Vikipediya

Ispaniya: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
k 93.160.200.70 (munozara) tahrirlari 195.158.2.221 versiyasiga qaytarildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Botlar
187 765 edits
k Boʻlimlarni vikifikatsiyalash
Qator 4:
'''Ispaniya''' (Espana), Ispaniya Qirolligi (Reino de Espana) — Yevropaning jan.gʻarbida, Pireney ya.o.da joylashgan davlat. Oʻrta dengizdagi Balear (shu jumladan Pitius), Atlantika okeanidagi Kanar o.lari, Afrikaning shim. qirgʻogʻidagi Seuta va Melilya sh.lari va unga yondosh Veles-de-la-Gomera, Alusemas, Chafarinas o.lari ham I.ga qaraydi. Mayd. 504,75 ming km2. Aholisi 40,037 mln. kishi (2001). Maʼmuriy jihatdan oʻz hukumati va parlamentiga ega boʻlgan 17 muxtor regionga, ular, oʻz navbatida, 50 viloyat (provincia)ra boʻlinadi. Poytaxti — Madrid sh.
 
Davlat tuzumi. I. — parlamentli monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1978 y. 6 dek.dagi milliy referendumda maʼqullangan, oʻsha yili 29 dek.dan kuchga kirgan; 1992 y.da unga tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — qirol (1975 y. 22 noyab.dan Xuan Karlos 1), uning huquqi konstitutsiya boʻyicha cheklangan. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Bosh korteslar (parlament) amalga oshiradi. Korteslar ikki palata — deputatlar kongressi va senatdan iborat. Ijrochi hokimiyatni hukumat amalga oshiradi. Hukumat raisini qirol siyosiy partiyalar va par-lamentning ikkala palatasi raislari b-n maslahatlashib tayinlaydi.▼
 
== Davlat tuzumi ==
Tabiati. I. subtropik mintaqada. Qirgʻoq chizigʻining uzunligi orollar b-n birga 5 ming km dan koʻproq. I. hududining aksar qismi plato, oʻrtacha balandlikdagi tizmalar, yassitogʻliklar va pasttekisliklardan iborat. Platolarning balandligi shim.-gʻarbda 800— 1000 m, jan.sharqda 500—600 m. Ular oʻrtasida jan.-gʻarbdan shim.sharqqa yoʻnalgan Markaziy Kordilyera togʻ tizmalari bor. I.ning shim.-gʻarbida Galisiya massivi va Leon togʻlari, Biskay qoʻltigʻi sohilida Kantabriya togʻlari bor. Ular sharqda Pireney togʻlariga ulanib ketadi. Jan. va jan.sharqida Andalusiya togʻlari, jan.gʻar-bida Andalusiya pasttekisligi bor. Syerra-Nevada tizmasidagi Mulasen togʻi (3478 m) I.dagi eng baland togʻdir. I.da uran, mis, simob, qoʻrgʻoshin, temir, volfram, qalay, oltin, ku-mush, margimush, marganets konlari bor. Toshkoʻmir, kaliy tuzi, kaolin, apatit ham qazib olinadi.▼
▲Davlat tuzumi. I. — parlamentli monarxiya. Amaldagi konstitutsiyasi 1978 y. 6 dek.dagi milliy referendumda maʼqullangan, oʻsha yili 29 dek.dan kuchga kirgan; 1992 y.da unga tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — qirol (1975 y. 22 noyab.dan Xuan Karlos 1), uning huquqi konstitutsiya boʻyicha cheklangan. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Bosh korteslar (parlament) amalga oshiradi. Korteslar ikki palata — deputatlar kongressi va senatdan iborat. Ijrochi hokimiyatni hukumat amalga oshiradi. Hukumat raisini qirol siyosiy partiyalar va par-lamentning ikkala palatasi raislari b-n maslahatlashib tayinlaydi.
 
