Berilliy: Versiyalar orasidagi farq

'''Berilliy''' (Beryllium), Be— kimyoviy element. Mendeleev da vri i sistemasining II guruhiga mansub, tartib rakami 4, atom m. 9,012; kumushdek oq, yengil va qattiq metall. Tabiatda bitta barqaror izotop ‘Be holida uchraydi. Fransuz kimyogari L. Voklen 1798 i.da berill mineralidan ajratib olingan oksidi VeO shaklida topgan (B.ning nomi ham shundan olingan). F. Vyoler b-nbilan A. Byussi 1828 y.da bir-biridan mustaqil holda metall B.ni birinchi marta sof xolda olgan. B.ning yer poʻstidagm oʻrtacha miqdori ogʻirlik jihatdan 610~ 4% ga teng . Dengiz va okean suvlarida esa 610~4~7 mgGʻl ni tashkil etadi. B.ning 54 ta minerali maʼlum. Ulardan berillning amaliy ahamiyati katta, fenakit, gelvin, xrizoberill, bertranditning istiqboli porlokdir.

B.ning zichligi 1816 kg/m3, suyuqlanish t-rasi 1287°, qaynash t-rasi 247G. Poling buyicha elektr manfiyligi 1,5; atom radiusi 0.113 nm; ion radiusi Ve2Q 0,030 nm, koordinatsion soni 3 ga teng . Havoda sirti himoyalovchi VeO pardasi b-nbilan qoplanishi tufayli B. oksidlanmaydi. 800° dan yuqori trada qizdirilganda tez oksidlanadi. Amfoterligi b-nbilan II guruhning boshqa mstallaridan farqqiladi. B. suyultirilgan kislota va ishqorlarda eriydi, shu jihatdan alyuminnyga uxshaydi. B. ishqorlarning suvdagi eritmalarida eriganda, berillatlar (mas, Na,BeO2) hosil boʻladi. Yuqori trada aksari metallar b-nbilan oʻzaro taʼsir etib, berillidlarni hosil qiladi.