Vikipediya

Texas: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Qator 100:
 
[[1803-yil]]i AQSh Luizianani Fransiyadan sotib olganda, shartnomaga koʻra Texas ham shularning ichida boʻlishini aytdi. [[1819-yil]]i Yangi Ispaniya bilan AQSh oʻrtasidagi chegara sifatida Sabina daryosi boʻlib hisoblandi.<ref name="weber291to9">Weber (1992), pp. 291-299.</ref> Yangi yerga talpingan AQShdan koʻchib keluvchilar shartnomani tan olishdan bosh tortdi. Bir nechta dengiz qaroqchilari armiyani Texasga qarshi qoʻydi.<ref name=davis46>Davis (2006), p. 46.</ref>
[[File:Stephen f austin.jpg|200px|left|thumb|StefenStephen F. OstinAustin]]
[[1821-yil]]i ozoqlik uchun Meksika urushi Meksikaning bir qismi sanalmish Texas hududida boʻldi.<ref name="weber300">Weber (1992), p. 300.</ref> Aholisininng kamligi uchun Meksika bu hududni Koaxila va Texas mamlakatining bir qismiga aylantirdi.<ref name=manchaca162>Manchaca (2001), p. 162.</ref>
 
Komanchilarning hujumini yoʻq qilish maqsadida Texas, [[Meksika]] va Ispaniyadan koʻchib keluvchi xalqlarning kirishiga ruxsat berib, immigrant siyosatini yumshatdi.<ref name=manchaca164>Manchaca (2001), p. 164.</ref>
 
[[1822-yili]] OstinningAustinning koʻchib keluvchilari, Eski uch yuz ming, Brazos daryosining yoqasida yashashdi.<ref name=manchaca198>Manchaca (2001), p. 198.</ref> Qolgan yigirma uch empresiorlar koʻchib keluvchilarni shtatga olib kirdi. Ularning koʻpchiligi AQShdan boʻldi.<ref name=manchaca198/><ref>Manchaca (2001), p. 199.</ref> Texas aholisi tez jadallik bilan koʻpaydi. [[1825-yil]]i Texas aholisi taxminan aksar meksikan kishilar bilan qoʻshib hisoblaganda 3.500 kishini tashkil qildi.<ref name=edmondson75>Edmondson (2000), p. 75.</ref> [[1834-yil]] arafasida Texas aholisi taxminan 37,800 kishiga yetdi, shulardan 7,800 kishini meksikanlar tashkil qildi.<ref name=manchaca201and172>Manchaca (2001), pp. 172, 201.</ref>
 
Aksar immigrantlar Meksika qonunlarini xush koʻrmadi, ayniqsa qulchilikka qarshi boʻlgan qonunni xush koʻrmadi. Boj soligʻi toʻrisida yangi qonunlar mahalliy Meksika fuqarolarining va yaqinda koʻchib kelgan immigrantlarning ham noroziligiga uchradi.<ref name=davis77>Davis (2006), p. 77.</ref>
Qator 117:
 
