Sport: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MrErgashev (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
||
Qator 1:
[[Tasvir:Youth-soccer-indiana.jpg|thumb|200px|right|[[Futbol]] - keng tarqalgan sport turi.]]
'''Sport''' ([[fransuz tili|fr.]] ''desporter'' - "oʻynamoq", "maza qilmoq"<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=sport Online Etymology Dictionary]</ref>) qatnashuvchilarning [[jismoniy tarbiya|jismoniy]] va/yoki [[aql]]iy qobiliyatlarini solishtirishga va/yoki zavqlanishga moʻljallangan, tayinli qoidalarga ega [[faoliyat]] turidir.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Sport''' (ing . sport — oʻyin) — jismoniy madaniyatning tarkibiy qismi, jismoniy tarbiya vositasi va usuli, jismoniy mashqlarniit turli majmualari boʻyicha musobaqalar tashkil etish, tayyorlash va oʻtkazish tizimi. S.ning maqsadi kishilarning sogʻligʻini mustahkamlash va umumiy jismoniy rivojlantirish bilan birga S. musobaqalarida yuqori natija va gʻalabalarga erishishdir. Dastlabki S. musobaqalari Yunonistonda mil. av. 1580 y.da boʻlib oʻtgan. 19-a.
ning 2-yarmida, ayniqsa, 1894 y. Xalqaro olimpiada qoʻmitasi (XOQ) tashkil qilinganidan keyin S. juda tez rivojlana boshladi. 1896 y.da 1zamonaviy Olimpiada oʻyinlari oʻtkazildi.
S.ning asosiy 3 ta oʻzaro bogʻliqtashkiliy shakllari mavjud: ommaviy havaskorlik Si; oʻquv fani sifatidagi S; yuqori natijalar Si. Ommaviy havaskorlik Si — insonning jismoniy takomillashuvi sharti; u kishilarning yoshi, salomatligining holati, jismoniy rivojlanish darajasiga koʻra chegaralanadi. Oʻquv fani sifatidagi S. — barcha turdagi taʼlim muassasalari va qurolli kuchlarda harbiyjismoniy tayyorgarlik dasturlariga kiradi. Yuqori natijalar S. i eng yaxshi S. kursatkichlari (rekordlar)ga erishish uchun sharoit yaratadi, insonning jismoniy tayyorgarligini namoyish etadi, jismoniy tayyorgarliklarning samarali vosita va usullarini ommaviy amaliyotga tatbiq etishga yordam beradi.
Taraqqiyot jarayonida S. jismoniy tarbiya doirasidan chiqib, mustaqil umummadaniy, siyosiy, estetik, iqtisodiy ahamiyat kasb etdi. S. dustona xalqaro aloqalarni kengaytirishga, xalqlarning uzaro birbirini tushunishi va doʻstligi rivojlanishiga xizmat qilmoqda. 19-a. oʻrtalaridan bir necha Gʻarb mamlakatlarida professional S. rivojlana boshladi. U tomoshabopligi, biznesga aylanib, katta daromad manbai boʻlib borayotganligi bilan ajralib turadi.
S. turlarining 2 asosiy guruhi mavjud: milliy S. turlari va xalqaro S. turlari. Milliy S . turlari har bir xalqning oʻziga xos turmush tarzi, mehnat faoliyati va dam olish sharoiti asosidarivojlangan. Xalqaro S.turlari muayyan sharoitlarda musobaqalar oʻtkazishning umumlashtirilgan tizimlaridan iborat boʻlib, bunda musobaqa ishtirokchilarining oʻzaro munosabatlarini, natijalarni hisobga olish va baholashni xalqaro miqyosda bir xil tartibga keltirish, yagona qoidalardan foydalanishga asoslangan maxsus cheklashlar nazarda tutiladi. S. bilan shugʻullanishda jismoniy tarbiya va S.ni boshqarish davlat organlari, xalqaro S. tashkilotlari tomonidan man etilgan vositalarni qoʻllashga yoʻl qoʻyilmaydi. Yuqori S. koʻrsatkichlariga erishish maqsadida stimulyatorlardan, doping moddalaridan, Xalqaro olimpiada qoʻmitasi man etgan boshqa vositalardan foydalangan S.chi musobaqalardan chetlashtiriladi.
