Turkiy xalqlar: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot: Migrating 59 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q83328 (translate me) |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 1:
:''Ushbu maqola [[Turkiy tillar]]da soʻzlashuvchi xalqlar haqidadir. [[Turkiya]] xalqi uchun [[Turklar]] maqolasiga qarang.''
{{Maʼnolari|Turk (maʼnolari)}}
[[Tasvir:Map-TurkicLanguages.png|thumb|right|300px|Turkiy xalqlar asosiy etnik manbani tashkil qiluvchi hududlar.]]
'''Turkiy xalqlar''' [[Turkiy tillar]]da soʻzlashuvchi, shimoliy va markaziy [[Yevroosiyo]]da yashovchi [[xalq]]lar guruhidir. Bu xalqlar u yoki bu darajada umumiylashgan madaniyat va anʼanalarga ega. Turkiy xalqlar tayinli bir [[irq]]qa tegishli emas, ularni bogʻlovchi unsur asosan tildir.
== Tarixi ==
'''Turk, turkiylar''' — jahondagi eng qadimgi va yirik [[etnos]]lardan birining nomi. Soʻnggi davrda jahon olimlari, jumladan, [[oʻzbek]] olimlari tomonidan amalga oshirilgan tadqiqotlar natijasida va qadimgi [[Xitoy]] manbalaridagi maʼlumotlarga koʻra, ushbu atama bundan 3,5—4 ming yil muqaddam rayemsimon [[iyeroglif]]lar bilan yozilgan [[bitik]]larda "tiyek" va "tiauk" shaklida uchraydi. Turk soʻzi baquvvat, barkamol, odillik kabi maʼnolarni anglatadi, degan fikrlar mavjud. Qadimgi Xitoy manbalarida turklar qiyofasi chuqur koʻzli, qirra burunli, basavlat va sersoch deb koʻrsatiladi.
Bir necha ming yilliklar davomida [[turkiy qabilalar]] koʻp marta birlashgan va parchalanganligi tufayli ularning qabilaviy tarkibi oʻzgarib turgan.
Mil. av 2-a.dan — mil. 3-a.gacha boʻlgan davrda turklar [[Hun xoqonligi]] tarkibida boʻlganligi sababli Xitoy manbalarida shyunnu, [[hunnu]] deb ham atalgan. Mazkur [[xoqonlik]] yemirilgandan keyingi 300 y.ga yaqin davr davomida xitoylar turklarni tiyekle ([[xitoy tili|zamonaviy til]]da tele) deb atashgan.
6-a.da turklarda boʻlgan [[Ashina]] avlodi kuchayib, [[Turk xoqonligi]] barpo etgan. Xitoy manbalariga koʻra, 9-a.da tilga olinadigan turk qabilalari 58 ta nom bilan ajratilgan. Shulardan 22 tasi [[uygʻur]] (ittifoqchilar) deb nomlangan. [[Uygʻur xoqonligi]] tugatilganidan soʻng bularning katta bir qismi [[Turkiston]] hududida joylashgan (q. [[Turk]]). [[Turkiya]] olimlari asarlarida turk qabilasi [[koʻkturk]] deb xam ataladi. Tadqiqotlarga koʻra, koʻkturk soʻzi [[tangri]]ga, yaʼni [[osmon]]ga ishongan turklar, balandlik turklari, koʻk boʻri totemi boʻlgan turklar kabi maʼnolarni anglatgan. [[Markaziy Osiyo]]da turk [[toponim]], [[etnonim]], [[gidronim]] sifatida koʻplab uchraydi.
== Aholi ==
Turkiy aholi soni taxminan 140 million nafarga yetgan.<ref>http://www.sonsoftheconquerors.com/16501.html?*session*id*key*=*session*id*val*</ref> Shulardan 70 millioni [[Turkiya]] turklaridir. Hozirda yettita mustaqil turkiy davlat mavjud:
[[File:Bilge_Tonyukuk_Monument.jpg|thumb|right|150px|Tonyukuk Abidesi]]
Qator 24 ⟶ 35:
{{stub}}
{{no iwiki}}
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
[[mn:Түрэг]]
| |||