Jamoa xoʻjaligi: Versiyalar orasidagi farq

'''Jamoa xoʻjaligi''' - mulkiy pay va jamoaviy mehnat asosida ixtiyoriy uyushgan kishilarning shirkat (sheriklik) tashkiloti; xoʻjalik yuritish shakli. J. x.ning bir qancha turlari bor va ular turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi. Shoʻrolar hukumatining dastlabki tiklanish davrida q. x. ishlab chiqarishini kollektivlashtirish maqsadida (1-bosqich) 1918—20 y.larda yerlarni hamkorlikda ishlovchi sherikchilik maqomidagi xoʻjalik yuritish shakllari (shirkatlar) tashkil etilgan. Ularning aʼzolari oʻzlarining i. ch. buyum va vositalarini faqat u yoki bu mehnat jarayonini bajarish davrida jamoa ishiga qoʻshgan, boshqa paytda esa oʻz tasarruflarida saqlagan. Olingan daromad mahsulot holida i. ch. jarayoniga jalb etilgan vositalarga nisbatan taqsimlangan. Aʼzolarning bevosita mehnatda ishtiroki va ulushining hisobga olinmasligi kabi sabablar mazkur i. ch.ni tashkil etish shaklini takomillashtirishni taqozo etdi. Natijada kommuna shaklidagi xoʻjaliklar tuzildi (ularning mol-mulki aʼzolari ixtiyoridagi i. ch. vositalarining birlashtirilishi asosida paydo boʻldi). Har bir aʼzo ulushi qoʻshilgan buyum va vositalarning qiymatlarini aniqlash asosida har bir aʼzoga tegishli mulkiy pay b-nbilan belgilangan hamda shunga muvofiq yil yakuni boʻyicha olingan daromad taqsimlangan. Keyingi bosqichda tashkil etilgan q. x. artellarida mulkiy pay mikdorini aniqlashda aʼzolar mulki qiymatidan tashqari ularning mehnatdagi bevosita ishtiroklari ham eʼtiborga olinadigan boʻldi. Keyinchalik ichki i. ch. va iqtisodiy usul hamda tamoyillarga tegishli oʻzgartirishlar kiritish asosida q. x. artellari kolxozlarda aylantirildi.

Oʻzbekistonda 1990-y.lar boshidan sobiq kolxozlar oʻrnida faoliyat koʻrsatayotgan J. x.da aʼzolarning umumiy yigʻilishi boshqaruvning oliy organi hisoblangan. Biroq umumiy yigʻilish J. x. aʼzolarining ishtirokida oʻtkazilsada, aslida aloxida aʼzo xoʻjalik faoliyati yuzasidan qabul qilinadigan tegishli qarorlar boʻyicha hal etuvchi ovozga ega boʻlmagan. Umumiy yigʻilishlar oraligʻida xoʻjalikni yuritish b-nbilan bogʻliq masalalarni hal etish Boshqaruv tomonidan amalga oshirilgan. Boshqaruvga va hamma ishga rais rahbarlik kilgan.