Qirgʻizlar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
8.35.201.128 tomonidan qilingan 1557945 tahriri qaytarildi (mun.)
tahrir
Qator 1:
{{Infobox Millat
|group = Qirg'izlarQirgʻizlar<br />''кыргыздар''
|image = <table border=0 align="center"><tr>
<td>[[File:Tschingis Ajtmatow.jpg|110x125px]]</td>
Qator 50:
|pop11 = 2,000
|ref11 = [http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/AllDocsByUNID/a8608f389266a53ac1256bdb006144e3]
|languages = [[Qirg'izQirgʻiz tili]]<br />
|religions = [[Islom]]
|related = boshqa [[turkiy xalqlar]]
}}
 
'''Qirgʻizlar'''  — xalq, [[Qi[[rgʻizistonQirgʻiziston]]ning asosiy aholisi (2,23 mln. kishi). Oʻzbekiston (175 ming kishi), Tojikiston (64 ming kishi), RFda (42 ming kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), shuningdek, Xitoyda (150 ming kishi, 1987 y.) yashaydi. Qirgʻiz tilida soʻzlashadi. Dindorlari  — sunniy musulmonlar.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Qirgʻizlar''' — xalq, [[Qi[[rgʻiziston]]ning asosiy aholisi (2,23 mln. kishi). Oʻzbekiston (175 ming kishi), Tojikiston (64 ming kishi), RFda (42 ming kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), shuningdek, Xitoyda (150 ming kishi, 1987 y.) yashaydi. Qirgʻiz tilida soʻzlashadi. Dindorlari — sunniy musulmonlar.
 
Qirgʻiz nomi ilk bor geegun shaklida xitoycha "Xanshu"„Xanshu“ ("Xan„Xan sulolasi tarixi"tarixi“; mil. 1-a.) yilnomasida mil. av. 203 y.gi voqealar bayonida tilga olinadi. Q.ningQirgʻizlarning kelib chiqishi haqida turli qarashlar mavjud, xususan ularning Yenisey qirgʻizlari deb atalmish xalqdan tarqalgani masalasi munozarali. Q.ningQirgʻizlarning ilk etnik tarixi qad. qabila ittifoklari (hunlar, dinlinlar, saklar va usunlar) bilan bogʻliq. Turk xoqonligi va koʻchmanchi davlat uyushmalari davrida (6—10-a.), keyinchalik q.qirgʻizlar [[tarkibiga kirgan qabilalar Sayan-Oltoy]], [[Irtish boʻyi]], [[Sharqiy Tyanshanning turkiy aholisi orasida shakllanganlar]]. Q.ningQirgʻizlarning bir qismi 9— 129—12-a.lardaasrlarda, katta qismi esa oʻrta asrlar davomida gʻarbga koʻchib, issiqkoʻlIssiqkoʻl atroflari, Yettisuv havzasi, Tyanshan (Tangritog) yon bagʻirlari, Fargʻona vodiysining togʻoldi hududlari va Dashti Qipchoq oʻlkalariga borib joylashgan.
 
Q.ningQirgʻizlarning asosiy qismi Tyanshan va Issiqkoʻl oraligʻini makon tutib, bu yerdagi bir necha turkiy qabilalar bilan birgalikda hoz. qirgʻiz xalqini tashkil qilgan. Qirgʻiz xalqi tarkibiga, shuningdek, Yettisuv va Movarounnahrning turkiy qabilalari, jumladan qarluqlar va uygʻurlar, keyinroq moʻgʻul qabilalari, 16—17-a.da esa kelib chiqishi qozoqnoʻgʻaylar bilan bogʻliq qabilalar kirgan. Q.ningQirgʻizlarning bir qismi boshqa turkiy xalqlarning etnogenezida qatnashgan. Xususan, 92 oʻzbek urugʻiga oid shajaranomalarning barchasida qirgʻiz etnonimi qayd qilingan. Shuningdek, Oʻzbekistonning bir nscha viloyatlarida qirgʻiz nomi etnotoponim sifatida saqlanib qolgan.
 
Q.Qirgʻizlar qoʻchmanchi va yarim koʻchmanchi chorvachilik, ayrim tumanlarda dehqonchilik bilan shugʻullangan (yana q. [[Qi[[rgʻiziston]]).
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
 
[[Qirg'izlar]] — ([[Qirg'iz tili|qir.]] kirgizdar; kirgiz) [[Turkiyzabon xalqlar|turkiy xalq.]] [[Qirg'izlar]] asosan [[Qirg'iziston]] hududida istiqomat qilishadi. [[Din|Dini]] [[Islom|Islom.]]
 
== Tarixi ==
== Dini ==
== Madaniyati ==
19 — asrning 2-choragigacha qirgʻizlar savodini, asosan, diniy madrasalarda oldi. 19-asrning 80-yillarida ilk bor rus maktablari ochila boshladi. 1940-yilda qizgʻiz alifbosi rus grafikasiga koʻchirildi. koʻplab oliy oʻquv yurtlari, laboratoriyalar va madaniyat mahkamalari ochildi. 1954-yili Qirgʻiz KSR i tashkil topdi. 20-asrlargacha qirgʻiz musiqasi fol’klorlikfolklorlik darajada boʻldi. Milliy musiqa asboblari : qoʻmuz, surnay, karnoy, va boshqalar. 1930 — 40-yillarda musiqaviy ijodlari (opera, balet, simfoniya, v.x.) paydo boʻldi. 1939-yili toʻngʻich qirgʻiz operasi — „Aychurek“ namoyish etildi. 1930-yili milliy drama teatri tashkil tipdi. 1936-yili undan opera va balet teatri ajralib chiqdi. 1939-yili Kompozitorlar ittifoqi tashkil topdi. 1942-yili Frunzeda ([[Bishkek]]) kinoxronika studiyasi ochilib, u 1961-yili „Qirgʻizfil’m“„Qirgʻizfilm“ kinostudiyasi deb ataldi. Studiya 1970 — 80-yillarda koʻpgina muoffaqiyatlarga erishdi.
 
=== Qirgʻiz milliy kiyimlari ===
 
=== Qirgʻiz oshxonasi ===
 
== Qirgʻiz qabilalari ==
 
== Taniqli qirgʻizlar ==
* [[Chingiz Aytmatov]] — yozuvchi.
* [[Asqar Akayev]] — [[Qirg'iziston|QirgʻizistonningQirgʻiziston]]ning birinchi prezidenti.
* [[Qurmanbek Bakiyev]] — [[Qirg'iziston|Qirgʻizistonning]] ikkinchi prezidenti.
* [[Roza Otunbaeva]] — [[Qirg'iziston|Qirgʻizistonning]] uchinchi prezidenti.
* [[Almazbek Atambayev]] — -[[Qirg'iziston|Qirgʻizistonning]] toʻrtinchi prezidenti.
 
== Manbalar ==