[[File:Texas proposed boundaries.svg|right|thumb|1850-yil Texas shimoli-gʻarbiy chegarasining loyihasi]]
Meksika prezidenti [[Antonio Lopes de Santa-Anna]] qoʻzgʻalonniqoʻzgʻolonni toʻxtatish uchun butun armiyani oyoqqa turgʻazdi.<ref name="hardin102">Hardin (1994), p. 102.</ref> Meksikalik ekspeditsiya boshida muvaffaqiyatli oʻtdi. General Xose de Yurrea Golida jangida Texasliklarning barcha qarshiliklarini yengdi.<ref name=Handbook>{{Cite book |last=Roell|first=Craig|title=Battle of Coleto|publisher=Handbook of Texas|url=http://www.tshaonline.org/handbook/online/articles/CC/qec1.html}}</ref> [[Santa Anna]] kuchi oʻn uch kunlik qamaldan soʻng [[Alamo atrofidagi urush|Alamo atrofidagi urushda]] Texas askarlarini qirib tashladi. Magʻlubiyat haqida yangilik Texas shtatiga koʻchib keluvchilar orasida sarosimaga sabab boʻldi.<ref name=todish68/> 1836-yilda boʻlgan Kengashda saylangan delegatlar jadal 2-martda ''Texas Respublikasi boʻlish haqida Mustaqillik Deklaratsiyasi''ga imzo chekildi. Vaqtincha chenovniklar saylangandan soʻng, Kengashni tarqatib yubordi.<ref name=roberts144>Roberts and Olson (2001), p. 144.</ref> Yangi Hukumat Meksika armiyasidan qochib kelgen Texaslik koʻchib keluvchilarga ''Raneuey Skreyp'' (''Tizginsiz Sizat'') degan joyda qoʻshiladi.<ref name=todish68>Todish ''et al.'' (1998), p. 68.</ref> Birnecha haftalik chekinishdan soʻng ''Sem Xyuston'' boshchiligidagi Texas Armiyasi hujum qilib, [[San-Xasingo atrofidagi urush|San-Xasingo atrofidagi urushda]] Santa Anna kuchlarini magʻlub etdi.<ref name=todish69>Todish ''et al.'' (1998), p. 69.</ref> Santa Anna asirga olinib, urush nihoyasiga yetgani haqida [[Velasko shartnomasi|Velasko shartnomasiga]] qoʻl qoʻyishga majbur boʻldi.<ref name=todish70>Todish ''et al.'' (1998), p. 70.</ref>
 
Texas mustaqilligini olgan paytda, yangi Respublikadagi ikki fraksiya orasidagi sisosiy kurashlar kuchayib ketdi. B. Mirabo Lamar boshchiligidagi Milliy fraksiya Texas mustaqilligining davom etishini, mahalliy amerikaliklarni quvib chiqishni va Respublikani [[Tinch okeani]]gacha kengaytishni qoʻllab quvvatladi. Sem Xyuston boshqargan ularning raqiblari Texasni AQSh-ga anneksiya qilishga va mahalliy amerikaliklar bilan barqarorlikni amalga chiqarishni istadi. Fraksiyalar orasidagi qarshiliklar [[Texas Arxiv urushi]] degan nom bilan tushintiriladi.<ref name="archivewar">{{cite web | title = The Archives War | work = Texas Treasures- The Republic| publisher = The Texas State Library and Archives Commission | date = 2005-11-02 | url = http://www.tsl.state.tx.us/treasures/republic/archwar/archwar.html | accessdate = 2009-01-03}}</ref> Meksika [[1842-yil]]i Texasga ikkita kichik ekspeditsiya yubordi. San-Antonio shahri ikki marotaba qamalga olinib, Texasliklar [[Douson qirgʻin urushi|Douson qirgʻin urushida]] gʻalaba qozondi. Shunday muvaffaqiyatlarga qaramay Meksika Texasdagi oʻz kuchini koʻrsata olmadi, Respublika esa oʻz faoliyatini davom ettiraverdi.<ref name="Calvert">{{Cite document |surname1=Calvert |given1=R. |surname2=De Léon |given2=A. |surname3=Cantrell |given3=G. |title=The History of Texas |publisher=Harlan Davidson |place=Wheeling, Illinois |year=2002 |postscript=<!--None-->}}</ref> Respublikaning oʻzini himoya qila olmasligi, AQSh-ga Texasni bosib olish imkoniyatini yaratdi.
Qator 132:
=== Fuqarolar urushi va qayta qurish ===
[[File:Glory to the defeated - dignified resignation.jpg|left|thumb|Fuqarolar urushi haykali. Galveston. Texas]]
[[1860-yil]]gi saylovdan soʻng, Texasda qaytadan urush boshlandi. [[AvraamAbraham Linkoln|Avraam LinkolnningLincol]] saylovisaylanishi beshta Quyi Janubiy shtatlar maʼqullagan Ittifoqdan chiqish haqida [[Janubiy Karolina Deklaratsiyasi|Janubiy Karolina Deklaratsiyasining]] vujudga kelishiga sababchi boʻldi. [[1861-yil]] 28-yanvarda Ostinda Ittifoqda chiqish haqida Shtat Konvensiyasi ochildi. 1-fevralda 166-8 ovoz hisobiga Konvensiya AQShdan chiqish haqidagi qarorni qabul qildi. 1861-yil 23-fevralda Texas ovoz beruvchilari bu qonunni rasmiylashtirdi. 1861-yil 23-martda [[Konfederatsik Shtatlar Konstitutsiyasi|Konfederatsik Shtatlar Konstitutsiyasini]] ratifikatsiyalab, Texas Konfederatsik Shtatlar tarkibiga kirdi.<ref name="facts"/><ref name="SecessionConvention">{{Handbook of Texas|id=SS/mjs1|name=Secession Convention}}</ref> Boshlanishida Ittifoqdan chiqishni barcha Texasliklar qoʻllamadi, biroq shunga qaramasdan Janubdagi sharoitni ular qoʻlladi. Texasning eng kuchli yunionisli [[Gubernator]] Sem Xyuston boʻldi. U sharoitda chigallashtirib olmasligi uchun prezident Linkolnning Ittifoq askarlarini xizmatda qoldirish haqidagi ikkita taflifini bekor qildi. Xyuston Konfederatsiyaga odillikni hush koʻrishini aytib qasam ichmagani uchun Gubernator lavozimidan olib tashlandi.<ref name="SamHoustonHB">{{Handbook of Texas | id=HH/fho73.html| name=Sam Houston}} Accessed January 14, 2009</ref>
 
