Xorazmiy tili: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Maqolaga matn qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
:''Ushbu tilni turkiy [[xorazm tili]]dan farqlash lozim''
{{Til
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Xorazmiy tili''' — eroniy tillarning sharqiy guruhiga mansub ulik til. Amudaryo etaklarida, tarixan Xorazm deb nomlangan hududda tarqalgan; mil. av. 2— 1-a.lardan mil. 8-a. oʻrtalarigacha qad. Xorazm davlatining rasmiy tili boʻlgan. Mil. av. 3—2-a.larga tegishli yodgorliklardan maʼlum; asosiy manbalari (arabcha qoʻlyozmalardagi xorazmiycha soʻz va iboralar) 12— 14-a.larga mansub.
 
X.t.ning unlilar tizimida a, i, u, ye, e tovushlarining choʻziq, qisqa va burunlashgan turlari farqlanadi. Undoshlar tizimida 27 ta fonema boʻlgan. Oʻziga xos morfologiksintaktik xususiyatlarga ega. Mas, ot turkumiga 3 kelishik, 2 jins va 2 son shakli, anikdik artikli xos boʻlgan. Ushbu va b. holatlar X.t.da qad. eron tiliga xos xususiyatlar saqlanganligidan darak beradi. Hoz. Xorazm shevalarini oʻrgangan olimlar X.t.ga oid baʼzi soʻzlar ana shu shevalar leksikasida, toponimikasida mavjudligini qayd etadilar. Mas, "patik" — ship, "kunda" — omoch, "yop" — ariq kabi suzlarni, Yndavak, Pishkanak, Arvak toponimlarini X.t. ga oid deb taxmin qiladilar.
 
X.t. 9-a.gacha oromiy alifbosi asosidagi yozuvdan foydalangan; 10-a.
 
dan esa 5 ta harf bilan toʻldirilgan arab alifbosi qoʻllangan. Zamaxshariynit "Muqaddimat uladab" asari qoʻlyozmasining Xorazm varianti (1200) ana shu yozuvda bitilgan. X.t. 15—16-a.
 
larda batamom ulik tilga aylangan.
 
Ad. Freyman A. A., Xorezmiyskiy yazik, ch. 1, M. — L., 1951; Livshits V. A., Xorezmiyskiye dokumenti, v kn.: Toprakkala. Dvorets, M., 1984.
 
Anvar Ismoilov.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
|rang = HY
|nom = Xorazmiy tili
Qator 42 ⟶ 25:
}}
'''Xorazmiy tili''' — [[Amudaryo (daryo)|Amudaryo]] sohillari, Markaziy Osiyodagi qadimgi [[Xorazm]] davlati aholisining tili. Hind-Yevropa tillari ostguruhining [[eron guruhi]]ga kiradi.
 
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Xorazmiy tili''' — eroniy tillarning sharqiy guruhiga mansub ulik til. Amudaryo etaklarida, tarixan Xorazm deb nomlangan hududda tarqalgan; mil. av. 2— 1-a.lardan mil. 8-a. oʻrtalarigacha qad. Xorazm davlatining rasmiy tili boʻlgan. Mil. av. 3—2-a.larga tegishli yodgorliklardan maʼlum; asosiy manbalari (arabcha qoʻlyozmalardagi xorazmiycha soʻz va iboralar) 12— 14-a.larga mansub.
 
X.t.ning unlilar tizimida a, i, u, ye, e tovushlarining choʻziq, qisqa va burunlashgan turlari farqlanadi. Undoshlar tizimida 27 ta fonema boʻlgan. Oʻziga xos morfologiksintaktik xususiyatlarga ega. Mas, ot turkumiga 3 kelishik, 2 jins va 2 son shakli, anikdik artikli xos boʻlgan. Ushbu va b. holatlar X.t.da qad. eron tiliga xos xususiyatlar saqlanganligidan darak beradi. Hoz. Xorazm shevalarini oʻrgangan olimlar X.t.ga oid baʼzi soʻzlar ana shu shevalar leksikasida, toponimikasida mavjudligini qayd etadilar. Mas, "patik" — ship, "kunda" — omoch, "yop" — ariq kabi suzlarni, Yndavak, Pishkanak, Arvak toponimlarini X.t. ga oid deb taxmin qiladilar.
 
X.t. 9-a.gacha oromiy alifbosi asosidagi yozuvdan foydalangan; 10-a.
 
dan esa 5 ta harf bilan toʻldirilgan arab alifbosi qoʻllangan. Zamaxshariynit "Muqaddimat uladab" asari qoʻlyozmasining Xorazm varianti (1200) ana shu yozuvda bitilgan. X.t. 15—16-a.
 
larda batamom ulik tilga aylangan.
 
Ad. Freyman A. A., Xorezmiyskiy yazik, ch. 1, M. — L., 1951; Livshits V. A., Xorezmiyskiye dokumenti, v kn.: Toprakkala. Dvorets, M., 1984.
 
Anvar Ismoilov.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
== Manbalar ==