|
VAGNER-YAUREGG (Wagner-Jauregg) Yulius (1857—1940) — Avstriya psixiatri. Avjlanib boradigan falajni davolashda piroterapiyani asoslab bergan (1918) va amaliyotda tatbiq etgan. Nobel mukofoti laureati (1927). VAGON (ing . waggon — arava) — t. y. izlarida yoʻlovchilar va yuklarni tashishga moʻljallangan transport vositasi. Birinchi marta 18-a. da Angliya, soʻngra Germaniyada paydo boʻlgan. Dastlabki V. yogʻoch izlarda qoʻlda yoki ot b-nbilan tortilgan yashik boʻlgan. V. ning keyingi taraqqiyoti Angliyada choʻyan izlar-ning qurilishi b-nbilan bogʻliq. Bu izlarda V. ot b-nbilan tortilgan. Keyinchalik texnikaning rivojlanishi b-nbilan V. lardan V. lar majmui (sostavi) tashkil etila boshlandi. V. ning yoʻlovchilar va yuklar tashiladigan, magistral va sanoat transporti uchun moʻljallangan, keng va tor izda yuradigan xillari boʻladi. Odatda, V. lar oʻzicha harakatlanmaydi, lokomotiv, parovoz va teplovoz tortadigan poyezdlar tarkibida harakatlanadi. Motori va boshqarish kabinasi boʻlgan tramvay, metropoliten V. lari va maxsus V. lar oʻzi harakatlanadigan V. larga kiradi. Yoʻlovchilar tashiladigan V. larning turlari: yoʻlovchilar, pochta, bagaj va b. tashiydigan, shuningdek maxsus (sanitariya, V.klub, laboratoriya va b.) V. larga boʻlinadi. Yuk V. larining asosiy turlari: yopiq, yarim vagon, platforma, sisterna, izotermik va maxsus V. lar (ogʻir va katta hajmdagi yuklar tashiladigan V.avtomobil, chorva mollari, sement, transportyorlar va b. tashiladigan, shuningdek t. y. ga xizmat qiladigan — V.usta-xonalar, oʻt oʻchirish poyezdlari va b.) ga boʻlinadi. Har qanday V. yurish kis-mi, rama, tortish moslamasi, kuzov, avtomat va qoʻl tormozlaridan iborat.
Yurish qismidagi ressora va pruji-nalar harakat vaqtidagi silkinishlarni, zarbalarni yumshatadi. V. ramasi kuzov asosini tashkil qiladi, barcha kuchlar shu ramaga tushadi. Tortish moslamasi V. larni bir-biriga yoki lokomotivga ulashga imkon beradi. V. larni yasashda zanglamaydigan pishiq poʻlat, mustahkam .alyuminiy qotishmalari va polimer materiallar ishlatiladi.
|
