weight (u.m)-->|248<!-- Atomic Radius (pm)-->|402,8 (4,17)<!-- First Ionizing Energy (kJ/mol)-->|[Kr] 5s<sup>1</sup><!-- Electronic Configuration-->|216<!-- Covalent Radius (pm)-->|(+1e)147 <!-- Ionic Radius (pm)-->|0,82<!-- Pauling Negativity Number-->|0<!--Electrode potential30-->|1<!-- Oxidation states-->|1,532<!-- Density (g/cm<sup>3</sup>) -->|0,360<!-- Specific Heat (@20°C J/g mol)-->|58,2<!-- Termal Conductivity (@25°C W/m K)-->|312,2<!-- Melting Point (K)-->|2,20<!-- Fusion Heat (kJ/mol)-->|961<!-- Boiling Point (K)-->|75,8<!-- Evaporation Heat (kJ/mol)-->|55,9<!-- Atomic Volume (cm<sup>3</sup>/mol)-->|kubik markazlashgan<!-- Lattice structure-->|5,590<!-- Lattice constant (Å)-->|n/a<!-- Lattice c/a ratio-->|n/a<!-- Debye temperature (K)-->}}
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Rubidiy''' [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, at.m. 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan.
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 y.da Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 y.da metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.
R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm3. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi.
R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va b. soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
'''Rubidiy''' - [[unsurlar davriy jadvali]]ning 37 unsuri, [[metall]].
{{davriy jadval}}
Qator 6 ⟶ 17:
[[Turkum:Kimyo]]
[[Turkum:Kimyoviy unsurlar]]
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{OʻzME}}
| |||