26-May 2013, 15:39 dagi koʻrinishi tahrirlash CoderSIBot (munozara \| hissa) Botlar 187 765 edits Maqolaga {{OʻzME}} andozasi qoʻshildi ← Avvalgi tahrir		8-Iyun 2013, 12:58 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish DastyorBot (munozara \| hissa) Botlar 516 159 edits k imlo Keyingi tahrir →
Qator 1: '''Javohirlar''', qimmatbaho toshlar — qimmatbaho bezak buyumlari tayyorlash uchun ishlatiladigan oʻziga xos xususiyatli minerallar. J. chiroyliligi, rangining tiniqligi va bir xilligi, yaltiroqligi, jilolanishi, qattiqligi, qirralash mumkinligi kabi xususiyatlari ~~b-n~~bilan qadrlanadi. Sunʼiy usulda qirralangan, tarashlangan va sayqal berilgan olmosta gavhar deyiladi. J. shartli ravishda 4 sinfga boʻlinadi: 1-sinf — olmos, yoqut, sapfir, zumrad; 2-sinf — aleksandrit, sapfirning turli ranglilari, asl qora opal, asl jadeit; 3-sinf — demantoid, shpinel, asl oq va olov rang opal, akvamarin, topaz, turmalin; 4-sinf — xrizolit, sirkon, kunsit, oytosh, quyosh toshi, sariq, yashil va pushti rang berill, pirop, almandin, feruza, ametist (safsar), xrizopraz, sitrin. J.ning baʼzilari, maye, olmos, zumrad, yoqut va b. sunʼiy yoʻl ~~b-n~~bilan ham olinadi. Shpinel va korundning tarkibiga boshqa kimyoviy elementlar aralashmalari (xrom, titan, vanadiy, temir va b.)ni qoʻshish yoʻli ~~b-n~~bilan "ametist", "aleksandrit", "akvamarin" olinadi. Deyarli barcha J.ni sunʼiy yoʻl ~~b-n~~bilan olish mumkin. J. odamzodga juda qadim zamonlardan maʼlum. Qadimda tabiiy olmosniqirralash ~~b-n~~bilan birinchi marta Sharq mamlakatlarida, asosan Hindistonda shugʻullanilgan. Bundan 4000 yil ilgari Xitoyda nefritdan har xil buyum (pichoq, bolta va b.) va bezaklar yasashgan. Yoqut, laʼl, feruza, nefrit, aqiq, zumrad, gavhar kabi J. Oʻrta Osiyoda uzoq, tarixga ega. Ular Samarqand, Buxoro, Xorazm va b. shahar bozorlarida 6—7-a. lardayoq koʻplab sotilgan. Oʻrta asr Sharq meʼmorligida devor va maqbaralarni qimmatbaho tosh boʻlaklari va taxtachalari ~~b-n~~bilan bezash urf boʻlgan. Buyuk olim Beruniy ham J.ning paydo boʻlishi, ularning fizik, kimyoviy xossalari hamda ishlatilish tarixiga oid tadqiqotlar oʻtkazgan. Tekshirish natijalarini oʻzining "Kitob ul-Jamohir fi Maʼrifat al-Javohir" ("Mineralogiya") kitobida bayon qilgan. Qator 13: J. tabiatda turli jarayonlarda: 1) magniy va temirga boy magmalarning kristallanishi jarayonida (olmos va pirop); 2) granitli pegmatitlarning kristallanishi natijasida (zumrad, akvamarin, sirkon, topaz, turmalin, amazonit); 3) minerallashgan eritmalarning kristallanishidan (opal, billur, ametist, feruza, agat, malaxit); 4) metamorfizm jarayonida (yoqut, sapfir, shpinel, lojuvard, granatlar) hosil boʻladi. J. konlari dunyoda koʻp, ammo konlar bir xil tarqalmagan. Jan. Afrika va Madagaskar o.da (olmos, zumrad, berill, akvamarin, turmalin, billur, topaz, pirop va b.), Jan. Amerika, asosan Braziliya va Kolumbiyada (zumrad, berill, olmos, turmalin va b.) koʻplab qazib olinadi. Osiyo mamlakatlarida nefrit (Xitoy), feruza va lazurit (Eron, Afgʻoniston), yoqut, shpinel, sirkon, jadeit, almandin (Hindiston, Shri Lanka, Tailand), olmos, zumrad, malaxit, topaz, ametist, turmalin (RF) konlari mavjud. Oʻrta Osiyo qadimdan oʻzining feruza, yoqut, billur, marmar oniksi ~~b-n~~bilan mashhur. Oʻzbekistonda malaxit (Piskom togi), feruza (Qizilqum, Sulton Uvays, Qurama togi), rodonit (Qurama, Sulton Uvays), ametist (Piskom, Qurama toga) mavjud, ayniqsa feruza kadimdan qazib olinadi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> == Manbalar ==

Javohirlar: Versiyalar orasidagi farq