 
== Tabiati ==
▲Tabiati. I. subtropik mintaqada. Qirgʻoq chizigʻining uzunligi orollar b-n birga 5 ming km dan koʻproq. I. hududining aksar qismi plato, oʻrtacha balandlikdagi tizmalar, yassitogʻliklar va pasttekisliklardan iborat. Platolarning balandligi shim.-gʻarbda 800— 1000 m, jan.sharqda 500—600 m. Ular oʻrtasida jan.-gʻarbdan shim.sharqqa yoʻnalgan Markaziy Kordilyera togʻ tizmalari bor. I.ning shim.-gʻarbida Galisiya massivi va Leon togʻlari, Biskay qoʻltigʻi sohilida Kantabriya togʻlari bor. Ular sharqda Pireney togʻlariga ulanib ketadi. Jan. va jan.sharqida Andalusiya togʻlari, jan.gʻar-bida Andalusiya pasttekisligi bor. Syerra-Nevada tizmasidagi Mulasen togʻi (3478 m) I.dagi eng baland togʻdir. I.da uran, mis, simob, qoʻrgʻoshin, temir, volfram, qalay, oltin, ku-mush, margimush, marganets konlari bor. Toshkoʻmir, kaliy tuzi, kaolin, apatit ham qazib olinadi.
 
Iqlimi shim. va shim.-gʻarbida moʻʼtadil okean iqlimi, qish yumshoq, yoz iliq. Yillik oʻrtacha yogʻin 1000—2000 mm. Sohilda yanv.ning oʻrtacha t-rasi 7— 9°, iyulniki 18—20°. Mamlakatning qolgan qismida Oʻrta dengizga xos subtropik iqlim, yoz quruq, issiq, qish yumshoq, seryogin. Yanv.ning oʻrtacha t-rasi Meseta platosida 4—5°, jan.da 12—13°, iyulniki 23—29°. I.ning markazi, sharqi va jan.sharqida yogʻin kam (300—500 mm).
Qator 14 ⟶ 18:
Aholisining 3/4 qismi ispanlar, qolganlari — katalonlar, galisiylar, basklar va b. Rasmiy til — ispan tili. Koʻpchilik dindorlar — katoliklar. Aholining 78,4% shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Madrid, Barselona, Valensiya, Sevilya, Saragosa, Bilbao, Malaga.
 
 
Tarixi. I. hududida odam quyi paleolit davridan yashaydi. Leridadan Kadisgacha boʻlgan hududlarda mezolitga oid qoyatosh suratlari koʻp topilgan. Mil. av. 7-a.dan I.ning jan. va sharqiy sohil boʻylari finikiyaliklar va yunonlar tomonidan oʻzlashtira boshlangan. Mil. av. 700—500 y.larda Oʻrta dengiz sohilida iberlar madaniyati paydo boʻldi. Mil. av. 5—3-a.larda Pireney ya.o. orkali kelgan kelpiarnmt iberlar b-n qoʻshilib ketishi natijasida kelipiberlar shakllangan. Mil. av. 3-a. oxirlarida I. hududining koʻp qismi Karfagen qoʻl ostiga oʻtdi. Mil. av. 2-a. boshiga kelib rimliklar karfagenliklarni siqib chiqardi. Mil. av. 197 y.da Rim I. hududini 2 viloyat (Yaqin Ispaniya va Olis Ispaniya)ga boʻlib yubordi. Mil. 409 y. I.ga alanlar, svev va vandallar, 418 y.dan vestgotlar kirib kela boshladi. 711—718 y.larda Pireney ya. o.ning deyarli hammasini arablar bosib olib, 756 y. mustaqil davlat — Kordova amirligini, 929 y.da esa Kordova xalifaligini tuzdi. Kordovada sugʻoriladigan dehqonchilik paydo boʻldi, hunarmandchilik, savdosotiq, fan va madaniyat yuksaldi. 1031 y. xalifalik bir necha amirlikka boʻlindi. 8-a.dan boshlab mavrlar koʻl ostida boʻlgan yerlarni ispanlar kay-tarib ola boshladilar (Rekonkista dav-ri). Rekonkista davrida Kastiliya va Aragon qirolliklari vujudga keldi (11-a). 12-a.▼
== Tarixi ==
▲Tarixi. I. hududida odam quyi paleolit davridan yashaydi. Leridadan Kadisgacha boʻlgan hududlarda mezolitga oid qoyatosh suratlari koʻp topilgan. Mil. av. 7-a.dan I.ning jan. va sharqiy sohil boʻylari finikiyaliklar va yunonlar tomonidan oʻzlashtira boshlangan. Mil. av. 700—500 y.larda Oʻrta dengiz sohilida iberlar madaniyati paydo boʻldi. Mil. av. 5—3-a.larda Pireney ya.o. orkali kelgan kelpiarnmt iberlar b-n qoʻshilib ketishi natijasida kelipiberlar shakllangan. Mil. av. 3-a. oxirlarida I. hududining koʻp qismi Karfagen qoʻl ostiga oʻtdi. Mil. av. 2-a. boshiga kelib rimliklar karfagenliklarni siqib chiqardi. Mil. av. 197 y.da Rim I. hududini 2 viloyat (Yaqin Ispaniya va Olis Ispaniya)ga boʻlib yubordi. Mil. 409 y. I.ga alanlar, svev va vandallar, 418 y.dan vestgotlar kirib kela boshladi. 711—718 y.larda Pireney ya. o.ning deyarli hammasini arablar bosib olib, 756 y. mustaqil davlat — Kordova amirligini, 929 y.da esa Kordova xalifaligini tuzdi. Kordovada sugʻoriladigan dehqonchilik paydo boʻldi, hunarmandchilik, savdosotiq, fan va madaniyat yuksaldi. 1031 y. xalifalik bir necha amirlikka boʻlindi. 8-a.dan boshlab mavrlar koʻl ostida boʻlgan yerlarni ispanlar kay-tarib ola boshladilar (Rekonkista dav-ri). Rekonkista davrida Kastiliya va Aragon qirolliklari vujudga keldi (11-a). 12-a.
 