Oʻzbekiston Respublikasida S. umumdavlat ishi hisoblanib, jismoniy madaniyat bilan birga Agʻolining barcha qatlamlarini va yosh guruhlarini qamrab olgan. Mamlakatda 50 dan ziyod S. turi ommalashgan, ulardan 30 turi Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Oʻzbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgʻarmasi faoliyatini tashkil etish toʻgʻrisida" (2002 y. 31 okt.), "Oʻquvchi va talaba yoshlarni sportga jalb qilishga qaratilgan uzluksiz sport musobaqalari tizimini tashkil etish toʻgʻrisida" (2003 y. 3 iyun), "Ommaviy sport targʻibotini yanada kuchaytirish choratadbirlari toʻgʻrisida" (2003 y. 4 noyab.) qarorlari OʻzR da S.ni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Bu qarorlar asosida yangi bolalar S. inshootlarini barpo etish dasturi, sport anjomlari va jihozlari, kiyimkechaklar va charm poyabzal mahsulotlarini respublikada ishlab chiqarish., maktablarda, ayniqsa, qishloq maktablarida jismoniy tarbiya darslari samaradorligini oshirish, aholi oʻrtasida S. madaniyatini yuksaltirish, ommaviy S. targʻibotini rivojlantirish tadbirlari ishlab chiqilib, ularni hayotga tatbiq etishga kirishildi. Jumladan, Oʻzbekiston televideniyesining 4kanali S. kanaliga aylantirildi. Jismoniy tarbiya va S. sohasini kadrlar bilan taʼminlash maqsadida oliy taʼlim muassasalarida bolalar S. i uchun pedagog murabbiylar tayyorlash, S. jurnalistikasi va psixologiyasi mutaxassisliklari boʻyicha taʼlim tizimini takomillashtirish yuzasidan muayyan ishlar amalga oshirilgan. Sportchilarni ijtimoiy qimoyalash masalalari qonun bilan mustahkamlanadi. Chunonchi, "Jismoniy tarbiya va sport toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasining qonuni (2000 y. 26 may)da davlat boshkaruv organlari, jismoniy tarbiya va S. jamoat birlashmalari, sport klublari va markazlari, boshqa ixtisoslashtirilgan sport tashkilotlari va muassasalari sportchilarga zarur ijtimoiymaishiy sharoitlarni yaratishlari hamda ularning sihatsalomatligi muxrfaza qilinishini taʼminlashlari shart qilib qoʻyildi. Sportchilarning ayrim toifalari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda imtiyozli pensiya olish huquqidan foydalanadilar. S. musobaqalarida qatnashuvchi shaxslar sugʻurta polislariga ega boʻlishlari shart. S. sohasida juda katta yutukdarga erishgan fukarolar, jismoniy tarbiya va S.ni rivojlantirishda alohida xizmat koʻrsatgan S. ustozlari, sportchilarni taqdirlash maqsadida "Oʻzbekiston iftixori", "Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan sport ustozi", "Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan sportchi" faxriy unvonlari taʼsis etiddi. Mamlakatda S. matbuoti shakllandi: "Sport" gaz., "Oʻzbekiston futboli", "Tennis +", "Books plus futbol" (Toshkent), "Futbol ekspress" (Andijon), "Asr futboli" (Namangan), "Inter futbol" (Kosonsoy) kabi gaz.lar nashr etilmoqda.
Soat Musayev, Komil Yarashev.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
== Manbalar ==
{{Loyiha|Sport|Olympic rings with white rims.svg|40}}
Qator 8 ⟶ 25:
[[Turkum:Sport]]
{{OʻzME}}
| |||