Amerika Fuqarolar urushining yirik urush maydonlaridan olisda Texas Konfederatsiya uchun koʻplab fuqarolarini va qurol-yarogʻlarini qurbon qildi.<ref name="CivilwarHB">{{Handbook of Texas | id=CC/qdc2.html | name=Civil War}} Accessed January 14, 2009</ref> Ittifoq askarlari shtatning asosiy porti hisoblanuvchi Galvestonni bosib oldi. Texasning Meksika bilan chegarasii „Konfederatsiyaning sirli eshigi“ deb nomlandi, sababi savdo-sottiq Ittifoq blokadasini aylanib oʻtib chegarani boʻlib turar edi.<ref name="FederalWriter">{{cite book | last = Federal Writers' Project | title = Texas, A Guide to the Lone Star State: Brownsville | publisher = Native American Books Distributor | date = December, 1997 | page = 206 | url = http://books.google.com/?id=zUI26u0B_VEC&pg=PA206&lpg=PA206&dq=texas+back+door+confederacy | isbn = 0403021928}}</ref> Konfederatsiya Ittifoqning bu yoʻlni yopishni koʻzlagan barcha harakatlarini yoʻqqa chiqardi.<ref name="CivilwarHB"/> [[1863-yil]]ning oʻrtalarida Ittifoq Missisipi daryosining qoʻlga kiritgandan soʻng, Texasning resurs koni sifatida shtat darajasi pastlab [[Brounsvill]] yonida Texasda [[Palmito Ranch jangi|Palmito Ranch jangida]] Konfederatsiya gʻalabasi bilan nihoyasiga yetdi.<ref name="BattlePR">{{Handbook of Texas|id=PP/qfp1|name=Battle of Palmito Ranch}}</ref>
Qator 148:
 
[[1960-yil]]lari Texas oliy bilim tizimini zamon talablariga mos ravishda rivojlantirdi. Shtat oliy bilim uchun turli loyihalar ishlab, uning asosiy daromadi neftdan tushdi va shtatdagi institutlarni aʼlo darajada boshqarish uchun shtatning markaziy boshqarish boʻlimi barpo etildi. Shunday oʻzgarishlar Texas universitetlarining davlat tadqiqot resurslarini qoʻlga kiritishiga yaxshi samara berdi.<ref name="Blanton">{{cite journal|last=Blanton|first=Carlos Kevin|title=The Campus and the Capitol: John B. Connally and the Struggle over Texas Higher Education Policy, 1950–1970|journal=Southwestern Historical Quarterly|year=2005|volume=108|number=4|pages=468&ndash;497|issn=0038–478X}}</ref>
[[1963-yil]] 22-noyabr, [[Dallas|Dallasda]] Prezident [[JonJohn. F. Kennedi|Jon. F. KennedigaKennedy]]'ga suiqasd uyushtirildi.<ref>{{cite book|first=William L.|last=Rivers|first2=B.|last2=Greenberg|title=Kennedy Assassination and the American Public: Social Communication in Crisis|year=1977|page=187}}</ref>
 
== Davlat va siyosat ==
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Texas" dan olindi