da dvoryanlar, ruhoniylar, shaharliklar va yuqori tabaqa dehqonlardan iborat korteslar paydo boʻldi. Ular qirol hokimiyatini cheklab turdilar.
Qator 38 ⟶ 44:
I. — 1955 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 12 okt. — Ispan Millati Kuni (1492). OʻzR b-n diplomatiya munosabatlarini 1992 y. 17 martda oʻrnatgan.
 
Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari. I.da 500 dan koʻproq siyosiy partiya va jamoat tashkiloti roʻyxatga olingan. Asosiy partiyalari: Xalq partiyasi (1989 y. yanv.gacha Xalq uyushmasi), 1976 y.da tuzilgan; I. sotsialistik ishchi partiyasi, 1879 y.da tuzilgan; I. kommunistik partiyasi, 1920 y.da tuzilgan; Basklarning millatparvar partiyasi, 1993 y.da tuzilgan; Kataloniya demokratik konvergensiyasi, 1974 y.da asos solingan; Valensiya ittifoqi. Kasaba uyushma birlashmalari: Mexnat-kashlar umumiy ittifoqi, 1888 y.da tuzilgan; Ishchilar kasaba uyushma birlashmasi, 1960 y.da asos solingan; Ishchi komissiyalari, 1956 y.da tuzilgan.▼
 
== Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari ==
Xoʻjaligi. I. industrial-agrar mamlakat. Sanoat i.ch. qajmi jihatidan Gʻarbiy Yevropada 5-oʻrinda, rivojlangan mamlakatlar oʻrtasida 8-oʻrinda turadi. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 23%, q.x. ulushi 3,5%, xizmat koʻrsatish sohasining ulushi esa 60 % dan ortadi. Baʼzi subtropik va bogdorchilik mahsulotlarini yetishtirish va eksport qilishda dunyoda oldingi oʻrinlarda turadi.▼
▲Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari. I.da 500 dan koʻproq siyosiy partiya va jamoat tashkiloti roʻyxatga olingan. Asosiy partiyalari: Xalq partiyasi (1989 y. yanv.gacha Xalq uyushmasi), 1976 y.da tuzilgan; I. sotsialistik ishchi partiyasi, 1879 y.da tuzilgan; I. kommunistik partiyasi, 1920 y.da tuzilgan; Basklarning millatparvar partiyasi, 1993 y.da tuzilgan; Kataloniya demokratik konvergensiyasi, 1974 y.da asos solingan; Valensiya ittifoqi. Kasaba uyushma birlashmalari: Mexnat-kashlar umumiy ittifoqi, 1888 y.da tuzilgan; Ishchilar kasaba uyushma birlashmasi, 1960 y.da asos solingan; Ishchi komissiyalari, 1956 y.da tuzilgan.
 
 
== Xoʻjaligi ==
▲Xoʻjaligi. I. industrial-agrar mamlakat. Sanoat i.ch. qajmi jihatidan Gʻarbiy Yevropada 5-oʻrinda, rivojlangan mamlakatlar oʻrtasida 8-oʻrinda turadi. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 23%, q.x. ulushi 3,5%, xizmat koʻrsatish sohasining ulushi esa 60 % dan ortadi. Baʼzi subtropik va bogdorchilik mahsulotlarini yetishtirish va eksport qilishda dunyoda oldingi oʻrinlarda turadi.
 
