Illyustratsiya: Versiyalar orasidagi farq

'''Illyustratsiya''' (lot. illustratio — yoritish, koʻrgazmali tasvirlash) — tasviriy sanʼatning adabiy asar (kitob, jur., gaz.) ning obrazli talqini b-nbilan bogʻliq sohasi. Matnga qoʻshimcha tarzda uning mazmunini obrazli yoritishga, toʻldirishga xizmat qiladi. Ilk qoʻlyozma kitoblar paydo boʻlgan davrlarda yuzaga kelgan. Dastlab qoʻlyozmalar mi-niatyuralar b-nbilan bezatilgan, kitob nashr etish va ksilografiyaning yuzaga kelishi I. ni grafshapshnt yetakchi sohasiga aylantirdi. Xitoyda 6—7a. larda dastlabki ksilografiyaga oid I., 16-a. oxirida rangli gravyura yuzaga kelgan. Yaponiyada kitob grafikasi 17-a. boshlarida paydo boʻlgan, gullab yashnagan davri 18— 19-a. boshlariga toʻgʻri keladi. Yevropada (15-a.) I. miniatyura sanʼati b-nbilan uzviy bogʻliq boʻlgan, diniy, didaktik, keyinchalik insonparvar gʻoyalarni tarqatuvchi vositaga aylangan. 16-a. oxiriga kelib I. mustaqil kompozitsiya ga aylandi, alohida varaqqa ishlanib, matnga yopishtirilgan. 18-a. da I. b-nbilan kitobning aloqasi mustahkamlandi, rang-barangligi ortdi, usul va uslublari kengaydi, turkum bezaklar yaratish qoidalari rivojlandi. 18—19a. lar chegarasida tasviriy vosita — koʻndalang , kesmali gravyura va litografiya yuzaga keldi; 19-a. uchun tugallangan I. — alohida varaqlardagi kompozitsiyalar hamda matndagi yengil chizgilar xos boʻldi. 20-a. ga kelib rassomlar bir adabiy matnga turlicha yondoshib, uni turlicha talqin eta boshladilar.

20-a. 20-y. laridan I. gʻoyaviy va estetik tarbiya vositalaridan biri sifatida muhim rol oʻynadi, texnik imkoniyatlari kengaydi; ksilografiya, rasm taraqqiy etdi, fotomontaj yuzaga keldi, plakatchilik xususiyatlari na-moyon boʻldi, kitob va I. birligi kuchaydi, bolalar kitobi I. si rivojlandi. Koʻpvaraqli turkumlarni yaratilishi I. ni dastgohli grafika b-nbilan yaqinlashtirdi.

Sharqda, jumladan oʻzbek sanʼatida I. ishlash qadimdan mavjud boʻlgan. Oʻrta ayerlarda klassik shoirlarning asarlariga I. ishlash keng tarqalgan. Ka-moliddin Behzod, Mahmud Muzahhib, Murod Samarqandiy va b. mohir rassomlar shu sohada samarali ijod qilib, Alisher Navoiy, Bobur va b. klassik shoirlarning asarlarini nafis miniatyuralar b-nbilan bezagan. Biroq oʻzbek I. sining haqiqiy rivoji 20-a. ga toʻgʻri keladi. Bu davrda oʻzbek I. si uslub va usul jihatidan boyidi, tur va janrlari kengaydi. Us to Moʻmin (A. Nikolayev), ʼ.Kaydalov, L. Abdullayev, V. Kedrin, Ch. Ahmarov, I. Ikromov, Q. Basharov va b. rassomlar shu sohada samarali ijod qildi. Oʻzbekistonlik rassomlar badiiy, siyosiy va bolalar adabiyoti asarlarining zamonaviy va goʻzal be-zalishiga samarali hissa qoʻshmoqda.