Sanoatida ogʻir sanoat yetakchi oʻrinda turadi. Mashinasozlik, avtomobil va kemasozlik, stanoksozlik, elektrotexnika, kimyo sanoati gʻoyat rivojlangan. Sanoatning eng qad. tarmogʻi — toʻqimachilik ham ravnaq topgan. Elektron sanoati tez surʼatlar b-n taraniy etmoqda. Ammo konchilik va metallurgiya tarmoqlaridagi i.ch. qisq-arib bormoqda. 100 turdagi foydali qazilmalardan 16 tasi qayta ishlanadi. Pirit, simob, temir, qoʻrgʻoshin-rux, uran rudalari va toshkoʻmir qazib olinadi. Qazib olinadigan neft I. ehtiyojining 10% ni krndiradi. Asosiy kemasozlik korxonalari Bilbao, Kartaxena, Barselonada, avtoz-dlar Madrid, Barselona, Valyadolid, Vigo sh.da, kora metallurgiya korxonalari Biskayya, Santander, Asturiya, Valensiya viloyatlarida, rangli metallurgiya Kordova, Xaen, Mursiya, Ovyedo, Santander, Gipuskoa, Biskayya viloyatlarida, chetdan keltirilgan neftni qayta ishlovchi korxonalar Lakorunya, SantaKrus-de-Tenerife, Eskombre-ras va b. port shaharlarida, vinochilik sanoati Kataloniya, Aragon, Andalusiya va Yangi Kastiliya viloyatlarida joylashgan. Yiliga 155,7 mlrd. kVt-soat elektr energiyasi ishlab chiqariladi. Elektr energiya, asosan, GES larda hosil qilinadi. 3 ta AES mavjud. Yoqilgʻi taqchilligi muqobil energiya manbalarini izlashni taqozo qiladi. Quyosh va geotermal styalardan keng mikyosda foydalaniladi. Asosiy sanoat markazlari — Barselona, Madrid, Bilbao, Ovyedo.
 
 
Qishloq xoʻjaligi. Asosiy tarmoq dehqonchilik, q.x. mahsuloti qiymatining yarmiga yaqini uning ulushiga toʻgʻri keladi. Mamlakat maydonining 71% da dehqonchilik qilinadi. I.da vino (dunyoda 3-oʻrin) tayyorlanadi, sitrus mevalar (apelsin hosili boʻyicha Yevropada 1-oʻrin, yiliga 3 mln. tonna), bugʻdoy (ekin maydonining 20%), sholi (dunyoda eng yuqori hosildorlik: ga dan 60—70 sentner), bodom, tamaki, paxta, qand lavlagi, sabzavot (ekin maydonining 69%), kungabokar yetishtiriladi. Oliy nav zaytun yogʻi i.ch.da dunyoda l-oʻrinda turadi (yiliga 400 ming t dan ziyod). Chorvachilik yaxshi rivojlangan: qoramol, choʻchqa, echki, qoʻy boqiladi. Baliq va dengiz joni-vorlari ovlash qamda qayta ishlashda dunyodagi oʻnlikka kiradi.▼
== Qishloq xoʻjaligi ==
▲Qishloq xoʻjaligi. Asosiy tarmoq dehqonchilik, q.x. mahsuloti qiymatining yarmiga yaqini uning ulushiga toʻgʻri keladi. Mamlakat maydonining 71% da dehqonchilik qilinadi. I.da vino (dunyoda 3-oʻrin) tayyorlanadi, sitrus mevalar (apelsin hosili boʻyicha Yevropada 1-oʻrin, yiliga 3 mln. tonna), bugʻdoy (ekin maydonining 20%), sholi (dunyoda eng yuqori hosildorlik: ga dan 60—70 sentner), bodom, tamaki, paxta, qand lavlagi, sabzavot (ekin maydonining 69%), kungabokar yetishtiriladi. Oliy nav zaytun yogʻi i.ch.da dunyoda l-oʻrinda turadi (yiliga 400 ming t dan ziyod). Chorvachilik yaxshi rivojlangan: qoramol, choʻchqa, echki, qoʻy boqiladi. Baliq va dengiz joni-vorlari ovlash qamda qayta ishlashda dunyodagi oʻnlikka kiradi.
 
I.da t.y.larning umumiy uz. — 14378 km, avtomobil yoʻllari uz. — 324 ming km. Asosiy dengiz portlari: Kartaxena, Barselona, Bilbao, Santa-Krusde-Tenerife. Madrid va Barselona sh.laridagi aeroportlar mamlakatdagi eng yirik aeroportlardir. I. chetga mashinasozlik (kema va avtomobillar), q.x. va oziq-ovqat sanoati mahsulotlari (sitrus mevalar, meva-sabzavot konservalari, vino, zaytun yogʻi) chiqaradi. Savdo-sotikdagi asosiy mijozlari: Yevropa Ittifoqi mamlakatlari (import — 56%, eksport — 66%), AQSH (import — 8% va eksport 9,2%), Yaqin Sharq mamlakatlari (8,6% va 8,1%), Lotin Amerikasi mamlakatlari (6,1% va 4,2%). Chet el sayyohdigi — muqim daromad manbai. Har yili I.ga 52 mln. sayyoh kelib ketadi, bu soha 20 mlrd. dollargacha daromad beradi (AQSH dan keyin 2-oʻrin). Sayyohlarga 6 mln. kishi xizmat qiladi. Pul birligi — peseta.
 
Tibbiy xizmati. Davlat davolash muassasalari b-n bir katorda xususiy shifoxonalar ham bor. Koʻpgina shifokorlar xususiy qabulxonalar ochishgan. Oliy oʻquv yurtlarining 19 f-ti shi-fokorlar tayyorlaydi. Mamlakatda, ayniqsa, uning dengiz sohillarida kurortlar kup. Ularning eng muhimlari San-Sebastyan, Valensiya, Barselonada.▼
 
== Tibbiy xizmati ==
Maorifi, ilmiy va madaniy-maʼrifiy muassasalari. 6 yoshdan 14 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun 8 y.lik majburiy taʼlim joriy etilgan. 4 y.lik boshlangich, 7 y.lik oʻrta maktablar bor. Kuchaytirilgan toifadagi hunar-texnika va tijorat maktablari ishlaydi. Boshlanrich maktab oʻqituvchilari 3 y.lik ped. bilim yurtlarida, oʻrta maktab oʻqituvchilari un-tlarda tayyorlanadi. Mamlakatda 35 davlat un-ti, 4 katolik un-t, 3 ta politexnika in-ti bor. Eng yiriklari: Salamanka (1218), Barselona (1430), Sevilya (1502), Madrid (1508) un-tlari, Sirtqi taʼlim unti (1972), Bilbao unti (1968), Va-lensiyadagi Politexnika un-ti, Santyago-dekompostela sh.dagi un-t. Mamlakatdagi i.t. ishlarini 1939 y.da tuzilgan Ilmiy tadqiqotlar Oliy kengashi uyushtiradi va muvofiqlashtiradi. Akademiyalari: Madriddagi Ispan qirollik akademiyasi (1713), Huquqshunoslik va qonunchilik rollik akademiyasi (1730), Kirollik milliy tibbiyot akademiyasi (1732), Bar-selonadagi Fan va sanʼat qirollik akademiyasi (1764), Madriddagi Axlo-qiy va siyosiy fanlar kirollik akademiyasi (1857). Bir qator ilmiy tadqiqot in-tlari mavjud. I.da 57 yirik kutubxona, jumladan, Madriddagi Milliy kutubxona (1712) va un-t ku-tubxonasi, Barselonadagi Kataloniya kutubxonasi bor. I.da 90 muzey boʻlib, yiriklari Madriddagi Prado muzeyi (1819), Milliy arxeologiya muzeyi (1867), Barselona, Kordova, Valensiya va Sevilyadagi badiiy muzeylardir.▼
▲Tibbiy xizmati. Davlat davolash muassasalari b-n bir katorda xususiy shifoxonalar ham bor. Koʻpgina shifokorlar xususiy qabulxonalar ochishgan. Oliy oʻquv yurtlarining 19 f-ti shi-fokorlar tayyorlaydi. Mamlakatda, ayniqsa, uning dengiz sohillarida kurortlar kup. Ularning eng muhimlari San-Sebastyan, Valensiya, Barselonada.
 
 
== Maorifi, ilmiy va madaniy-maʼrifiy muassasalari ==
▲Maorifi, ilmiy va madaniy-maʼrifiy muassasalari. 6 yoshdan 14 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun 8 y.lik majburiy taʼlim joriy etilgan. 4 y.lik boshlangich, 7 y.lik oʻrta maktablar bor. Kuchaytirilgan toifadagi hunar-texnika va tijorat maktablari ishlaydi. Boshlanrich maktab oʻqituvchilari 3 y.lik ped. bilim yurtlarida, oʻrta maktab oʻqituvchilari un-tlarda tayyorlanadi. Mamlakatda 35 davlat un-ti, 4 katolik un-t, 3 ta politexnika in-ti bor. Eng yiriklari: Salamanka (1218), Barselona (1430), Sevilya (1502), Madrid (1508) un-tlari, Sirtqi taʼlim unti (1972), Bilbao unti (1968), Va-lensiyadagi Politexnika un-ti, Santyago-dekompostela sh.dagi un-t. Mamlakatdagi i.t. ishlarini 1939 y.da tuzilgan Ilmiy tadqiqotlar Oliy kengashi uyushtiradi va muvofiqlashtiradi. Akademiyalari: Madriddagi Ispan qirollik akademiyasi (1713), Huquqshunoslik va qonunchilik rollik akademiyasi (1730), Kirollik milliy tibbiyot akademiyasi (1732), Bar-selonadagi Fan va sanʼat qirollik akademiyasi (1764), Madriddagi Axlo-qiy va siyosiy fanlar kirollik akademiyasi (1857). Bir qator ilmiy tadqiqot in-tlari mavjud. I.da 57 yirik kutubxona, jumladan, Madriddagi Milliy kutubxona (1712) va un-t ku-tubxonasi, Barselonadagi Kataloniya kutubxonasi bor. I.da 90 muzey boʻlib, yiriklari Madriddagi Prado muzeyi (1819), Milliy arxeologiya muzeyi (1867), Barselona, Kordova, Valensiya va Sevilyadagi badiiy muzeylardir.
 
Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. I.da 120 ga yaqin gaz. va 900 jur. nashr etiladi. Eng yiriklari: "Pays" ("Mamlakat", kundalik gaz., 1976 y.dan), "Vanguardia" ("Ilgor", kundalik gaz., 1981 y.dan), "Diario-16" ("Gazeta-16", kundalik gaz., 1976 y.dan), "Levante" ("Sharq", kundalik gaz., 1939 y.dan), "Kambio-16" (haftalik jur., 1972 y.dan), "Destino" ("Tak,dir", haftalikjur., 1942 y.dan). I. ax-borot agentligi — EFE 1939 y. 3 noyab. da tashkil etilgan. I.da radioeshittirish 1919 y.dan, telekoʻrsatuvlar 1956 y.dan olib boriladi. I. radiosi va te-lekoʻrsatuvi hukumat hamda siyosiy partiyalar vakillaridan iborat kengash tomonidan boshqariladi, radioeshittirish va telekoʻrsatuvlarni nazorat qiladi. I. milliy radiosi va I. telekoʻrsatuvi davlat mahkamasi mavjud.
Qator 96 ⟶ 112:
lardan yirik shaharlarda yana klassik asarlar sahnalashtirila boshladi. I. teatrlarining keyingi yillardagi repertuaridan B. Brext, J. B. Pristli, A. Miller, G. Lorka va b. dramaturglarning oʻtkir ijtimoiytanqidiy pye-salari oʻrin oldi. Madridda 20 dan ortiq teatr bor. Aktyorlar Madrid va Barselona konservatoriyalarining sahna maqorati boʻlimlarida hamda Mad-riddagi drama sanʼati maktabida tayyorlanadi.
 
Kinosi. Birinchi kinofilm 1896 y. namoyish etilgan. Keyinchalik "Qahvaxonadagi janjal" (1898), "Doroteya" (1898), "Tekin pivo" (1906) kabi fil-mlar ishlandi. 1905 y. I.da A. Kuesto suratga olgan birinchi badiiy film yuzaga keldi. 1906 y.da Barselonada birinchi kinofirma — "Ispano films" ga asos solindi. Birinchi ovozli film ("Tuproqdagi suv") 1934 y. yaratildi. I.dagi milliy inqilobiy urushni aks ettiruvchi badiiy va hujjatli fil-mlar orasida "Gʻallasiz yer" kinosi ijtimoiy masalaga bagʻishlangan. I.da Franko rejimi davrida koʻngil ochar filmlar ishlab chiqarila boshladi. 50-y.larda "Xush kelibsiz, janob Marshal!" (1953), "Velosipedchining oʻli-mi" (1955), "Shoh koʻcha" (1956), "Jallod" (1963), "Ov" (1965), "Qargʻalarni bok" (1975), "Yanvarda yetti kun" (1979), "Milliy boylik" (1981) kabi ijti-moiytanqidiy ruxdagi filmlar yaratildi. L. Byunyuelning "Viridiana" (1961) kinofilmi butun dunyoga tanildi. X. L. Lopes Vaskes, F. Rey, A. Ferrandis, A. Molina, A. Landa, X. Mistral, F. Rabal va b. I. kinosining mashhur aktyorlari, M. Pikaso, L. Byunyuel, X. Kamino, M. Aragon kabilar yetakchi rej.laridir. I.da Milliy kinematografiya in-ti va Milliy filmoteka bor. San-Sebastyan, Val-yadolid va Barselonada Xalqaro kinofestival oʻtkazib turiladi. Yiliga 100 dan ortiq film ishlab chikariladi.▼
 
== Kinosi ==
Oʻzbekiston — I. munosabatlari. Oʻzbekiston — I. oʻrtasida 15-a.dayoq aloqa oʻrnatilgani, 1404 y.da Kastiliya qirolining elchisi Rui Gonsales de Klavixo Samarqandga kelgani va Amir Temur saltanati haqida esdaliklar yozgani tarixdan maʼlum.▼
▲Kinosi. Birinchi kinofilm 1896 y. namoyish etilgan. Keyinchalik "Qahvaxonadagi janjal" (1898), "Doroteya" (1898), "Tekin pivo" (1906) kabi fil-mlar ishlandi. 1905 y. I.da A. Kuesto suratga olgan birinchi badiiy film yuzaga keldi. 1906 y.da Barselonada birinchi kinofirma — "Ispano films" ga asos solindi. Birinchi ovozli film ("Tuproqdagi suv") 1934 y. yaratildi. I.dagi milliy inqilobiy urushni aks ettiruvchi badiiy va hujjatli fil-mlar orasida "Gʻallasiz yer" kinosi ijtimoiy masalaga bagʻishlangan. I.da Franko rejimi davrida koʻngil ochar filmlar ishlab chiqarila boshladi. 50-y.larda "Xush kelibsiz, janob Marshal!" (1953), "Velosipedchining oʻli-mi" (1955), "Shoh koʻcha" (1956), "Jallod" (1963), "Ov" (1965), "Qargʻalarni bok" (1975), "Yanvarda yetti kun" (1979), "Milliy boylik" (1981) kabi ijti-moiytanqidiy ruxdagi filmlar yaratildi. L. Byunyuelning "Viridiana" (1961) kinofilmi butun dunyoga tanildi. X. L. Lopes Vaskes, F. Rey, A. Ferrandis, A. Molina, A. Landa, X. Mistral, F. Rabal va b. I. kinosining mashhur aktyorlari, M. Pikaso, L. Byunyuel, X. Kamino, M. Aragon kabilar yetakchi rej.laridir. I.da Milliy kinematografiya in-ti va Milliy filmoteka bor. San-Sebastyan, Val-yadolid va Barselonada Xalqaro kinofestival oʻtkazib turiladi. Yiliga 100 dan ortiq film ishlab chikariladi.
 
 
== Oʻzbekiston — Ispaniya munosabatlari ==
▲Oʻzbekiston — I. munosabatlari. Oʻzbekiston — I. oʻrtasida 15-a.dayoq aloqa oʻrnatilgani, 1404 y.da Kastiliya qirolining elchisi Rui Gonsales de Klavixo Samarqandga kelgani va Amir Temur saltanati haqida esdaliklar yozgani tarixdan maʼlum.
 
Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan keyin I. b-n savdo-iqtisodiy va madaniy-maʼrifiy sohalarda hamkorlik yoʻlga qoʻyila boshladi. Ikki mamlakat rasmiy delegatsiyalarining oʻzaro tashriflari chogʻida hamkorlikning shartnomaviyhuquqiy negizini yaratuvchi bir qancha hujjatlar kelishib olindi.
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Ispaniya" dan olindi